Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Historische Lessen over de Cholera, door c. pruys van der hoeven.

(Vervolg en slot van bl. 675.)

De Leerlingen van den Hoogleeraar pruys van der hoeven raadpleegden hem over de behandeling der Cholera, en hij achtte zich verpligt, hun, tot een blijk van achting en vriendschap, de Lessen mede te deelen, waardoor hij hen en zichzelven had getracht op de komst der Epidemie voor te bereiden. Wij danken hem, dat wij dit blijk van achting en vriendschap voor jongelieden, die eenmaal aan de spits van het leger stonden en nu aan de legersteden der kranken staan, hun ter herinnering geschonken, mede deelachtig mogen worden. De geleerde zal er altijd veel, het publiek niet weinig in vinden. Elk jongeling zal er zich door opgewekt gevoelen, om meer en meer te streven naar den verheven stand en betrekking in de Maatschappij, waartoe slechts zulke Lessen, zulk Voorbeeld leiden kunnen.

Volgen wij den Hoogleeraar in de behandeling van dit zijn onderwerp van uit zijn stil studeervertrek tot aan de sponde des veegen lijders. Mogt onze korte schets onvoldoende bevonden worden; wel nu, aan ons ligt de schuld, en men neme zelf het boek in de hand en beoordeele - neen, men trachte niet alleen voor deze, maar voor elke ziekte, die

[p. 716]

men zoude willen beschrijven, winst te doen met dit voorbeeld van eenvoudig schoon, dit uitvloeisel uit de school, op wier voorgevel nog altijd met onverdoofden gloed schittert: simplex veri sigillum!

Hoort inzonderheid, Jongelingen! die u op het aanleeren der Geneeskunde toelegt, die eens ten duidelijkste zult inzien, dat in deze wetenschap alles op ervaring, geschiedkundige ondervinding rust, hoe een Leermeester op zijn studeervertrek te rade werd. Maar niet slechts gij, die van der hoeven ten Leermeester hebt; allen, die in Nederland, of waar het ook moge zijn, tot de Geneeskunde langs den waren weg u tracht te bekwamen zoo het behoort. Zimmermann (von der Erfahrung) wees reeds voorlang dien eenigen en zekeren weg aan. Uit geschriften als het onderhavige kunt gij leeren, welke de vruchten zijn, die op denzelven geplukt worden.

Aretaeus, de groote Diagnosticus der oudheid, niet genoeg te prijzen en der beoefening meer waardig, en sydenham zullen den Schrijver voor den vroegeren tijd voorlichten en de vergelijking gemakkelijker maken. Onze bontius (wij waren toen toch reeds meer dan een bloot handeldrijvend volk, hetwelk vadzig op zijne geldzakken nederligt en het grootste genot in het uitblazen van tabakswalm vindt) zal hem onderrigten, hoe het gesteld was op de plaats, van waar de Cholera later als uit een brandpunt schijnt uitgegaan te zijn, waar zij reeds vroeger schijnt bestaan te hebben. Aan de hand van r. vos, johnson, blume wil hij gaan, om te vernemen, hoe de tegenwoordige Epidemie in Indië zich ontwikkeld heeft. Van lichtenstädt wil hij vernemen, hoe zij als 't ware den eersten voet in Europa heeft gezet, van daar zich verder en verder verspreidende. Geene andere hulpbronnen zal hij versmaden; doch hij wil, om winst met zijnen tijd te doen, niet alles doorbladeren, want al bladerende bemerkte hij reeds, dat velen hetzelfde vertelden, wat nog erger is beslisten, en praatten als de blinden over de kleuren (bl 3).

Jongelingen, die op dezen gang van studeren letten, kunnen meer uit dit boekje leeren, dan uit menige zwaarlijvige methodologie.

