Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1832

[p. 1]

Boekbeschouwing.

De Brief van Paulus aan de Efeziërs, voor de Hervormde Gemeente te Enkhuizen, behandeld in twaalf Bijbeloefeningen, door J. Corstius,Predikant te Amsterdam. Te Amsterdam en te Groningen, bij C.L. Schleijer en R.J. Schierbeek. 1830. In gr. 8vo. 260 Bl. ƒ 2-40.

‘De Bijbeloefening,’ zegt corstius, bl. 175, ‘is van de gewone Leerrede daarin doorgaans onderscheiden, dat in dezelve een grooter gedeelte der H. Schrift wordt behandeld, in welke men dus bij elke bijzonderheid niet uitvoerig zijn, niet alles zeggen kan, wat daarvan wel gezegd zou kunnen worden.’ In de korte Voorrede zegt hij nog: ‘Ik heb deze Leerredenen Bijbeloefeningen genoemd, en naar ik meen (misschien met uitzondering van eene enkele - de twaalfde, over H. VI: 23, 24) met regt. In de doorgaande behandeling van dezen schoonen en zaakrijken Brief kwam mij deze vorm de beste voor. Het was mijn toeleg, kort, bondig, onderhoudende en leerzaam te zijn. Verschillende verklaringen, inzonderheid van duistere plaatsen, heb ik doorgaans niet opgegeven, maar alleen die mij de beste voorkwamen, om allen nutteloozen omslag te vermijden; schoon ik mij niet vermeet te beslissen, dat ik overal den waren zin der woorden getroffen heb.’ Hetgeen de Eerw. corstius hier aangaande zijn werk en toeleg zegt, zal elk lezer overal bevestigd zien, zonder dat wij dit aanwijzen. Hier moge het volgende eene niet onvoegzame plaats vinden, ter bepaling van hetgeen Bijbeloefeningen uit haren aard zijn en in strekking wezen moeten. Wat taal-, spraak-, schrijf-, letteroefeningen zijn, valt dadelijk in het oog, - oefeningen in de taal, in het spreken,

[p. 2]

schrijven, en in de letteren. Dit is ook het geval met Bijbeloefeningen. Zij zijn oefeningen in den Bijbel, niet enkel om denzelven te verstaan, maar ook om hem aan te wenden en toe te passen voor en op handel en wandel; oefeningen niet voor den prediker, maar voor de gemeente, opdat zij, door die oefeningen, geoefendheid verkrijge, om den Bijbel voor zich te verstaan en te gebruiken. Deze bepaling van hetgeen Bijbeloefeningen uit haren aard zijn, zal niemand ons betwisten. Hieruit wordt dan ook duidelijk, hoe zulke Bijbeloefeningen moeten worden ingerigt, welk groot nut zij kunnen stichten, en hoe moeijelijk het is, oefeningen niet over, maar in den Bijbel voor de gemeente te houden.

Doch keeren wij tot de Bijbeloefeningen van corstius terug, welke ook in dien zin Bijbeloefeningen zijn, als wij nu hebben aangewezen. De verdeeling, welke corstius hier volgt, bewijst reeds, dat hij zijn plan goed zich voorgelegd en ontwikkeld heeft. I., H. I: 1-14. II., H. I: 15-23. III., H. II: 1-10. IV., H. II: 11-22. V., H. III: 1-13. VI., H. III: 14-21. VII., H. IV: 1-16. VIII., H. IV: 17-30. IX., H. IV: 31, 32. H. V: 1-20. X., H. V: 21-33. H. VI: 1-9. XI., H. VI: 10-22. XII., H. VI: 23, 24. Men behoeft slechts den Brief na te slaan, om zich van het oordeelkundige en gepaste der verdeeling te overtuigen, ook daar, waar corstius over de gewone verdeeling in hoofdstuk en verzen henenstapt, b.v. in de 9de en 10de Leerrede. De 12de Leerrede is de Afscheidsrede des Eerw. corstius van de gemeente van Enkhuizen, welke van dien aard is, dat hij dezen bundel aan die gemeente niet behoefde op te dragen, en de leerrede zelve zoo wel den prediker als der gemeente tot eere strekt. De aanteekening, bl. 212, dat die leerrede (de 10de) uitgesproken werd in eene vroegbeurt, bij hetgeen in den tekst staat: Er zijn van hen eenigen in deze vergadering (dienstboden en daglooners), maakt onze opmerkzaamheid gaande. Zulke aanteekeningen zijn te platten lande niet noodig te maken.

[p. 3]

Waarom, helaas! in groote steden? God geve, dat de omstandigheden van ons vaderland ook hierin verbetering aanbrengen!

De Heer corstius heeft zich eene enkele keer van de oordeelkunde bediend in het verklaren van den Brief. Hiertoe brengen wij niet, dat hij H. I: 8 de woorden: in alle wijsheid en voorzigtigheid, met het volgende vs. 9 in onmiddellijk verband stelt. Dit had ook kunnen geschieden met in liefde, vs. 4, dat voegzamer tot het 5de vers behoort. Griesbach heeft op beide die plaatsen deze verandering van leesteekens aangewezen, zoo als deskundigen weten. Voornamelijk hebben wij het oog op H. III: 9, waar corstius boven het gewone κοινωνία met griesbach verkiest ὀικονομία, bl. 28. verg. ook bl. 139 en 186. Nopens de keus oordeelen wij niet; maar wij voeren dit slechts aan ten bewijze, dat corstius zijne taak niet losjes heeft afgedaan.

De 11de Leerrede heeft afzonderlijk eene uitvoerige toepassing. Bij de overigen vindt men verklaring en toepassing zeer gepast bij en onder elkander. Het geheel bewijst, dat corstius zeer goed Bijbeloefeningen weet te houden. Jammer, dat de gemeente van Amsterdam mindere gelegenheid verschaft tot het geven van zulk onderwijs; want ook daar bestaat begeerte naar Bijbeloefeningen, en, mogen wij zeggen, groote behoefte aan dezelve.

Voor een doorloopend verslag zijn Bijbeloefeningen weinig geschikt. De wijze van behandeling wordt in iedere Leerrede door den tekst zelven bepaald. Daaraan heeft kunst geen deel. Men zou dan óf geheel den Brief, zoo als corstius dien heeft voorgesteld, moeten nagaan, en dit zou ons tot te groote uitvoerigheid leiden, óf men zou eene en andere proeve moeten mededeelen, en dit zou slechts een enkel punt doen uitkomen, niet het geheel naar waarde doen kennen. Alleen dit zeggen wij, indien ons getuigenis ter aanbeveling dezer Leerredenen noodig is, dat grondigheid en eenvoudigheid, helder-

[p. 4]

heid in het verklaren, hartelijkheid in het vermanen dezen kanselarbeid van den waardigen corstius niet alleen voor de gemeenten van Enkhuizen en Amsterdam hoogstbelangrijk maken, maar ook voor allen, die óf dezen Brief willen verstaan, óf aan anderen tot leering en bestuur voorstellen. Zoo worde er overal in den Bijbel geoefend!