Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1826

Het hedendaagsch Rome, of Zeden, Gewoonten, Ceremoniën, Godsdienst en Regering in Rome. Naar het Fransch van Santo Domingo. Te Leeuwarden, bij H.C. Schetsberg. 1825. In gr. 8vo. 259 Bl. f 2-40.

Santo Domingo is een verzierde naam; de titel van het oorspronkelijke is Tablettes Romaines; het boek is kennelijk geschreven met oogmerk, om de Franschen tegen Rome, en al wat van Rome komt, te waarschuwen; het werd, op aanzoek van den Pauselijken Nuntius, in Frankrijk verboden. Er bestaat geene reden, waarom men, over het algemeen, aan de hier vermelde daadzaken zou twijfelen; wij gelooven deze niet slechts om derzelver hooge waarschijnlijkheid, maar zij zijn ook, meenen wij, door anderer getuigenis genoegzaam, en sinds lang, bevestigd. Het is aangenaam, hier nu zoo alles bijeen te vinden nopens het verchristend Heidendom, en het werkje toont een' kundigen en onderhoudenden Schrijver. Over den titel hebben wij eene fraaije plaat van het Forum te Rome, en op denzelven geven eenige krachtige dichtregels van voltaire al aanstonds te kennen, welk een wind hier waaijen zal.

‘Men betracht hier (in Rome) den Godsdienst minder om zichzelven, dan wel om anderen. Men gaat naar de mis, naar den vesper, zoo als men soms aan vervelende lieden een bezoek, uit beleefdheid, geeft. Ook zijn er velen, die alleen in de kerk gaan om even gezien te worden, en die, om zoo te spreken, bij enzen lieven Heer, even als bij de

[p. 90]

Heeren die en die, een kaartje afgeven.’ Men zou zich vergissen, zoo men tot eenige meerdere godsdienstigheid bij het gemeene volk besloot, omdat men op de hoeken der straten kruijers en schoenpoetsers gebeden en Litanijen hoort aanheffen, en voorbijgangers daarbij ziet stilstaan en medezingen; want dit alles wordt door de Policie betaald. ‘De regering denkt, dat het gemeen gemakkelijker te leiden is, naar mate hetzelve dommer wordt, en verzuimt niets om dit heerlijk doelwit te bereiken.’

‘De Roomsche kerk beschouwt alle volken als groote kudden, die geschapen zijn om naar het welgevallen des herders geschoren of gevild te worden. Bij haar is de gouden hefboom en die van archimedes dezelfde. De gunst der kerk wordt slechts over dezulken, die haar wèl betalen kunnen, uitgestort. Voor geld kan men de grootste misdaden, als moord, meineed, enz. uitoefenen. Er bestaat in deze heilige stad een tarif, de tax van de apostolische kanselarij genaamd, waarop men naauwkeurig den prijs van elke misdaad vindt aangeteekend.’ Wij gaan de kerk der Flagellanten voorbij, en willen ook niets zeggen van de naïve en schrandere aanmerkingen van den Japannees, met welken de Schrijver den Godsdienst bijwoonde, enz. enz., maar haasten ons, nog een woord aan te stippen van de wonderwerken. ‘Heeft numa gesprekken met de Nimf egeria gevoerd, bijna alle Paussen hebben of met de H. Maagd, of met de Heiligen, of met God zelven gesproken.’ En wie lessen in de wonderwerken nemen wil, moet naar Italië gaan. ‘Het nieuwe Rome heeft tot het oude gezegd: Moeten er wonderwerken zijn, om u te overwinnen, dan zal ik u helpen. Dan zullen niet slechts de Heiligen, maar ook hunne standbeelden, hunne beeldtenissen, hunne beenderen, en de beenderen der dieren, die hen gediend hebben, wonderen doen, om eenen Godsdienst te handhaven, die zelf een wonder is, en die bewijst, hoeveel de hefboomen van vrees en hoop, in bekwame handen, op den menschelijken geest vermogen.’

Bij het graf van den Jezuit, lodewijk de gonzaga, ontdekt men eene schuinsche opening om brieven te ontvangen. Die post van den dood vertrekt ieder oogenblik. Maar men moet den brief frankeren, door er een geldstukje van omtrent 3 stuivers waarde bij te doen. Op feestdagen is het druk aan dit postkantoor. Of de Heilig de brieven beantwoordt, daarover verschillen de geleerden. - In een gesprek met

[p. 91]

eenen geestelijken verklaart onze Schrijver den H. antonius van Padua voor den grootsten wonderdoener. In de kerk te Milaan zag hij op eene schilderij, hoe een muilezel zijne haver verliet, om geknield den heiligen ouwel te aan bidden, en hoe een ketter door dit wonder bekeerd werd. Ook, hoe die heilige man de bijen beval, eenen klomp was te maken, ten einde de hostie, welke bij ongeluk in den modder gevallen was, er in te doen. De bijen gehoorzamen en dragen de hostie hemelwaarts. ‘Ik zou,’ zegt de Schrijver, ‘meer wonderen kunnen aanhalen; maar dat van den muilezel verzekert den Heilig de overwinning op alle zijne mededingers.’

