Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

De aap en de vier minnaars.
Eene Vertelling.

De Graaf van oldagner, onder de regering van philips den V Onderkoning van Mexico, keerde, na een verblijf van meer dan twintig jaren te midden van de schatten der Nieuwe Wereld, naar Spanje terug met groote rijkdommen, zijn verblijf vestigende in het Koningrijk Valencia, en zich onledig houdende met de opvoeding zijner éénige dochter eleonora.

Eleonora, eene schoonheid van vijftien jaren, was de afgod niet alleen haars vaders, maar van alle voorname jongelingen in geheel Spanje, die het geluk hadden haar slechts eenmaal te zien. Maar de vader beefde bij het aanschouwen van dien stoet van minnaars, die, te midden van het bederf der hoven, reeds vroegtijdig geleerd hadden hunne ondeugden en gebreken te verbergen, en heimelijk met de deugd spotteden, welke zij in het openbaar voorgaven te eerbiedigen.

Op zekeren dag riep de Graaf zijnen Intendant, miguel de la sebrera, tot zich. Hij was de zoon van een' barbier te Madrid, maar een man van verstand en vernuft, dooreerlijk, en aan de belangen des Graven opregtelijk verkleefd; hetgeen hem de vriendschap zoo wel als het vertrouwen zijns doorluchtigen meesters had verworven. ‘Miguel,’ sprak deze tot hem, ‘ik verkeer in eene pijnlijke onzekerheid; raad mij! Drie Edele jongelingen dingen naar de hand van mijne eleonora. Ik weet geene keuze te doen. De eerste is de neef des Hertogs van Medina; de tweede de zoon van den eersten Minister; de derde een Ridder van Alcantara, wiens vader benoemd is tot Admiraal, en naar het beheer dingt van Mahon. Maar boven alles, gij weet het, gaat mij het geluk mijner beminde dochter ter harte. Haar aan een' onwaardigen te huwen, zou mij den

[p. 190]

doodsteek geven. Weet gij geen middel, dat mij kan in staat stellen, om het gemoedsbestaan dezer drie jongelingen tot den bodem te peilen?’

Miguel, na eenige oogenblikken overdenkens, nam het woord: ‘Ik weet slechts één middel, om hetzelve te doorgronden. Het zal u grillig, zonderling, misschien belagchelijk toeschijnen; maar ik geloof toch, dat het goed is. Gij weet, Monseigneur, dat de apen, met even veel naauwkeurigheids als vernufts, alles herhalen, wat men hun voordoet; en gij bezit er een', die bijkans zoo geslepen is als een Doctor van Salamanca, of een Monnik van Toledo. Doe hem tien dagen logeren bij elk der drie respective minnaars; geen van hen zal uwe bedoeling gissen, en hij zal voor u de spiegel van archimedes zijn; niet alleen zal hij u de stelling der vijanden doen verkennen; maar hij zal voor u de mom doen verdwijnen, waarmede zij zich voor het oog der wereld bedekken, en welke zij dàn alleen afwerpen, wanneer zij in den kring hunner vertrouwden zich bevinden.’

De Hertog kon zijnen lach niet bedwingen, op het vernemen van dit even nieuw als zonderling middel, om menschenkennis op te doen, en droeg aan den sluwen miguel de zorg op, om hetzelve in praktijk te brengen.

Onder voorwendsel bij den eenen van eene gunst, bij den den anderen van eene grap, bij den derden van eene grilligheid des Graven, wist miguel het zóó te beleggen, dat de ruige gast bij allen gretig werd aangenomen. Hij kleedde hem van kop tot staart in rood fluweel, met een' Franschen hoed op het hoofd, hetgeen hem schier onkenbaar maakte; want niets brengt grooter verandering te weeg, bij apen zoo wel als bij menschen, dan dat schitterend klatergoud, waarmede zekere moderne Natie zelfs de woorden deugd en eer heeft verbonden. Aldus uitgerust, verscheen gaspardo het eerst in het antieke paleis der Hertogen van Medina, waar wel nooit een wezen van zijn geslacht was ingeleid. In weerwil van zijn vertrouwen op het vernuft zijns Intendants, opperde de Graaf eenigen twijfel aan de goede ontvangst van zijnen aap. ‘Kent gij dan, Monseigneur,’ hernam deze, ‘de eerzuchtigen en de minnaars niet beter? Den leelijksten muilezel van uwe stallen zoudt gij den Hertog van Medina kunnen toeschikken, en gij kondt verzekerd zijn, dat hij aan het beest eene plaats in zijne zaal zoude inruimen!’ Hij bedroog zich niet. Geen enkel oogenblik schier hadden de aap en de neef des Hertogs elkander verlaten, toen eerstgenoemde, na verloop van tien dagen, werd teruggehaald; zij konden naauwelijks scheiden. Er was feest bij den Graaf. De gasten waren zoo even van tafel opgestaan, om zich naar een ander vertrek te begeven. Gaspardo, aan zichzelven overgelaten, zag niet zoodra de overgeblevene lekkernijen, half geledigde flesschen enz. enz., of hij zamelde alles bijeen, zette zich aan tafel, en verliet dezelve niet vóór in den morgenstond, wanneer vermoeidheid, zwelgerij en de