In elf Lessen (II-XII), bl. 8-98, zal de Hoogleeraar uit de Geschiedenis de volgende vragen zich beantwoorden: wat is Cholera? wat is Cholera in Indië? wat is de tegenwoor-

[p. 717]

dig heerschende Cholera? Eerst vindt men eene opgaaf van hetgeen elke Schrijver mededeelt; daarna een beredeneerd overzigt van elks gevoelen; terwijl ten slot en als resultaten een kort overzigt wordt gegeven. Wij zouden geheel het werkje moeten uitschrijven, wilden wij hier den Hoogleeraar op den voet volgen; zelfs zijne eigene aanmerkingen kunnen wij niet vermelden; zij zijn vele, doch staan met het geschiedkundig verhaal in te naauwe betrekking, om als 't ware uit het verband gerukt te worden. Nu zijn ze geestig en brengen onze lachspieren in beweging, bl. 92, 95; dan weder spreken zij tot ons gevoel en getuigen van een edel hart en reine ziel, bl. 85, en doen op eene andere plaats den bezadigden Arts kennen (bl. 91), die met verschooning gispt, maar tevens met regt de roekeloosheid bij haren waren naam noemt, bl. 80. Zij, die, uit mode of uit nog onzuiverder beginsels, alle contagia ontkennen, mogen vooral het gezegde bl. 85 behartigen; en hun, die nog altijd een specificum najagen, zij, of het kon baten, gezegd: Gij ziet, dat in de Cholera evenzeer, als overal, de algemeene Therapie, volgens rationele gronden toegepast, de magneetnaald van den praktischen Arts wezen moet.

Op bl. 98 heeft de Schrijver het voornaamste gedeelte zijner taak volbragt en zoude hier hebben kunnen eindigen, doch heeft zulks gelukkig niet gedaan. Nog eenmaal zal hij het tafereel overzien en eenige algemeene trekken ter herinnering bijeenbrengen, om aldus tot nadere overweging van sommige punten te geraken. Met mannelijke welsprekendheid, krachtig en bondig redeneert hier de Schrijver en komt hij voor zijne gevoelens uit. Het is geen weifelen, geen hinken op twee gedachten, waar op overtuiging met eenige zekerheid kan gesproken of beslist worden; waar het echter beter is vooralsnog het oordeel op te schorten, daar, gedachtig aan de lessen van den grooten, nooit volprezenen gaubius (Inst. Patholog. § 44), beoordeelt hij met schranderheid, omzigtigheid, gepaste vrijmoedigheid, en leidt ons eindelijk ongemerkt, als aan de hand, tot de plaats, waar Nederlandsche milddadigheid, door tijdige voorziening, verblijven opende voor hen, die van de hulpvaardige kunst, door milde verzorging ondersteund, redding en genezing zouden begeeren.

Wat zullen wij van deze schilderij zeggen? Is het een uitvloeisel van hooge, dichterlijk gespannen verbeelding, of eenvoudige natuur, die verhaalt, wat zij ziet, en dus tot

[p. 718]

het verhevene klimt? Zoo schetst de hand eens meesters den Laocoön; men deinst, door schrik getroffen, terug, maar blijft op de kunst staren, die zoo getrouw de natuur weet af te malen!

Wij eindigen hier onze taak, met aanbeveling van het voorschrift ter voorbehoeding: elk prente zich hetzelve in het gemoed. Mogten deze woorden (om met den ontslapenen borger te spreken) dieper in onze harten gedreven worden, dan de stalen stift hare letteren in erts en rotssteen drijft!

Van harte wenschen wij, en dit is geene ijdele pligtpleging, dat de Schrijver hiermede niet eindigen zal, aan anderen de taak overlatende, om verder te gaan.

Verdwijne ook de Cholera, en met haar het overige éphémère, deze Lessen zullen blijven; en vinde eens in de Geschiedenis der Cholera de Schrijver de plaats, door hem aan lichtenstädt toegekend!

Op bl. 49 meenen wij eene zinstorende drukfout te vinden: zes jaren later moet zeker zes maanden zijn.