Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

Over de verandering van het algemeen Staten-stelsel van Europa sedert de Fransche Omwenteling, door J.R. Thorbecke.Iste Afdeeling. 1789-1793. Te Leiden, bij S. en J. Luchtmans. 1831. In gr. 8vo. XII en 109 bl. ƒ 1-35.

Het doel van dit Historisch-staatkundig geschrift is, eene schets te geven der verandering, welke de Fran-

[p. 296]

sche Omwenteling (sedert 1789) in het maatschappelijk zamenstel der Staten van Europa veroorzaakt heeft. Te dien einde behandelt de Schrijver de Geschiedenis van Europa sedert dat tijdstip, voornamelijk uit het oogpunt der grondstellingen, welke zoo wel door de Omwenteling, als tegen dezelve zijn ontvouwd. Hij tracht allerwegen den gang der Diplomatie en de beginsels, welke bij de Kabinetten heerschende geweest zijn, aan te wijzen; maar hij doet dit, zonder de historische verscheidenheid en beweging aan zijn hoofddoel op te offeren. Integendeel, men ontvangt hier eene doorloopende Geschiedenis van dat allergewigtigst tijdperk, doch waarin het Diplomatische meer op den voorgrond geplaatst en zorgvuldiger ontwikkeld is; terwijl van het overige datgene wordt medegedeeld, wat tot een algemeen overzigt noodig, of tot beter verstand van het Diplomatische gedeelte belangrijk geacht wordt.

In eene zeer lezenswaardige Voorrede wijst de Schrijver op het treffend verband tuschen de gebeurtenissen onzer dagen en de eerste Fransche Omwenteling. ‘Al de werken,’ zegt hij, ‘welke onze leeftijd tusschen deze en de eerste Fransche Omwenteling opgeworpen had, schijnen in te storten, en over derzelver puin opent zich de breede weg, die beide Omwentelingen verbindt. De draden, die men afgesneden waande, heeft de tweede Omwenteling weder vastgeknoopt. Hetgeen onder onze oogen voorvalt, dringt zich ons op als de aanvulling dier groote wereldgebeurtenis, welke door velen niet hooger, dan eene mislukte proef, werd geacht. Men meende, lang buiten den kring te zijn, waarin de Revolutie hare gedaanteverwisselingen besloten had; en onverhoeds zien wij ons tot den aanvang harer ontwikkeling teruggevoerd.’

En inderdaad, wanneer men de beginselen, welke in 1789 door de mannen der Omwenteling werden gepredikt, en de grondstellingen, welke de toenmalige Kabinetten daartegen overstelden, vergelijkt met hetgeen wij sedert Julij 1830 hebben hooren verkondigen, ontwaart

[p. 297]

men dan niet, aan de eene zijde, dezelfde zucht tot omverwerping van alle gezag en tot verbreking van alle gevestigde betrekkingen tusschen de Volken; en, helaas! ook aan de andere zijde, die zelfde aarzeling, die zelfde schroomvalligheid, dat zelfde kleingeestig eigenbelang, dat voor eene gewaande rust van het oogenblik, voor een klein oogenblikkelijk voordeel, misschien zijn geheele aanwezen op het spel zet?

Deze indruk verwekte, ten minste bij ons, de lezing van dit hoogst belangrijk eerste Stuk. Het loopt van den jare 1789 tot Februarij 1793, of tot de oorlogsverklaring aan Engeland. De Schrijver heeft dit gedeelte blijkbaar met de grootste naauwkeurigheid bewerkt. Alles is uit de zuiverste bronnen, voornamelijk uit de beste Diplomatische verzamelingen en uit de schristen der meest geachte staatkundige en Historieschrijvers, te boek gesteld.

Volgens het plan van den Schrijver, is dit eerste tijdvak Inleiding tot de gansche reeks der volgende. Het tweede strekt zich uit tot den vrede van Luneville en Amiens. Het derde behelst den leeftijd van napoleon tot aan den tweeden Parijschen Vrede. Het vierde eindigt met de tweede Omwenteling van Frankrijk. Deze verdeeling zal ook die van het boek zijn. - Wij zien hieruit, hoeveel wij nog te wachten hebben. Hetgeen dit werk thans voor ieder belangrijk maakt, is de onmiddellijke toepassing op onzen leeftijd, die als van zelve in het oog springt, en een nieuw licht verspreidt over de gebeurtenissen onzer dagen. Wij wenschen, dat de Hoogleeraar zijnen uitmuntend begonnen arbeid op dezelfde wijze zal mogen voltooijen, en zien met verlangen het vervolg te gemoet.