Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

[p. 669]

Boekbeschouwing.

Des menschen ziel sterft niet, maar leeft in eeuwigheid; door J.G. Heinig. Naar den achtsten Druk uit het Hoogduitsch vertaald, door W. Goede, rustend Christenleeraar. Te Utrecht, bij O.J. van Paddenburg. 1824. In gr. 8vo. 278 Bl. f 2-20.

Het eerste hoofdstuk dezes fraaijen vertoogs wijst het begrip en de overeenstemming van alle vroegere en latere volken, aangaande een leven na dit leven, aan, en bepaalt, ten slotte, bij het hooge gewigt dezer waarheid. Het tweede toeft ons bij den zamenhang en de orde van alles, wat de ruimte en ruimten vervult, en al verder evenzeer in de verschijnselen van den tijd en de tijden, en eindelijk in den mensch zelven. Deze zamenhang en orde komt niet van het toeval; de wereld bestaat niet van eeuwigheid, maar had oorsprong en begin; zoo leidt ons de schrijver tot het denkbeeld der Godheid, een werkelijk eerst, oorspronkelijk en onafhankelijk wezen, de grond, onderhouder, wet- en doelgever der wereld. Hieruit beredeneert de schrijver de onsterfelijkheid der ziel. Voortduring en onsterfelijkheid neemt hij in eenen eigenlijken zin; in dezen zin zijn dezelve geene voorwerpen der geschiedenis, die slechts in eenen oneigenlijken zin van de voortduring der menschen getuigen kan. Het is niet verstandig, bij het bestaan en bestuur van eenen onsterfelijken God, aan onze eigene onsterfelijkheid te twijfelen; maar de vooronderstelling, waarbij God in eene grootere volmaaktheid, dan bij eene andere, verschijnt, is de beste en verstandigste. De wereld en de mensch kunnen niet zonder plan en doel zijn; een wijs en heerlijk plan en doel; en dit heeft niet maar alleen betrekking op de toeneming in volmaaktheid en gelukzaligheid van het geheel. - Na dit bewijs, uit de beschouwing van God, brengt ons de schrijver tot eene nadere beschouwing van

[p. 670]

onszelven, en staaft onwederlegbaar, dat onze ziel niet vernietigd worden kan. Zij duurt voort met zelfbewustzijn. Geheel deze leer wordt tegen twijfeling uitmuntend bewezen. Onze onsterfelijkheid is geene zaak enkel van gelooven en hopen; maar het kostbaar bezit der waarheid onzer hoogere bestemming en voortduring is, gelijk dat van elke waarheid, flechts de prijs van onvermoeid nadenken. Met een krachtig woord tegen nieuwsgierigheid en waanwijsheid, en vermetele invallen en oordeelvellingen, wordt dit wijsgeerig hoofdstuk gesloten. Het derde wijst de waarde van het Christendom aan, ten aanzien van deze leer, en hoe hetzelve daarmede geheelenal staat of valt; en dit doet ook het Joodsche en Mahomedaansche leerstelsel, ja de rede en de menschelijke natuur zelve. Voor het overige is geheel dit hoofdstuk aan het betoog der hooge waarde van het Christendom, en deszelfs uitwerkselen, gewijd, en voelt men bij het lezen en nadenken, hoe weinig de ware verlichting, geestbeschaving en kunst het Christendom en de rede ontberen kunnen. Het vierde en laatste hoofdstuk geeft het onontbeevlijke dezer leer en van geheel het Christendom op, voor de rust, bij den tegenwoordigen en volgenden toestand der wereld en der menschen; het heeft eene uitmuntend zedelijke strekking, en wordt met de aanwijzing van eenige dwalingen en misslagen, die vele men chen bij het denken over het toekomende leven en den toekomenden toestand begaan, besloten.

Zulk een uitmuntend en voor onzen tijd zoo berekend geschrift voorziet in eene wezenlijke behoefte; en het verdiende eenen goeden vertaler, dien het in den Eerw. goede, wien wij hartelijk dank zeggen, heeft gevonden. Wij durven het ieder ruimschoots aanprijzen. Iederen lezer, indien hij namelijk nadenken kan; want wij willen het goede nazeggen: Het is geen roman, dien men ‘maar zoo half in den droom kan weglezen; maar een geschrift, bij welks lezing en overdenking men alle zijne aandacht verzameld houden moet, om er het bedoelde nut uit te trekken.’ Doch niemand zal zich deze moeite en inspanning beklagen.