Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Een Reisje van elf weken en vijf dagen van Aleppo naar Jeruzalem, enz.; door H. Maundrell. Op nieuw bewerkt en met ophelderende Aanmerkingen vermeerderd door J.A. Oostkamp. Met Platen. Te Groningen, bij J. Oomkens. 1831. In gr. 8vo. VIII en 353 bl. f 3-60.

Maundrell's Journey from Aleppo to Jerusalem is een bekend en geacht reisverhaal, hetwelk in Engeland herhaalde malen gedrukt en ook in andere talen is overgebragt. Maundrell was Engelsch Predikant te Aleppo, en ondernam in 1098 deze reis, welke van den 26 Februarij tot 19 Mei duurde. Zijn gezelschap bestond uit eene kleine karavane van Engelsche kooplieden en uit bedienden. Te Acre voegde zich dit gezelschap bij eene karavane van den Franschen Consul van Sidon, die zich jaarlijks naar Jeruzalem moest begeven.

Wij hebben hier voor ons een reisverhaal in den vorm van een dagboek, en wij volgen de reizigers alzoo op hunnen togt van stap tot stap. Eerst langzaam en door velerlei beletselen opgehouden, reizen zij later, nadat zij zich in gezelschap van gemelden Consul bevinden, met

[p. 654]

blijkbaar meerderen spoed. De terugtogt ging over Damascus en Balbek.

Aan de bewerking evenwel van dit boek, en aan de nieuwe uitgave van hetzelve, zoo als die daar voor ons ligt, kunnen wij onze onbepaalde goedkeuring niet geven. Die uitgave is blijkbaar voor jonge lieden geschied; zulks wordt door regtstreeksche toespraak (‘jonge lezers of lezeressen,’ ‘jonge vrienden’ enz.) meer dan eens in den tekst aangeduid; de toon der tusschengevlochtene aanmerkingen bewijst het mede. Maar waarom is dit dan niet op den titel vermeld? - Wij twijfelen evenwel, of zich deze uitgave van maundrell's Reize voor jonge lieden wel verdedigen laat; hoezeer wij gevoelen, dat deze twijfeling stoutmoedig genoeg is, omdat de Vertaler in zijne Voorrede verzekert, dat deze uitgave bij deskundigen wel geene verschooning zal behoeven. Wij willen dan, in gevaar van door den Vertaler niet tot de deskundigen gerekend te worden, eenvoudig deze bedenkingen in het midden brengen. Elk Schrijver of Vertaler beoogt met zijn werk, zoo mag men althans billijk vooronderstellen, zeker doel. Hij schrijft of voor zijne lezers, of voor zichzelven, of voor zijnen uitgever. Wij willen vooronderstellen, voor zijne lezers schreef de Vertaler, want wij hebben geene enkele reden om anders te denken. Nu wil hij deze lezers onderrigten of vermaken, of wel onderrigten en vermaken tevens. Wij willen niet denken, dat hij hen enkel had willen vermaken; daarvoor is dit reisverhaal ongeschikt; maar wij kunnen ook niet denken, dat hij hen enkel heeft willen onderrigten. Is het van zoo groot belang, dat jonge lieden de gesteldheid van Palestina naauwkeurig kennen, welnu, geef hun dan een uittreksel uit de beste reisverhalen, nieuwere en oudere, beknopt bijeen. Maundrell heeft toch veel onbezocht gelaten, en over de natuurlijke gesteldheid van het land, over de physische geographie kon ook een man van zijne studie en bij een zoo kortstondig verblijf weinig opheldering geven. De Vertaler heeft ons willen vermaken en onderrigten. Dat

[p. 655]

is loffelijk. Voor de jeugd zóó te schrijven, dat zij het onderrigt met vermaak aanneemt, is iets zeer uitnemends. Maar het is eene moeijelijke kunst. Wie zal gelooven, dat de jeugd vermaak kan vinden in die onophoudelijke toepassingen en tusschengevlochtene aanmerkingen, welke den indruk moeten kenschetsen, dien het verhaal, volgens den Vertaler, op de jeugdige lezers maken moet? Wij gelooven, dat men deze opmerkingen aan de jeugdige lezers zelve kan overlaten, mits men maar zóó verhale, dat zij er natuurlijke aanleiding toe vinden. Ook is helder, duidelijk en verstandig onderrigt voor verstandige jonge lieden op zichzelve reeds een vermaak. Maar wat nuttigheid kan het hebben, een dor verslag te lezen van de door maundrell te Jeruzalem bezochte plaatsen, die, volgens overleveringen van monniken, door bepaalde gebeurtenissen merkwaardig zijn; aan welke verhalen evenwel de eerwaarde reiziger zelf geen geloof hechten kon? Daarenboven is de wijs, waarop over deze overleveringen gesproken wordt, dikwerf hoogst ongepast, moet voor hen, die in de begrippen der Roomsche Kerk zijn opgevoed, het boek onbruikbaar maken, en kan aan welgezinde Protestanten geen genoegen geven. Wij zwijgen van platte uitdrukkingen, zoo als de woorden Joost, zwarte Piet, oude leepert enz. Zoo men behoedzaam schrijven moet, het is vooral, wanneer men voor de jeugd schrijft.

Het boek is goed gedrukt en met drie platen versierd, voorstellende een gezigt op den berg Tabor en deszelfs omstreken, een gezigt van Balbek, en eene afbeelding van het nog staande voorste gedeelte van den tempel dier stad, het voormaals zoo beroemde Heliopolis. Adansonia Degetata, gelijk men tweemalen in eene aanteekening op bl. 200 leest, moet Adansonia digitata zijn.