Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

Stukken bij gelegenheid der viering van het vijftigjarig bestaan der Nederlandsche Huishoudelijke Maatschappij, op den 4den Junij 1828. Te Haarlem, bij V. Loosjes. In gr. 8vo. 37 Bl.

Haarlem heeft in de laatste jaren zich een' grooten roem verworven door de luisterrijke wijze, waarop het feest van de uitvinding der Boekdrukkunst en dat van de algemeene Tentoonstelling der Nationale nijverheid en vlijt aldaar is ge-

[p. 74]

vierd geworden. Of ook de viering van het vijftigjarig bestaan der Nederlandsche Huishoudelijke Maatschappij even gelukkig is uitgevallen, hieraan zouden wij twijfelen, voor zoo verre wij uit de Redevoering, door den Eerw. Heer j. weldijk bij die gelegenheid gehouden, kunnen opmaken. Wij hebben veel over dezelve hooren spreken, en meenden eerst die berigten te moeten mistrouwen, doch erkennen nu, nadat wij die Redevoering gelezen hebben, dat men ons daaromtrent niet te veel gezegd heeft, en moeten onze verwondering betuigen, hoe 't mogelijk is, dat de Maatschappij zulk een stuk in 't licht heeft gegeven. - Wij willen deze Verhandeling doorloopen, en hier en daar eene proeve leveren, opdat onze Lezers zoo wel over den inhoud als stijl zouden kunnen oordeelen.

Zonder dat de Redenaar bepaaldelijk zijn onderwerp opgeeft, spreekt hij in het eerste gedeelte van dit stuk (want Redevoering kan men 't niet noemen) over het nut, door de Maatschappij in de laatste vijfeutwintig jaren gesticht, en waarschuwt zijne Toehoorders vooraf, dat zij geene dorre en zeer koude opgave moeten verwachten. De Maatschappij (dus vangt hij aan) heeft aanleiding gegeven dat het roggedeeg niet meer door de voeten der menschen behoeft gekneed te worden, dat er Egyptische garst gebouwd wordt, dat bedorven water drinkbaar gemaakt werd; zij heeft, dank worde U daarvoor openlijk toegebragt, verdienstelijke beets, menschen gebragt tot de kennis van de vervalsching der Meekrapsoorten. - Zij is de aanleidende oorzaak geweest, dat menschen de gevaren des levens ontwijken konden, - dat heeft de Heer holst bewezen met zijn op nieuw uitgevonden of liever verbeterd IJshaakje. - Zij heeft bevorderd de aangenaamheden van dit leven, die nog aangenamer, althans gemakkelijker om zich te bezorgen, aan de menschen gemaakt; - moet ik hier gewag maken van de Kunstbloemen, van het Teekenpapier, van papier voor koperen platen, dat bereid wordt in de Fabrijk van kool te Zaandijk? Wilt gij dat ik spreken zal van Friseerkammen? enz. enz. Welk een belangrijk verslag! Jammer slechts, dat in ons gansche Vaderland het roggedeeg nog door menschenvoeten gekneed wordt, waarvan de Redenaar welligt zich bij den Broodbakker te Limmen had kunnen overtuigen; en wat die ongelukkige friseerkammen betreft, zeker is 't den Redenaar ontslipt, dat de meisjes tegenwoordig aan 't voorhoofd zeer groote (gefriseerde, noemen zij dezelve) haarkrullen

[p. 75]

dragen, waartoe zij die friseerkammen dagelijks noodig hebben, welke anders, nadat de Heeren niet meer met boucles gekapt gaan, geheel in onbruik geraakt waren. - Op eene andere plaats lezen wij, dat het teekenen en graveren weder zijn opgehaald en tot dien stand gebragt, dat daaraan thans niets meer door de Maatschappij behoeft gedaan te worden. Ook hier verschillen wij met den Heer weldijk, daar wij meenen, dat de Graveerkunst tegenwoordig bij ons in verval, althans op verre na niet is, 't geen zij eenmaal ten tijde van de beroemde visschers en van houbraken geweest is, en nog onlangs werden wij door de Prijsuitschrijving van wege de vierde Klasse van het Nederlandsche Instituut in deze onze meening bevestigd. Een weinig verder gewaagt de Spreker van de Tentoonstelling der Planten en Gewassen, en zegt hij hieromtrent: Wij gevoelen dan, als wij den algemeene(n) stoet der reizenden beschouwen en hunne denkwijs daarover hooren mogen, onze groote en hooge eer van menschen te zijn, begaafd met zulke vermogens en verrijkt met zulke talenten, en het doet ons bij zulke werkzaamheden en zoodanige tooneelen hartelijk leed, dat de zonde deze aarde gemaakt heeft tot eene woonplaats van beroering en ontheiliging en wij danken onzen barmhartigen Hemelschen Vader, dat Hij ons deed geboren worden en opgroeijen onder het Christendom, bij welks licht wij zulke schoonheden mogen daarstellen. Dikwijls hebben wij deze Tentoonstelling bezocht; maar (wij schamen ons niet, dit te zeggen) nimmer hebben de schitterende kleuren van de Pelargonia en de aangename geuren van de Helianthropen zulke treurige herinneringen bij ons opgewekt; integendeel, in Flora's tempel smaakten wij een zuiver genoegen, waardoor wij minder dan ooit aan onze verloren onschuld dachten. Vervolgens spreekt de Redenaar van een nieuw Wetboek der Maatschappij; men zag er zeer tegen op, doch het is er toch toegekomen; - van het fonds der Maatschappij, dat voor uitbreiding vatbaar is en nog gedurig kan verhoogd worden; - van de goedheid van onzen Koning, (want hij wist hier, gelijk hij verklaart, geen bijvoegelijk naamwoord te gebruiken, dat zijn geheel gevoel kon uitdrukken) die, bij gelegenheid van het vijftigjarig bestaan der Maatschappij, haar jaarlijks eene som van f 3000 heeft toegelegd; - van de eensgezindheid der Hoofdbestuurders, die nooit met elkander kijven, en over wier lippen, bij de beraadslagingen over zulke gewigtige zaken, nimmer eenig bits woord rolt. Eindelijk

