Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Iets, rakende het Christelijk Maandschrift.

De Heer capadose, door de bekende antipodische besmetting niet min dan zijn vriend en lotgenoot aangetast, viel, onder anderen, het bekende Christelijk Maandschrift, door de Ringbroeders van Amsterdam, onlangs zeer hard. Ik wil in het geheel niet onderzoeken, of de ijlende bij toeval hier of daar raak moge hebben geslagen; maar gewis is het van belang, dat een werkje, door zoo achtbaren kring als het zijne erkend, bij alle liberaliteit, met bijzondere bedachtzaamheid worde geschreven. Verre zij het al wederom van mij, te willen beweren, dat dit niet geschiedt. Ik lees het

[p. 31]

boekje doorgaans met veel genoegen. Maar ik wil niet ontkennen, dat het stuk, welk Deel IV, No. XI, bijna geheel vult, mij toeschijnt niet volkomen wèl te zijn bekookt (gelijk men zegt). Ware het eene bloote gedachte, eene voorgestelde gissing, ik zou er niets tegen hebben; maar als volksleer zoo uitvoerig en stellig voorgedragen (schoon dan ook proeve genoemd) kan het mij niet behagen. En is het niet een ligt ontstaand, als natuurlijk gebrek van zulk een Maandschrift, dat de Collegas elkanders voorgestelde gedachten en verklaringen niet gaarne bestrijden, ja zelfs de Redakteur, al verheft hem dan zijn rang ook iets boven de anderen, niet gaarne aanmerkingen daarop maakt? Het is waar, de schrijver zelf van het bedoelde stuk oppert zwarigheden, of laat die kwanswijs door een' derden opperen, om ze vervolgens zegepralend te weêrleggen. Maar ik (bij voorbeeld) heb andere bedenkingen, die ik echter, tot den Ring niet behoorende, bij het Christelijk Maandschrift niet mag te berde brengen, of zelfs, lid zijnde, om de broederlijke bescheidenheid, ligt niet wil aanroeren. Het is trouwens een boekje voor het volk, en daarin moet men niet met elkander strijden; dit zou den invloed ten goede slechts hinderen; maar dan moet men ook geene stellingen of verklaringen opperen, die aan bijzondere bedenking onderhevig zijn. In allen gevalle zal het wel geen groot nadeel stichten, zoo ik, zonder mij te noemen, en dus zonder eenig ontzag of vooroordeel op te wekken, in het tegenwoordige, zoo algemeen gelezene Tijdschrift, eenige zwarigheid tegen het bedoelde stuk in het midden breng: niet omdat er, op zichzelve, eenige ketterij of gevaarlijke strekking, voor leer of zeden, in opgesloten ligge; maar omdat het mij toeschijnt, van dat aannemen van ongegronde vooronderstellingen, en dat dwingen tot meer natuurlijkheid en aannemelijkheid, niet te kunnen worden vrijgepleit, welke de vijanden eener gezonde uitlegkunde ons gaarne voor de scheenen werpen.

Men zal reeds lang hebben ingezien, dat ik de Proeve eener verklaring van de Gelijkenis des onregtvaardigen Rentmeesters, Lucas XVI:1-13 (in gemeenzame brieven) bedoel. Het bijzondere, dat wij in deze verklaring aantreffen, is, dat de Rentmeester voorondersteld wordt, door de schuldenaars, dat is, naar eene meer algemeen aangenomene opvatting, door de hoevenaars of pachters der Heerlijke landgoederen, te zijn aangeklaagd, ter oorzake dat hij hen, door te groote huren

[p. 32]

te vorderen, uitmergelde; terwijl de Heer intusschen, niet meer dan het billijke ontvangende, daarvan teffens onkundig bleef. De reden dezer vooronderstellingen loopt in het oog. Nu immers heeft de Rentmeester, na de ingekomene beschuldiging, niets anders te doen, dan zijne verkeerdheid zoo ras mogelijk te herstellen, en op die wijze de goede gunst der landlieden, en ligt ook de vergiffenis van den Heer, te winnen. Er is, wel verre van iets onzedelijks, niets dan eene waarschijnlijk nog wel tijdige, en in allen gevalle verstandige bekeering in te ontdekken. Al het stootende der Gelijkenis valt op eens weg. - Ja, al het stootende, maar ook al het bijzondere, treffende, naar het ons voorkomt. Het is eene gewone bekeeringsgeschiedenis, als van iemand, die in doodsgevaar besluit, voortaan een' beteren weg in te slaan, en, gelukkig hersteld zijnde, daarbij mogelijk ook blijft.

En hiertoe worde hypothesen gemaakt, welker laatste althans niet blijkt gegrond te zijn, en ten deele zelfs strijdig is met de letter van den tekst. De beschuldiging was, dat hij zijns Heeren goed doorbragt, niet dat hij deszelfs boeren uitmergelde. Of laat zich het eene zonder het andere niet begrijpen?

Ik beken wel, dat er voor den ongeoefenden lezer iets hards in de Gelijkenis ligt. Men moet wel zorgvuldig op het punt der vergelijking letten, om door dezelve niet eenigzins in de war gebragt te worden. Doch dit schuilt in de omkleeding, niet in de bedoeling. Het is de éénige plaats in den Bijbel waarlijk niet, welker voorkomen ons bevreemdt; en van der palm zegt er te regt van, dat men haar met Oostersch gevoel moet lezen; gelijk ons ook de verwijzing van den Heer brouwer op de Gelijkenis van den onregtvaardigen Regter, bij welken God zelf vergeleken wordt, hier geenszins ongepast voorkomt. De Bijbel moet vooral uit den Bijbel verklaard en door gemeenzaamheid met denzelven verstaanbaar gemaakt worden. Omtrent dit laatste punt zijn de schrijver en ik het volkomen eens. Ik betuig daarenboven gaarne, zijn stukje voor het overige met uitstekend genoegen te hebben gelezen, als helder, bedaard en in een' uitnemend goeden stijl daarneder gezet, ja bevallig omkleed. Nog meer: onder een' der brieven vinden wij de naamletter W.: wij kennen onder de Amsterdamsche Ringbroeders twee van dezen naam persoonlijk, en weten waarlijk niet, wien voor den achtingwaardigsten en beminuelijksten man te honden. Doch magis amica veritas. De Gelijkenis duidt gewis niets anders aan,

[p. 33]

dan dat wij, daar het oordeel ons is aangekondigd, niet moeten dralen, de in zichzelve onwaardige bezittingen, over welke wij hier te beschikken hebben, tot Gode welbehagelijke en vele zonden bedekkende einden aan te wenden.