Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1829

[p. 1]

Boekbeschouwing.

Leerredenen ter verklaring van het Evangelie van Johannes; door N. Messchaert, Predikant der Doopsgezinde Gemeente te Rotterdam. IIde Deel. Te Delft, bij de Wed. J. Allart. 1827. In gr. 8vo. 484 Bl. f 4-50.

In No. IV van het jaar 1826 hebben wij ons gevoelen over de veertien leerredenen, de zeven eerste Hoofddeelen van Joannes' Evangelie behandelende, tamelijk uitvoerig, met enkele aanmerkingen, maar veel meer lof, uitgebragt. De geleerde prediker gaat hier, in zeventien leerredenen, over de zeven volgende Hoofdstukken, op gelijke wijze voort. Ten aanzien van het leerstellige, en van geest en trant in het algemeen, is het dus minder noodig, nieuwe bedenkingen of aanprijzingen op te geven. Wilden wij uitvoerig en naauwkeurig zijn, onze beoordeeling zou zich meest bij de uitlegging en opvatting van verscheidene plaatsen moeten bepalen, die, bij een zoo verheven en voor ons niet zelden duister boek, natuurlijk voor verschil en twijsel vatbaar zijn. Misschien komen wij ook nog wel op de eene of andere terug. Maar zulks overal te doen, waar hiertoe gelegenheid was, achten wij voor dit tijdschrift min nuttig; daar wij in het algemeen betuigen moeten, te dezen aanzien zoo vele wijsheid, bezadigdheid, onafhankelijkheid en kunde te hebben aangetroffen, als wij redelijkerwijze konden verlangen. Het werk, door ons, om deze reden, zoo wel als om de gewigtige stof, met voortdurend genoegen gelezen, zal zich, verbeelden wij ons, daardoor, bij iederen nadenkenden Christen, even zeer aanbevelen. Om het, derhalve, te beter te doen kennen, zullen wij ons de moeite getroosten, de inhoudsopgave hier letterlijk te laten volgen: I. Joh. VIII:1-11. De vrouw,

[p. 2]

in overspel gegrepen. II. Joh. VIII: 12-29. Jezus getuigenis van zich zelven waarachtig. III. Joh. VIII: 30-59. De Joden Abrahams echte kinderen niet; Jezus eer dan Abraham. IV. Joh. IX:1-23. De blindgeborene. Niet alle rampen Goddelijke straffen. Jezus verhevene werkzaamheid. V. Joh. IX: 24-41. De vrijmoedige en gezond redenerende blindgeborene: de blinde ziet, en de zienden zijn blind. VI. Joh. X: 1-21. Jezus Christus de goede Herder. VII. Joh. X: 22-42. Jezus Christus Gods Zoon, één met den Vader. VIII. Joh. XI:1-16. De Leerlingen verstonden den Heer niet. IX. Joh. XI:17-44. De opwekking van Lazarus. X. Joh. XI:45-57. Ongeloof met valschheid en boosheid gepaard; geloof eenvoudig en opregt. XI. Joh. XII:1-19. Zeer verschillende eerbewijzen, Jezus aangedaan. XII. Joh. XII:20-36. Jezus, door zijnen kruisdood verhoogd, trekt allen tot zich. XIII. Joh. XII:37-50. De voorname inhoud van Jezus prediking. XIV. Joh. XIII:1-20. De voetwassching. Jezus het voorbeeld van nederige dienstvaardigheid. XV. Joh. XIII:21-38. De verrader ontdekt en verwijderd. De broederlijke liefde. XVI. Joh. XIV:1-14. Troostende toespraak; opwekking om te gelooven. XVII. Joh. XIV:15-31. Belosten van den Trooster en van naauwe gemeenschap.

Het boek ter hand nemende, willen wij thans hier en daar nog even stilstaan.

Op bl. 3, reg. 7, moet dwaasheid waarschijnlijk waarheid zijn. Dit is dan eene der zeer weinige misstellingen.

De plaats, Joan. VIII:1-11, is hier schoon gehandhaafd en, onzes oordeels, juist verklaard; schoon het ons wel eens voorkwam, dat het met den vinger in de aarde schrijven iets vreemds is in de altijd waardige houding van Jezus.

