Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1833

Ontleed-, natuur- en ziektekundige Onderzoekingen, aangaande den aard en de geneeswijze van de Cholera morbus in het algemeen, en van de Aziatische in het bijzonder. Door H.J. Schouten, Med. Dr. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1832. In gr. 8vo. 104 Bl. f 1-25.

Aan het hoofd van dit werkje staat eene Opdragt aan den Heer Referendaris, Raad Adviseur bij het Dep^t. van Binnenlandsche Zaken voor het Geneeskundige, waarin de Schrijver zich verklaart een voorstander der Quarantaine-inrigting te zijn; deze en meer andere redenen deden hem besluiten, den Heer Referendaris te verzoeken, de opdragt van dit werk wel te willen aannemen, hetwelk door zijn Ed., met zijne gewone welwillendheid, op eene den Schrijver vereerende wijze, werd aangenomen.

Hierop volgt een eenigzins uitvoerig Voorberigt, bl. V-XVI, waarin de Schrijver verder ontvouwt, wat hem tot het schrijven van dit werkje bewogen hebbe. Hij

[p. 66]

bekent zich een voorstander der besmettelijkheid te zijn; het vraagstuk in geschil zal door hem derhalve uit dit gezigtpunt beschouwd en behandeld worden. Het ware te wenschen geweest, dat de Quarantaine-inrigtingen hadden aangevuld, hetgeen de Militaire Cordons te wenschen overgelaten hebben.

Het schijnt, dat noch de eene, noch de andere ons van de gevreesde plaag hbben kunnen vrijwaren. De ware redenen van dit ontoereikende, of hoe men het eens nog noemen zal, verwachten wij, door den Tijd, die zoo veel opheldert, aan het licht te zullen gebragt worden. Daarom zullen wij hierin ook niet verder treden, en wenschten wij vanhier wel, dat de verwijdering tusschen de twistende partijen niet verder mogt voortgaan. Het ontbreekt partijen toch niet aan bewijzen, het zij wél of kwalijk bijgebragt, en altijd herinnert men zich dan onwillekeurig de vraag van hufeland: waarover twist gij eigenlijk? Mogten de anticontagionisten niet slechts hun eenmaal aangenomen gevoelen ten koste van alles willen doorzetten; mogten de contagioniston in hunnen ijver niet te veel willen bewijzen! Dat allen niet uit het oog verliezen, hoe wetenschappelijk gevormde mannen behooren te twisten; dat de strijd tot geenen woordentwist ontaarde, en niet tot gekibbel of nog erger vervalle! Waartoe dat flos (bloem?) en vulgus medicorum? (kaf of janhagel?) Aan hatelijke toespelingen is reeds geen gebrek! Dit is zeker, dat de twistende flos en het kijvende vulgus beiden het publiek ten spot strekken. De Geneeskunde is te edel eene wetenschap, en de stand van Geneesheer te achtingwaardig, om het publiek stof tot lagchen te verschaffen, of, als het krakélende huisgezin van Jan Klaasen, de aanschouwers te vermaken. Men verheuge zich, en danke de Voorzienigheid, dat, ondanks dit alles, de Cholera hier in ons land, in evenredigheid tot andere landen, geringe verwoestingen heeft aangeregt: daarom behoeft noch behoort evenwel de ordo medicorum het treurspel niet met eene klucht te laten eindigen. Het is

[p. 67]

reeds erg genoeg, dat het deftige treurspel van vondel, de statige Gijsbrecht van Aemstel, door de laffe Bruiloft van Kloris en Roosje moet gevolgd worden. Ook is er nog voorraad genoeg voor eenen anderen moliere; men behoeft dus niet bevreesd te zijn, dat zulk een Genie geen stof genoeg zoude vinden.

Over de groote giften Laudanum poogt de Schrijver zich te verdedigen; het zij zoo: velen, en wel de meesten, hebben ze niet gegeven en zijn niet minder gelukkig geweest. Gevaarlijk was het echter altijd, de leeken met dergelijke Cholera-drankjes te laten begaan. Deze wijze van doen is met regt bestreden, wie hij ook moge geweest zijn, die haar aanprees of voorstond. Men moet geene ongeoefende vuurwerkers in het Laboratorium laten werken, noch aan kinderen scheermessen in handen geven.

In drie Afdeelingen zal de Schrijver zijne opgenomene taak afwerken.

