Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Taal- en Dichtkundige Verscheidenheden, door Mr. W. Bilderdijk. IVde Deel. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. In gr. 8vo. 204 Bl. f 3-:

Bilderdijk had, op zijn vijftiende jaar, meer oud en toenmalig Nederduitsch gelezen, dan de geletterdsten uit den hoop van die thans wat meenen te weten onder het oog gehad hebben; ja de jongen, die op zijn derdehalve jaar al aan het schrijven was, behandelde, van toen af, handschriften, en boeken van taalkenners, nocturna diurnaque manu. Dat zegt de man zelf, en daarmede is het immers uit? Zoo vroeg wijs was de Heer siegenbeek niet, en daarom mag hij noch een der jonge knapen, in of na de revolutie van 1795 opgekomen, het woord hebben, als bilderdijk spreekt. Zij krijgen er dan ook geducht langs, in het voorlaatste stukje in dit deel, over nochtan en nochtands, ingerigt tegen het Iets daarover, geplaatst in het Mengelwerk van den Recensent o.d. Recens. Hoe jammer, dat het: ‘uwe bescheidenheid zij allen menschen bekend,’ zoo vreemd aan bilderdijk schijnt - neen, is, alsof hij dat nimmer had gelezen! Dit had men hem, tot zijn best, wel gestadig, toen hij schrijven leerde, en als hij, misschien, fouten be-

[p. 218]

ging, mogen doen afschrijven. Het is niet mogelijk, zijne trotsche en honende bitsheid tegen de zoo bescheidene voordragt van siegenbeek gade te slaan, zonder zich te ergeren over des zeventigjarigen mans verregaand vergrijp aan dit voorschrift der Christenleere. Zijne letterwoede gaat zelfs zoo verre, dat hij (bl. 183, reg. 2 v.o. enz.) eenen volzin onvoltooid liet; zoodat hij zijn geschrijf niet eens schijnt te hebben overgelezen. De zaak in geschil laten wij in het midden. Behalve in dit vuile en hatelijke stuk, vindt men in de overigen, over de getalnamen, de cijferletters, de handschriften van de Natuurkunde des Heelals, gewoonlijk aan broeder gheraert toegeschreven, twee oud-Nederlandsche overblijfselen en de aanmerkingen op dezelve, in de vlugtige bedenkingen over de letter Y, en in het kort verslag van een' merkwaardigen IJslandschen stok, de gewone verbijsterende geleerdheid, bij welker uitstalling wij wel eens zeiden: ‘Zij brengt hem tot razernij, en - quoad nos, cui bono?’ Het lust ons niet, al ware ons de ruimte vergund, stuk voor stuk te ontleden. Wij verblijden ons met dat al in het bezit van dit werk; het bevat een' schat van taal- en oudheidkunde, en, kan men in bilderdijk den man, zoo zeer als iemand, ja meer dan eenig ander, in dit vak doorkneed, afgescheiden beschouwen van den wijzen en goeden Christen, wie zal hem dan geen' dank willen betuigen voor de mededeeling van zoo vele wetenschap? Aan het vertoog over de zoogenoemde Cijferletters hebben wij, voor ons, het meest gehad, en maakten gaarne, door uitvoeriger melding daarvan, het geheele boekwerk onzen lezeren belangrijk; doch dan zouden wij uittreksels leveren, bedenkingen voordragen moeten, en buiten het spoor eens beoordeelenden verslags treden. Derhalve zij het onzen lezer genoeg, op deze vrucht van bilderdijk's zoo veel omvattenden geest opmerkzaam te zijn gemaakt. Ter proeve sta, uit de aanmerkingen, het volgende! Bl. 143. ‘Uten heere. Men schreef heer voor heir, gelijk men nu wederom invoert. Is dit nu geene terugkeering ten goede? Neen, waarlijk niet: want toen men dus schreef, sprak men ee als ei uit, en nu als een platte e. Zoo bederft men alles, bij gebrek van de ware uitspraak te kennen, die ook zelfs de meesten thands niet zouden in staat zijn, met hunne aan Fransch, Engelsch, en Hoogduitsch, verwende spraaktuigen uit te brengen. Dat een Rotterdammer zoo schrijft is wel toe te geven, omdat

[p. 219]

er bij hem nog iets van die oude uitspraak, welke ee van é onderscheidt, bewaard is, maar in een Amsterdammer of Leydenaar b.v. is het allerbespottelijkst. 't ls of de Franschen nu weêr Royne voor Reine gingen schrijven.’ - Kort en goed, men herkent overal den Meester; maar, helaas! zoo wel in het meesterachtige, als in het meesterlijke. Ongelukkig voor de wetenschap, met name onzer moedertaal, zoude het zijn, zoo de schande, met welke bilderdijk zelf zijnen roem heeft bezoedeld, veroorzaken mogt, dat zijne landgenooten niet zoo vele vruchten plukten, als hun mogelijk is, van die verdiensten, welke hem de onpartijdigheid derzulken niet ontzeggen mag, die zich over zijn hart en gedrag, zoo als hij beiden aan het publiek betoont, bedroeven moeten.