Opmerkelijk kwam ons, op bl. 202 enz., de opzettelijke behandeling van, en ernstige waarschuwing tegen het oude leerstuk voor, dat de ware geloovigen niet kunnen uitvallen.

[p. 3]

Bl. 290. Zeer liberaal en overeenkomstig onze overtuiging hebben wij de verklaring der woorden van Joannes omtrent des Hoogepriesters profetie (vs. 51 enz.) gevonden. Maar, blijven messchaert en andere uitleggers zich wel altijd gelijk, ten aanzien van het beginsel, dat hier ten grond ligt? Joannes sprak daar als Israëliet, die doel en uitkomst dikwijls als één beschouwt.

Bl. 325. Hier hadden wij de huishoudelijke aanmerking van sommigen, dat die balsem welligt overgebleven was van Lazarus' begrafenis, liever niet vermeld gezien.

Bl. 342. Hoezeer met messchaert van hetzelfde gevoelen, wenschten wij toch nog wel beter opgehelderd te zien, hoe de een voor een' donderslag kon houden, wat de ander zoo klaar verstond.

Bl. 351. Hier, waar van Jezus' nog slechts kortstondig verblijf onder de zijnen gesproken wordt, komen ons de woorden: de duisternis des doods konde u overvallen, enz. min gelukkig voor.

Bl. 361. Er is een groot onderscheid tusschen uitlegkundige en tusschen leerstellige of ook wijsgeerige waarheid. Deze aanmerking moge velen vreemd luiden, zij is, in des schrijvers zin, waar en gewigtig. En de rondheid, met welke hij, daardoor, de letterlijke beteekenis eener moeijelijke plaats laat gelden, verdient lof.

Bl. 368. Zou het boven aangevoerde: Joannes sprak hier als Israëliet, ook niet de beste sleutel zijn ter verklaring van vs. 41? Althans wij mogen hier aan het Woord des Vaders niet denken.

Bl. 375. Wij kunnen al de hier aangehaalde plaatsen in eene leerrede naauwelijks als dragelijk, veel min als nuttig beschouwen. Dezelve bij de uitgave in eene noot te plaatsen, dat ware iets anders.

Bl. 423. Wat hier omtrent de opvatting van het woord nieuw, van het gebod der liefde, gezegd wordt, en dat ons, althans voor het oogenblik, nieuw was, verdient rijpe overweging. Het zou, namelijk, de Christelijke liefde tot de broederen, de liefde om Christus' wille zijn, veel grooter en uitgestrekter dan die, voor welke de zelf-

[p. 4]

liesde tot maatstaf verstrekt. Men oordeele, of dit beter zij, dan, met van der palm, de zaak meer algemeen op te vatten, als op nieuw.

Bl. 439. Door zijne (Jezus) wederkomst denk ik, dat niet moet verstaan worden des Heeren opstanding uit den dood, omdat daarmede de opneming zijner vrienden in den staat der heerlijkheid niet onmiddellijk verbonden was, - zoo ver goed - noch ook zijne nog aanstaande toekomst aan het einde der dagen, maar de opneming der discipelen na hunnen dood, enz. Wij wenschten deze onderscheiding, zoo lang hare wezenlijkheid niet beter, dan tot hiertoe, gehandhaafd is, liefst weinig vermeld te zien.

Bl. 449. De woorden: meerdere (eigenlijk grootere) doen, van de oprigting der kerke te verstaan, is ons ook wel ingevallen. Misschien, echter, moet men dezelve niet drukken.

Wij zouden deze aanhalingen ligt nog met eenige kunnen vermeerderen. Maar het zij genoeg. Ware het mogelijk geweest, sommige toepassingen wat langer te maken, de stukken zouden er, als leerredenen, veel bij gewonnen hebben. Maar, als een' uitvoerigen, populairen en stichtelijken Commentarius op Joannes' zoo zeer geestelijk Evangelie, mogen wij het werk volmondig aanprijzen. Vooral dit deel, waarin de heerlijke geschiedenis van Lazarus, die van den genezen blinde, de voetwassching enz. voorkomen, is hoogbelangrijk. En hetgeen ons nog wacht, - de dadelijke lijdensgeschiedenis, het Hoogepriesterlijk gebed, enz. enz. - belooft niets minder. Moge het den bekwamen man aan gezondheid en aanmoediging niet ontbreken!