Het eerste Hoofdstuk loopt over de benamingen; het tweede behelst eene geschiedkundige schets; het derde behandelt het al dan niet besmettelijke der Cholera; het vierde is eene ziektekundige beschouwing, wat men door Epidemie te verstaan hebbe; het vijfde is aan eene bedenking over het al of niet besmettelijke der Aziatische Cholera gewijd en de waarschijnlijke wijze van voortplanting, en wordt deze Afdeeling met 13 gevolgtrekkingen besloten, bl. 1-25. In de laatste gevolgtrekking zegt de Schrijver: ‘dat, wanneer men de Quarantaine-voorzorgen te Sunderland beter in acht genomen had, men allerwaarschijnlijkst de uitbarsting, ten minste de verspreiding der ziekte aldaar had kunnen voorkomen.’ Dien ten gevolge mag men vragen: bestonden er te Scheveningen geene Quarantaine-voorzorgen; of had men ze, indien ze bestaan hebben, beter in acht behooren te nemen?

Wat het geschiedkundige gedeelte dezer Afdeeling betreft, willen wij in geene bijzonderheden komen; hier kan slechts ter loops aangewezen worden, hetgeen in

[p. 68]

de Geschiedkundige Lessen van den Hoogleeraar pruys van der hoeven meer bepaald behandeld is. Beide werken kunnen te dezen opzigte ook niet met elkander vergeleken worden. - Wat besmetting en besmettelijkheid betreft, hierop komen wij, na het reeds gezegde, niet weder terug.

De tweede Afdeeling wordt in negen Hoofdstukken gesplitst.

Het eerste is eene algemeene ziektekundige beschouwing enz. van de sporadische Cholera in het algemeen en van de Aziatische in het bijzonder. In dit en de volgende Hoofdstukken schijnt de Schrijver te willen betoogen de Identiteit, overeenkomst, overeenstemming, of hoe men het noemen wil, der gewone Cholera met de Aziatische. Punten van vergelijking zijn er zeker te vinden, en in dit opzigt zijn beiden verwant; maar het eigenlijke punt van overeenkomst hebben wij niet gevonden. Integendeel, alle pogingen, om de overeenstemming volledig te maken, komen ons voor mislukt te zijn. Dat de Cholera van sydenham in 24 uren doodde, is zeker. Zonder ons door het bijvoegelijk naamwoord Aziatisch (bl. 40) in verwarring van denkbeelden te laten brengen, hebben wij de Aziatische Cholera, om haar door dit bijvoegelijk naamwoord te onderscheiden, binnen vier uren hare slagtoffers zien vellen. De lijkopeningen mogen in vele gevallen niets opmerkelijks hebben opgeleverd; maar, indien ook Dr. loder geene eigendommelijke of aanteekeningwaardige beleedigingen van het darmkanaal (bl. 48) of van deszelfs aanhoorige deelen ontdekt heeft, wat zal men zeggen van de bloedsophoopingen in de vaten? Het veranderde bloed, de ledige pisblaas, - deze na den dood gevonden, en in verband gebragt met de verschijnselen, bij het leven waargenomen, (zonder zulke vergelijkingen hebben ziektegeschiedenissen noch lijkopeningen eenige waarde) beteekenen zij niets meer dan gewone Cholera? - Het bijvoegelijk naamwoord Aziatisch make geen' dieperen indruk, dan de aard der ziekte vordert, doch

[p. 69]

houde zijne beteekenis, dat de Aziatische Cholera niet hetzelfde is als de gewone Cholera.

De derde Afdeeling, uit slechts één Hoofdstuk bestaande, is gewijd aan de geneeswijze dezer ziekte. Zij bepaalt zich tot eene korte, beredeneerde optelling van eenige der voornaamste bekende geneesmiddelen. Deze beschouwing eindigt met de schets eener algemeene behandeling der Cholera, en mededeeling van het Bataviasche Cholera-drankje in het bijzonder, bl. 101. - De Schrijver beschouwt de bloedsontlastingen bij den braakloop steeds als gevaarlijke bewerkingen. Deze uitspraak is te stellig; zij is bewezen strijdig met de ondervinding geweest te zijn. Het Opium is den Schrijver het magtigste en het meest onontbeerlijke geneesmiddel. Het eerste is zeker; het andere getuigt van vooringenomenheid. Om de eerste reden moest het met voorzigtigheid gegeven, en nimmer onbepaald in de hand van den leek gesteld worden; om de tweede reden behoorde het, volgens den Schrijver, bij uitsluiting van andere middelen gebezigd te worden. Voor de Oostindiën, waar de geneeskundige hulp niet zoo gereed is als bij ons, mogt zulk geneesmiddel zijne waarde hebben; hier behoefde men, om klein voordeel in enkele gevallen, voor het algemeen niet zoo veel te wagen. De uitkomst heeft ook gelukkig geleerd, dat het eigenlijk niemand, die hulp gezocht en begeerd heeft, aan dezelve ontbroken hebbe; en dan is het ontegenzeggelijk beter, dat de Arts, dan dat eenig ander handele.