Men zal gaarne gelooven, dat onze vriend geen vriend van de Jezuiten is. Maar wij kunnen hem in alles, en bij de vele hier voorkomende godsdienstige aardigheden en plegtigheden, niet volgen. Dit ééne echter nog, om ons volkomen te doen zien, wat de Godsdienst in Italië is: ‘De Napolitaansche (vrouw) stelt zich, om voor alle gevolgen eener ongeoorloofde verbindtenis zeker te zijn, onder de bescherming der heilige Maagd, en zegt: la Madonna mi aiuta! (De heilige Maagd helpe mij!) De Romeinsche zeggen: la Madonna mi pardona! (De heilige Maagd vergeve mij!) Zoo vereenigt de eene den Godsdienst met hare liefdesgevallen als trooster; de andere maakt er hare medehelpster van. De eene geeft zich aan de levendigheid harer begeerten en de vervoering harer driften over, in tegenwoordigheid van het ongedekte Mariabeeld; de andere draagt naauwkeurig zorg, deze schilderij te bedekken. Eene jonge Romeinsche, welke dezen pligt vergeten had, rukte zich uit de armen haars minnaars, om den sluijer over dit heilige beeld te hangen.’

Verschrikkelijk zijn de verhalen, en wij vreezen dat zij echt zijn, van de stoutheid der roovers in den Romeinschen Staat; maar vooral van de verdragen met dezelve door de regering, van de vergiffenissen, de voorregten, en de ambten, die zij ontvangen. Deze waarheid behoort inderdaad onder de onwaarschijnlijkheden. Maar wie kent de zwakheid niet van het Pauselijk bestuur? ‘Rome is thans weder geworden, wat het bij hare stichting was - eene opene schuilplaats voor roovers.’ De Franschen, onder napoleon, wisten deze roovers, door wijze en krachtige maatregelen, in toom te houden; de Paus kan of wil het niet. En echter de Policie, binnen Rome zelve, is lofwaardig. Men hoort in de stad

[p. 92]

nimmer van diefstal of braak, ook van geene kleine dieverijen. Men spreekt, ja, nu of dan, van eenige dolksteken, om verliefde gevallen; maar voor het overige zijn er het leven en de rust der burgers geheel verzekerd. Voorts is ‘Rome niet, als Parijs en andere steden, met modder en gerijfelijke meisjes bedekt. Eenige oogenblikken na den regen zijn de straten, ofschoon met kleine steenen gevloerd, bijna droog, en men kan alle slijk en vochtigheid ontwijken. Wanneer men wandelt, ziet men die vrouwen niet, die, door hare kleeding en onbeschaamde manieren, met hare ondeugden pronken, en de moeder eens huisgezins schijnen te trotseren, welke zich over de gedachte schaamt, dat haar man hare kostbare en schandelijke grillen zou voeden. Het gebeurt in Frankrijk maar al te dikwijls, dat de deugd kleurt, wanneer de ondeugd blozen moest. Nooit ziet men te Rome die Grootkruisen des bederfs, noch haar, die ondergeschikte waardigheden bekleeden, op de hoeken der straten staan, en van de voorbijgangers de beurs en de gezondheid afvragen. De stad wordt nimmer, hoe laat ook in den nacht, door zulk eene vrouwelijke krijgsmagt bezoedeld, en de schimmen van lucretia en virginia kunnen alle nachten door Rome (langs de straten) waren, zonder eenige oneerbare daad te ontmoeten.’

Wij werden door dit werk tot eene grootere uitvoerigheid uitgelokt; het bevreemdt ons niet, dat het den Paus en zijnen Nuntius mishaagt; echter twijfelen wij niet, of het vindt ook te Parijs zijne lezers, en zal bij velen de Gallicaansche kerk en hare regten nog te meer doen hoogschatten. En wat moet het bij den Protestant niet uitwerken! Jammer, dat de Roomschgezinde Schrijver, die het eigenlijk slechts op het domme bijgeloof en de Pauselijke heerschappij heeft gemunt, zich hier en daar eenen zet ontvallen liet, die de zuiverder Bijbelleer mede treffen kan. Maar wij vertrouwen dit ge schiedde onvrijwillig, en wij willen de lezing van dit boek daarom niemand ontraden; het kan nut doen.