Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

[p. 369]

Boekbeschouwing.

De vijf Boeken van Mozes op nieuw in het Nederduitsch vertaald, en met verbeterde Ras'st en Haftaroth voorzien, door S.J. Mulder, beeedigd Translateur. Met Kerkelijke Goedkeuring. Iste en IIde Boek. Te Amsterdam, bij J. van Embden en Zoon. 1826. In 8vo. Te zamen XL en 588 bl. f 6-:

Nadat een mendelsohn het ondernomen had, eene vertaling der vijf Boeken van mozes ten behoeve zij ner geloofsgenooten te vervaardigen, werd zijn voetspoor door verscheidene andere geleerde Israëliten in Duitschland gevolgd, en dusdoende, zoo wij meenen, het geheele Oude Verbond door hen vertaald. In de eerste uitgaven, echter, was het Hoogduitsch met Hebreeuwsche letters gespeld, waardoor dezelve voor den Onjood onbruikbaar waren; en lang naderhand eerst kwamen sommige dier vertalingen met Hoogduitsche letters in het licht, zoodat een ieder in staat gesteld werd, dezelve te beoordeelen en zich ten nutte te maken. De Heer mulder, dit loftelijk voorbeeld volgende, heeft intusschen noch de Mendelsohnsche, noch eenige der bestaande Nederduitsche vertalingen tot grondslag gekozen, maar eenen eigenen weg ingeslagen, die, onzes bedunkens, voor zoo verre wij uit de voor ons liggende deelen kunnen opmaken, hem zijn doel volkomen zal doen bereiken. Dit doel is de vervulling eener dringende behoefte bij het verbeterd onderwijs der Israëlitische jeugd, waaraan thans meer dan ooit - getuige de medewerking van het Gouvernement, en van liefdadige intigtingen, door personen van alle gezindheden daargesteld - met ernstige deelneming gedacht wordt; Zie hier hetgeen de Vertaler ons dienaangaande, in zijne allezins lezenswaardige Voorrede, mededeelt, na van eene vroeger ondernomene, doch niet in het licht gegevene Bijbelvertaling gesproken te hebben: ‘Zoo ston-

[p. 370]

den de zaken, toen ik op het einde van 1818, bij het invoeren van het verbeterd godsdienstig onderwijs voor de Israëliten in dit Koningrijk, door Z.E. den toenmaligen Minister van Eerdienst, tot lid der belangrijke Nederlandsche godsdienstige Israëlitische Schoolcommissie benoemd werd, en mij gewigtige gronden noopten, voor deze zoo vereerende benoeming allereerbiedigst te bedanken. Een dier gronden was het gemis eener doelmatige Nederlandsche vertaling der Heilige Schriften; en van dit oogenblik af ging ik met het denkbeeld zwanger, om, zoo de Almogende mij voor eene zoo moeijelijke onderneming de vereischte krachten verleende, in deze zoo algemeen gevoelde behoefte mijner geloofsgenooten te voorzien. Daar geen gewrocht onder de zonne op volmaaktheid bogen kan, zoo ware het (zelfs dan, wanneer ik niet overtuigd was, dat ik meer door goeden wil dan door bekwaamheid ben aangespoord geworden) eene onvergeeflijke ijdelheid, te vooronderstellen, dat deze mijne vertaling vrij van alle feilen en boven alle aanmerkingen verheven zoude zijn. - - Langs dezen weg dus het voetspoor mijner voorgangers volgende, wilde ik tot geene uitgave mijner Bijbelvertaling overgaan, dan die door den tekst verzeld ging; en wel uit dien hoofde, omdat het ook mijn oogmerk geenszins was, de heilige taal door het Nederduitsch te doen vervangen, maar wel het oorspronkelijke, door de daarnaast geplaatste overzetting, zoo duidelijk als mogelijk te maken; ten einde vooral mijne jeugdige geloofsgenooten (op wier verbeterd onderwijs ik steeds het oog had, en weswege ik ook meermalen sierlijkheid aan duidelijkheid opgeofferd heb) hierdoor van lieverlede tot de kennis der gewijde taal terug te leiden, welke in de laatste halve eeuw zoo zeer ten achtere gegaan is, en eene gelijkvormigheid van vertaling in te voeren, die voor de Bijbeloefening niet anders dan heilzame gevolgen hebben kan. Dat ik bij mijne bewerking, niettegenstaande ik alles uit het oorspronkelijk Hebreeuwsch heb overgebragt, al wat vroeger in dit belangrijk vak gedaan is, geraadpleegd heb, zal wel overbodig zijn te mel-

[p. 371]

den. Het ware even onvergeeflijk geweest, die plaatsen, die door mijne voorgangers op eene onverbeterlijke wijze overgebragt zijn, te verwerpen, alleen om den naam van oorspronkelijk te hebben, als eene vertaling van eene vertaling te leveren, en dus eens anders denkbeelden, min of meer verminkt, voor de mijne uit te geven.’ - Wij lezen vervolgens, dat de Opperrabbijn te Amsterdam den Vertaler voorgelicht, en dat het Gouvernement de uitvoering van het werk bevorderd heeft; terwijl de Heer mulder zijne Voorrede besluit met de woorden van ben 'uziel, Schrijver der oudste Chaldeeuwsche vertaling van onderscheidene Bijbelboeken: ‘Gij alleen, o Eeuwige! Gij alleen weet het, dat ik dit werk noch te mijner eere, noch ter eere mijns vaders ondernomen heb; maar enkel en alleen U ter eere heb ik het gewrocht, ten einde voortaan eenparigheid onder Israël heerschen moge!’

