Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1827

Statistieke Beschrijving van Gelderland, uitgegeven door de Commissie van Landbouw in dat Gewest. Met Platen en Tabellen. Te Arnhem, bij P. Nijhoff. 1826. In gr. 8vo. VIII en 551 bl. f 6-:

De Statistiek, of staatkundige Aardrijksbeschrijving, sedert geruimen tijd als afzonderlijke wetenschap behandeld, welker nuttige invloed meer beslist dan nog bekend is bij vele lezers ook van historische schriften, vond tot heden, in ons vaderland, noch die belangstelling, noch die beoefening, die zij in Duitschland, Frankrijk en Engeland vond. Geene zwarigheid! Wij leven onder de regering eens Konings, die het licht der wetenschappen hoog op den kandelaar wenscht, in plaats van onder den domper, en mogen hopend uitzien naar eene algemeene statistische beschrijving zijns rijks. Voor dezelve zal een werk, als dit, belangrijken voorraad verschaf-

[p. 37]

fen. Mogt het, uit elk gewest, kunnen gevolgd worden door een soortgelijk!

Eene Subcommissie, bestaande uit de Heeren van der borch, staringh, van pallandt, van rechteren en raedt, was met de werkzaamheden der uitgave dezes werks belast, dat hoofdzakelijk tot Landbouw en Landhuishoudkunde betrekking moest hebben, en door den Heer i.a. nijhoff, onder opzigt der Commissie van Landbouw, is geredigeerd. Van die Commissie en van elders ontving de Subcommissie noodigen bijstand; noodig, daar zij anders alleen van den arbeid van wel landbouwende practici, maar op het letterveld grootstendeels vreemdelingen, en van andere gereedliggende opstellen, had moeten gebruik maken. Bijzonder konde deze beschrijving in waarde toenemen door den Gouverneur van Gelderland, door wien men een aantal, ook nog ongebruikte, stukken van aanbelang heeft mogen bezigen; terwijl eindelijk, door diens verlangen en dat van den: Minister van Nijverheid en Koloniën, over Geographie, Topographie en Historie breeder, dan de aard des werks volstrekt eischte, is gehandeld geworden.

Ziet hier, Lezers! de geschiedenis dezes werks. Dezelve waarborgt u reeds vooraf, dat de toegevende goedkeuring des Publieks, die bl. V wordt ingeroepen, hier weinig zal te pas komen, maar de lofspraak en dankbaarheid der zulken, die in de kennis des vaderlands, en van elk gewest daarin, belangstellen en belangrijkheid zien. Uit handen, als die, waardoor deze Beschrijving is vervaardigd, en van onder zulk een opzigt, verwacht men niets dan hetgeen waar, gewigtig en in orde is. Neen, voorwaar! dit boek is geene proeve, maar eene uitmuntend bewerkte bijdrage tot de algemeene Nederlandsche Statistiek. Zwaar zij, gewigtig is dit boek; het zij kostbaar, het is ook kostelijk, en, des twijfelen wij niet, reeds in handen van elk, die in de genoemde wetenschap, betrekkelijk tot ons vaderland, zoo veranderd en vermeerderd, dat men zich op oudere werken niet meer kan verlaten, belang stelt, of een bijzonder vriend is van het bekoorlijk Gelderland.

Men verwacht hier geene aanwijzingen van fautive opgaven, daar wèl tegen gezorgd is, en evenmin eene schetsmatige inhoudslijst. Wij zeggen alleen: In zes Afdeelingen is hier alles opgenomen. I. Over de ligging, grootte, zamenstelling, lotgevallen en verdeeling. H. Over de natuurlijke gesteldheid.

[p. 38]

III. Over de bevolking. IV. Toestand des landbouws en der landhuishoudkunde. V. Over de nijverheid en koophandel. VI. Over de godsdienstige gezindheden, school- en armenwezen, en zeden.

Wij mogen ons gelukwenschen met deze verrijking onzer Geschiedkunde, en zullen zeker dit boek dikwijls met zoo veel genoegen inzien, als wij het hebben mogen aankondigen.