Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

[p. 95]

De Ontkoming van Hugo de Groot, en de Erfenis, of het onverwacht Geluk. Twee Tomeelstukjes, geschikt ter uitspanning van (voor) jonge lieden van 14 à 15 jaren. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer. 1828. In 12mo. f :-50.

Twee allerliefst geschrevene stukjes, die onder de vele leesboekjes voor de jeugd, naar onze gedachten, wel met de besten van die soort mogen wedijveren. Beide deze vaderlandsche voortbrengsels zijn regt geschikt voor het oogmerk, dat de zedige Schrijsster zich voorstelde, om, namelijk, in een uur van uitspanning nut en vermaak te schenken aan jonge lieden van de gemelde jaren. Zelfs die van nog meer gevorderden leeftijd zullen het boeksken met genoegen lezen, zoo als bij eigene ondervinding ons reeds gebleken is. Hetzelve prijst zich aan, niet alleen door den belangrijken hoofdinhoud, maar ook door den onderhoudenden vorm, door eene bevallige schrijfwijze, en door welaangebragte zedekundige en godsdienstige lessen, met afwisseling van meer losse en vrolijke tooneeltjes, naïve en luimige gezegden, hoewel telkens op een' kieschen en beschaafden toon, gelijk men trouwens van eene Dame ook niet anders verwachten kon.

Overbekend is zekerlijk de ontkoming van H. de Groot uit de Loevesteinsche gevangenis; maar niet ligt te veel kan de vaderlandsche jeugd met de lotgevallen van dien, in daad zoo wel als in naam, grooten Man, wat ook dilderdijk wegens hem moge lasteren, bekend gemaakt worden, benevens het zoo edel als stout bestaan van zijne Echtgenoote en hare Dienstmaagd, wier karakters mede hier naar waarde, hoewel met losse trekken, geschetst worden.

Het andere Tooneelstukje bevat eene verdichte geschiedenis van eigene vinding, schoon tevens met eene even gedenkwaardige gebeurtenis uit de Vaderlandsche Geschiedenis (de belegering en het ontzet van Leiden) in verband gebragt. Dit is ruim de helft langer, dan het vorige. Ook hadden wij het eerste hier en daar liever eenigzins verder uitgewerkt gezien; als b.v. de beantwoording der vraag van Agnes: Wat is een Arminiaan, waarvoor ik den Pensionaris zoo dikwijls hoor uitkrijten? In den mond van den Slotvoogd Prounink, een vijand der Remonstranten, is het antwoord karakteristiek; maar wij twijselen, of het geschikt zij, om jonge en onkundige lezers een juist en waardig denkbeeld

[p. 96]

te geven van Arminianen, destijds (en helaas! ook nog wel hedendaags) eene soort van scheldnaam, welken men gaf aan het achtingwaardigste gedeelte der natie, dat de schreeuwendste mishandelingen van een' hoop vervolg- en muitzieke geestelijken, door politieke heerschzucht geruggesteund, heeft moeten ondergaan. De uitdrukking toch van zekeren Arminius, en dat de Staten de Hoofden dier Arminianen gevangen namen, boezemen geene zeer gunstige denkbeelden in, ten aanzien van die verdrukte, maar edele voorstanders van godsdienstige en burgerlijke vrijheid. Oneigen ook wordt Arminius de stichter van enz. genoemd, daar reeds lang vóór en buiten Arminius een zeer groot aantal van zijne denkwijze in de Nederlandsche kerk gevonden werd. Alleen bragt de openbare twist met zijnen Ambtgenoot te Leiden de uitbarsting van het geschil voort, en ontstonden toen de sektennamen van Arminianen en Gomaristen. Beter zou dan de Schrijfster gedaan hebben, met de vraag: wat is een Arminiaan? of geheel achterwege te laten, of eenigzins uitvoeriger en juister, met toelichting uit de Geschiedenis, te beantwoorden.

In het tweede Tooneelstukje hadden wij niet verwacht dat de grommige en bekrompen denkende Tante het laatste woord zoude gekregen, en met eene zoo stichtelijke leering besloten hebben. Zoude ook dit niet gepaster geweest zijn in den mond van den braven Frits, pas uit het grootste gevaar gered en behouden t' huis gekomen?

Eenige drukfouten ontsieren het werkje, doch die meerendeels zichzelve verbeteren.

Niettegenstaande deze aanmerkingen, nemen wij, voor het overige, niets van den gegeven lof terug. Integendeel kunnen wij, gerust en met volle ruimte, deze oorspronkelijke lettervrucht van eigen bodem jongen lieden ter lezing, ja tot eene huiselijke tooneelvertooning aanbevelen. Wij hopen alzoo, en zouden wel haast durven voorspellen, dat de smaakvolle Schrijfster genoegzame aanmoediging zal vinden tot het vervaardigen van meer soortgelijke geschriften, waartoe de geschiedenis van H. de Groot, (die nu toch wat al te kort, zelfs vóór zijne geheele bevrijding, is afgebroken) of andere gedeelten der Vaderlandsche Historie, of haar eigen vindingrijk vernuft, nuttigen voorraad kan opleveren.

No. I. Boekbesch. bl. 8, reg. 7, staat Supranaturalisten, lees Suprarationalisten.

Bl. 13, reg. 4, staat f :-75, moet ziin f 2-20.