Wat nu de vertaling zelve betreft, dezelve komt ons voor zeer naauwkeurig, ofschoon in geenen deele letterlijk te zijn. De verzen, die bloote verhalen bevatten, zijn in eenen tamelijk vloeijenden stijl geschreven, zonder echter tot zoodanig uiterste over te slaan, waardoor de Bijbel deszelfs Oosterschen vorm en aanzien geheel zoude verliezen. Niet minder goed vertaald zijn de hoofdstukken, die in eenen profetischen of dichterlijken toon gestemd zijn, en waarin de Vertaler eenige meerdere vrijheid genomen heeft.

Het kon niet missen, of de Heer mulder moest in den wezenlijken zin der woorden, op de meeste plaat sen, met de bekende overzettingen overeenstemmen, hetwelk ook in het eerste Boek vrij algemeen het geval is. Dan, in het tweede doet de invloed, welken de Israëlitische overleveringen op de overzetting der wetsbepalingen uitgeoefend hebben, zich te blijkbaarder gevoelen. De Vertaler heeft dan ook, in de Voorrede van dat tweede Boek, de authenticiteit der Talmudische uitspraken in dit opzigt getracht te betoogen; en, hoezeer er tegen de door hem bijgebragte gronden nog wel het een of ander

[p. 372]

aan te merken ware, waartoe echter hier de plaats niet is, moeten wij hem toegeven, dat hij zich naar die overleveringen en uitspraken gedragen moest, wilde hij zijn werk voor zijne geloofsgenooten dienstig maken, en hetzelve met Rabbinale goedkeuring in de scholen ingevoerd zien.

Ondertusschen is dit werk, juist door deszelfs afwijkingen van de gewone overzetting, voor elken Theologant merkwaardig, en verdient over het algemeen, om deszelfs weldadige strekking, door elken menschenvriend toegejuicht te worden.

De Hebreeuwsche tekst is zeer zindelijk tegenover het Nederduitsch gedrukt, en verzeld van eene nieuwe en naauwkeurige uitgave van den Commentator raschi, waarbij een aantal Fransche woorden, tot verklaring der oorspronkelijke, ingevoegd zijn.

Er blijft ons nu nog overig, de vertaling zelve te doen kennen, waartoe wij eenige verzen uit de twee volgende hoofdstukken kiezen:

‘Genesis XXIX. (1) Nu hief Jakob zijne voeten op, en ging naar het land der Oosterlingen. (2) Daar zag hij eenen put op het veld, en drie kudden kleinvee lagen daar neder bij denzelven; want uit dezen put drenkte men de kudden, en de steen op den mond des puts was groot. (3) Daarom verzamelden aldaar alle kudden, en [de herders] wentelden den steen van den mond des puts, drenkten het kleinvee, en bragten den steen weder op den mond des puts op zijne plaats. (4) Jakob zeide tot hen: mijne broeders, van waar zijt gij? Zij zeiden: wij zijn van Charan. (5) Hierop zeide hij tot hen: kent gij Laban, den zoon van Na'hor? Zij zeiden: wij kennen [hem]. (6) Hij zeide: is het wel met hem? Zij zeiden: het is wel, en zie! Rachel zijne dochter komt daar met het kleinvee. (7) Toen zeide hij; de dag is toch nog lang, het is nog geen tijd om het vee binnen te drijven; drenkt het kleinvee en gaat weiden (8). Maar zij zeiden: wij kunnen niet, tot dat alle de kudden verzameld zijn; dan wentelen zij den steen van den mond des puts, en wij drenken het kleinvee,’ enz.

[p. 373]

‘Exodus XXII. (19) Wie Goden offert, behalve den Eeuwige alleen, zal gedood en [al het zijne] in den ban gelegd worden. (20) Eenen vreemdeling zult gij niet [met woorden] beledigen, noch hem verdrukken; want gij waart zelven vreemdelingen in Egyptenland. (21) Gij zult geene weduwe noch wees onderdrukken. (22) Zoo gij hem onderdrukt!..... want als hij tot Mij schreit, za! Ik zijn geschrei verhooren. (23) Mijn toorn zal ontbranden, en Ik zal u door het zwaard doen omkomen; zoo zullen uwe vrouwen weduwen, en uwe kinderen weezen worden. (24) Als gij aan [iemand uit] Mijn volk geld leent, [namelijk] aan den armen die bij u is, wees niet als [wreed] schuldeischer tegen hem; leg hem geene renten op. (25) Als gij u het kleed uws naasten ten onderpand laat geven, dan moet gij het hem met zonsondergang wedergeven. (26). Want dat kan zijne eenige dekking zijn, dat zijn kleed voor zijne huid; waarin zal hij nu slapen? Als hij dan tot Mij zal schreijen, zal Ik hem verhooren; want Ik ben genadig.’

Voor het overige zullen wij ons vooralsnog van alle bijzondere aanmerkingen onthouden, waarop wij welligt, na den afloop van het geheele werk, zullen terugkomen.