Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Herinnering aan Marat en Charlotte Corday.

(Histoire de France, par l'Abbé de montgaillard. Paris, 1827.)

Op den 13 Julij 1793 werd marat doorstoken door charlotte corday d'armans, jongedochter. Het uitvaagsel des menschdoms had, als Geneesheer bij de Gardes van artois, weleer eenige opmerking verwekt, door de uitgave van een gezigtkundig stelsel, hetwelk slechts drie oorspronkelijke kleuren erkende. Corday meende haar vaderland te bevrijden, door den verschrikkelijksten kop der

[p. 707]

Hydra, die hetzelve verslond, te verpletten; maar - marat behoorde inderdaad niet tot de hoofden van eenige partij; de voornaamste partijgangers verachtten hem: want zijne volksleiding, die alle gedragsregeling verwierp, was eene razernij zonder tusschenpoozing. Men mogt hem vergelijken bij slijk, met bloed doortrokken! Wreedaardig uit instinkt, en den honden gelijk, door de Engelsche kolonisten tot de Neger jagt afgerigt, hechtte zich marat met woede aan zijne prooi, en leverde dezelve, bloedend, aan den beul ter slagtinge. Bandeloos spreker, gemeensman van het graauw, was hij, voor de groote raddraaijers van het Jacobinisme, reeds niets meer, dan een versleten werktuig; en het uiteinde van dien ellendeling schorste noch verzwakte één der ontwerpen, door hunne vruchtbare onmenschelijkheid uitgedacht: het was alzoo een welbestuurde, maar kwalijk aangebragte slag. Bovendien had de volslagenste moedeloosheid de inwoners der hoofdstad bevangen; en (gelijk corday zelve zich uitdrukte) ‘Parijs begreep niet, hoe eene nietsbeteekenende vrouw, wier langste leven nutteloos zou zijn geweest, zichzelve koelbloedig konde opofferen, om haar vaderland te redden.’ Met dat al is de daad van corday, welke door de Onden zou zijn vergood geworden, te midden van het onafzienbare veld der gruwelen van de Fransche Omwenteling, wat voor den wanhopigen reiziger de afdruk van een' menschelijken voetstap is in het zand der woestijne.

Op den 17 Julij werd charlotte corday ter dood gebragt. Het lot bewust, dat haar verbeidde, bereidde zij zich daartoe voor met edelen en eenvoudigen moed, zonder eenige vertoonmaking, als iemand, die vermeent lang genoeg geleefd te hebben, na het bewijzen van een' belangrijken dienst aan het vaderland. Haar verhoor heeft hare geestkracht en de reinheid harer ziel voldoende gestaafd. ‘Herkent gij dit mes?’ - ‘Ja; 't is hetzelfde, waarmede ik dien Anarchist heb omgebragt.’ - ‘Is het reeds lang geleden, dat gij dit ontwerp smeeddet?’ - ‘Sinds den 31 Mei laatstleden.’ - ‘Waarom hebt gij eenen man vermoord, dien gij niet eens kendet?’ - ‘Ik deed zulks, om honderdduizend menschen te behouden.’ - ‘Hebt gij u niet vooraf geoefend in het toebrengen van den steek?’ - ‘Neen.’ - ‘'t Is evenwel bewezen, dat gij hem niet zoudt hebben gedood, indien gij hem een weinig lager hadt getroffen.’ -

[p. 708]

‘Welnu, dat is dan bij toeval.’ En zoo vervolgens. Haar vonnis bragt geene verandering hoegenaamd teweeg in de zachte kalmte harer gelaatstrekken. Bedaard stapte zij op de noodlottige kar; en zelfs de uitjouwing, het gebrul, de verwenschingen van het dom en woest gepeupel, dat haar volgde en zich rondom het schavot als verdrong, vermogt niet, die bedaardheid te verstoren. Na zich door eene daad, die ver boven het bereik schijnt harer sekse, vermaard te hebben gemaakt, betoonde zij, door haar sterven, zich verheven boven het gewone menschdom. Zij werd ter strafplaatse gevoerd, gehuld in een rood kleed, voor moordenaars bestemd. Naardien de kloekmoedigheid der meeste slagtoffers bij het volk eene soort van bewonderende verbazing begon te verwekken, welke de dwingelanden ontrustte, bedienden zij zich nu en dan van deze vermomming, die, door het afstekende, het gelaat der veroordeelden bleek en naar deed schijnen.

Uit welk oogpunt ook beschouwd, vertoonde ons marat eene soort van monster. Zijne uitwendige vormen waren allerafzigtigst; zijne gelaatstrekken ondragelijk zelfs voor hen, die aan de leelijkste zich gewend hadden. Hij haalde geene 5 voet lengte: de allerlaagste gemeenheid van geneigdheden, de gulzigste hebbelijkheden, de onbeschaamdheid eens vuigen intrigants, de overspanning eens dollemans, de ziel eens afgerigten schelms, - ziedaar zijne zedelijkheid! Wie zijn bloeddorstig dagblad: l'Ami du Peuple, heeft gelezen, kent ook zijn gruwelwoord: ‘dat men tweemaal hondderdduizend koppen moest afslaan.’ En, inderdaad, hij was de ijverigste bewerker der menschenslagterijen, in de groote steden opgerigt.

Marat moest echter vergood worden. Zijne overblijfsels werden met groote staatsie naar het Pantheon overgebragt; de schoone kunsten wedijverden bij de plegtigheid zijner. Vergoding; de vermaarde schilder david, die zich evenzeer onderscheidde door zijn overdreven Jacobinisme als door zijne verhevene talenten, bezoedelde zijn penseel door het tafereel van zijnen stervenden vriend; cubière, gezegd dorat, ook wel palméseaux, gaf een dichtstuk tot lof van het monster in 't licht. Maar het was met name de Klub der Cordeliers, die het sein gaf der vereering van haren Patroon! De schoonste porfieren vaas van het Meubelmagazijn was bestemd om zijn hart te bevatten hetwelk ten toon gesteld

[p. 709]

werd op eene soort van altaar, opgerigt in den tuin van het Luxemburg. Dáár droeg een spreker, tot eer van den nieuwen Heilig, eene rede voor, dus beginnende: ‘O cor jesus! o cor marat! gij hebt gelijke regten op onze hulde!’ De bedrijven des Zoons van maria worden in dit schandstuk vergeleken bij die van den Volksvriend, de Apostelen bij de Jakobijnen en de Cordeliers, de Pharizeër bij de Aristocraten, de Tollenaar bij de Winkeliers, en het Godslasterlijk slot is: ‘Was jezus een Profeet, marat is een God!’