[p. 191]

dampen van den wijn hem noodzaakten, zich in zijn rood rokje en grooten hoed op eene kanapé te werpen, waar hij weldra in een' vasten slaap viel. - De Graaf was heimelijk getuige geweest van zijne uitsporigheid. ‘Gij ziet, Monseigneur,’ sprak de Intendant, ‘dat gij uwe beminnelijke dochter niet ter prooije kunt laten van een' verkwister als Don alvar, die zijne nachten in tafelweelde slijt. Morgen ligt de beurt aan den Markies van Santa-Cruz; laat ons zien, of wij gelukkiger slagen.’

Ook den jongen Markies verliet gaspardo geene minuut. Na tien dagen wedergekeerd, kende hij geen grooter genot, dan zich te plaatsen aan de speeltafels. Op het gezigt der kaarten foukelden zijne oogen; hij zette zich in eene fauteuil, en begon, met ongemeene vaardigheid, dezelve te mengen, te couperen, en, van tijd tot tijd, met drift op tafel te werpen, terwijl zijne blikken roudvlogen, en hij gedurig de beweging nabootste van iemand, die zijne zakken doorzoekt, om, zoo mogelijk, de nukken der fortuin te trosseren. ‘Monseigneur,’ zeide de Intendant, ‘de jonge Markies van Santa-Cruz is onze man niet; het is een speler. Beproeven wij den Ridder van Alcantara.’

Gaspardo vertrok naar Don manuel, en vertoefde er desgelijks tien dagen. Zijne eerste bemoeijing, na zijnen wederkeer, was, zich aan de voeten te werpen van alle vrouwen en meisjes, welke hem bejegenden, derzelver hand te vatten, en, door zijne grimassen, jammeren en geschreeuw, eenen hartstogt uit te drukken, dien noch hij, noch waarschijnlijk zijn model gevoelde. ‘o, Monseigneur!’ riep miguel uit, ‘deze minnaar vlijt ons nog minder, dan een der beide anderen. Gij ziet, dat uwe dochter gelukkig ontsnapt is aan de strikken van een' verkwister, een' speler en een' lichtmis. Gij zijt vrij van vooroordeelen, en het geluk der schoone en gevoelige eleonora gaat u boven alles ter barte; gij stelt bovendien prijs op den adel det gevoelens: zoek bij de Letteren of de Kunsten eenen schoonzoon, u en harer waardig. Verbind met gouden vleugelen de verdienste aan u, die zich verbergt, en niet dan eenige ruimte behoeft, om een Genie te zijn. Daar is, bij voorbeeld, de jonge kunstenaar, die met zoo veel waarheids de aanvalligheden - neen, de ziel uwer dochter heeft gemaald; hem heb ik meermalen hooren zuchten en zien verbleeken, bij het verlaten van het verblijf van eleonora. Deze jongeling is de zoon eens wakkeren zeemans, fernand bortalez, die, als Scheepskapitein, zich heeft onderscheiden in den oorlog met Portugal. Hij bezit groote talenten, een verheven karakter, is arm en edelmoedig; schenk hem het vermogen om rijk en weldadig te zijn; geef hem uwe dochter, aan wie hij, zoo ik wèl gezien heb, niet onverschillig is; maar, in weerwil van al hot goede en schoone, hem toegekend door allen, die hem kennen, zenden wij gaspardo, onzen waren toetsteen, ook bij hem.’

[p. 192]

De Graaf had zich te wèl bevonden bij den raad des braven miguel, om ook dezen niet nog op te volgen. De aap werd dan ook bij den jongen kunstenaar gebilletteerd, en kwam na verloop van tien dagen terug. Maar, welk eene hervorming! Gaspardo had alle zijne kwade gewoonten afgelegd; hij bootste onophoudelijk een' mensch na, die schildert en peinst, en, wanneer hij voor eenige oogenblikken deze pantomime opschortte, het was alleen om een portret te kussen, dat men terstond herkende voor dat van eleonora.

De Graaf van oldagner, even verbaasd als voldaan over zijne nieuwe ontdekking, schonk zijne dochter aan den jongen kunstenaar; miguel werd ruim beloond, en gaspardo bleef tot het einde zijner dagen in een huis, welks geluk hij, onwetend, verzekerd en gevestigd had.

Zouden de gelukkige huwelijken niet veelvuldiger zijn, indien de apen van deze soort minder zeldzaam waren?