[p. 76]

besluit de Redenaar dit eerste gedeelte met den onbezweken ijver en standvas igheid der Leden te roemen, en spreekt daarbij de Heeren c.e. vaillant en c. van vollenhoven aan, die beide bij de oprigting der Maatschappij tegenwoordig waren, en nu ook de viering van het vijftigjarig bestaan bijwoonden; voorzeker eene opmerkingwaardige bijzonderheid, waarvan een bekwaam Redenaar veel partij had kunnen trekken.

De gevoelens en gezindheden, welke deze plegtigheid bij de feestgenooten moest opwekken, maken het onderwerp uit van het tweede deel dezer Redevoering. Op de laatste vijfentwintig jaren terugziende, moet natuurlijk dankbaarheid zich aan eene gepaste vreugde paren; en wij stemmen hier volkomen met den Spreker in, hoewel wij bij het lezen der beweeggronden, hiertoe door hem aangevoerd, onze ernstige stemming niet konden behouden. Het volgende moge hiervan ten bewijze verstrekken: Denkt eens, geachte Toehoorders! na op de tijden, die wij doorleefd, neen, die wij doorgeworsteld hebben, en gij zult bekennen moeten: hoe is het mogelijk, dat gij nog tot op dezen dag bestaat en werkt! maar wij wijzen u de kracht des Almagtigen, door wien onze kas bewaard bleef, wij moeds genoeg verkregen om te werken, en die onzen geweldigen Overheerscher in zijne plannen en ontwerpen verijdelde, hem tot de eenzaamheid verdrijven liet, ten einde hem tijd te geven tot nadenken en berouw over alle de gruwelen door hem verrigt. De instandhouding van de kas der Nederlandsche Huishoudelijke Maatschappij in ééne zinsnede vereenigd en in verband gebragt met napoleon's val en verbanning naar St. Helena, is zulk eene stoute vlugt van gedachten, dat wij daarbij duizelig werden. - Bij die dankbare vreugde wil de Redenaar, dat men het vertrouwen zal voegen; en er bestaat voorzeker geen twijfel, of deze Maatschappij zal blijven bestaan, bijaldien de wensch des Sprekers worde vervuld, niet alleen, dat er nog meer Leden zullen aankomen, of dat verscheidene menschen zullen worden Donateurs of Donatrices, enz. maar dat niemand zich zal gelieven te onthouden om deel te nemen in het lot van eene Maatschappij, die voor vijf Guldens vijfentwintig Cents 's jaars het verstand, de nijverheid en de bekwaamheid van ieder een oproept.

Uit deze medegedeelde proeven zullen onze Lezers eenigzins over den inhoud en vorm dezer Redevoering kunnen oordeelen, achter welke de Verzen, door de Heeren v. loos-

[p. 77]

jes, c.p.e. robidé van der aa en j.a. van eeden aan den feestmaaltijd voorgelezen, zijn geplaatst. Wij zouden haast beginnen te gelooven, dat, volgens oude Hollandsche gewoonte, die maaltijd het belangrijkste gedeelte der feestviering heeft uitgemaakt; althans de uitgesprokene dichtregels ademen alle een' goeden geest; alleen kwam ons het vers van den Heer van der aa, getiteld: de Nederlandsche Huishoudelijke Maatschappij, voor een Extempore, wat lang voor.

De eerste proeve, welke die Maatschappij na haar vijftigjarig bestaan heeft geleverd, is alzoo niet zeer gelukkig uitgevallen; en wij hopen en verwachten, dat zij, die aan het hoofd derzelve zijn geplaatst, niet zullen berusten in de eer, hun hier bewezen, maar dat zij aan het vertrouwen hunner Medeleden zullen beantwoorden, en de Maatschappij zelve in alle opzigten doen worden, 't geen zij wezen kan en wezen moest, vooral nu hare geldmiddelen, door de goedheid van onzen Koning, zoo zeer zijn vermeerderd.