Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Tafereel van een gelukkig Burger-gezin, Dichtstuk. Uitgegeven door de Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen. Te Amsterdam, bij C. de Vries enz. 1824. In gr. 8vo. 30 Bl. f :-7½.
Het Vrouwelijk Gevoel; in twee Zangen. Door H.G. Pijl. Te Medemblik, bij L.C. Vermande. 1824. In gr. 8vo. 22 Bl. f :-50.

Dat wij deze beide dichtstukken in dezelfde aankondiging vereenigen, schrijve men toch vooral niet toe aan eene gelijkstelling van derzelver waarde; want in dit opzigt, zoo wel als in andere, verschillen zij hemelsbreed; maar enkel daaraan, dat zij ons te gelijk werden toegezonden, en dat wij van zulk eene zamenkoppeling zoo veel mogelijk,tot verligting van onzen arbeid, gebruik maken. Het is waarlijk niet van eenen beoordeelaar te vergen, dat hij over elke brochure een afzonderlijk artikel schrijven zou, dat toch, gelijk eene ordelijke preek, kop en staart, of inleiding en toepassing, dient te hebben; terwijl hij daarenboven, door twee stukjes tegen elkander over te stellen, dikwijls schrijvenstof krijgt, waar anders weinig stof te vinden is.

Het Tafereel van een gelukkig Burger-gezin is een dichtstuk van den achtingwaardigen en ijverigen warnsinck, door de Maatschappij Tot Nut van 't Algemeen met den gouden eerpenning bekroond, en dus met eene aanbeveling, krachtiger dan de onze zijn kan, in het licht verschijnende. Deze loffelijke Maatschappij, welke langs alle mogelijke wegen beschaving en verlichting onder de geringere klassen der zamenleving tracht te verspreiden, begreep te regt, hoe veel partij men tot dit einde van de Dichtkunst trekken konde, welke echter bij ons, door eenen zamenloop van verschillende oorzaken, grootendeels alleen voor de hoogere standen genietbaar was. Reeds vroeger had zij met dit oogmerk eenige bundeltjes Volksliederen uitgegeven, en zoo de Zangpoëzij

[p. 527]

van den middelstand getracht te veredelen; thans wilde zij ook de Leespoëzij (men vergeve mij deze nieuwe benaming, welke echter mijn denkbeeld volkomen uitdrukt) tot deze klassen doen afdalen, en trachtte onder onze talrijke Dichters eenen opvolger te vinden van Vader cats, wiens spreuken bloemrijke dichttrant, gevoegd bij zijne algemeen verstaanbare eenvoudigheid, hem zoo bij uitnemendheid gevormd hadden tot den Dichter des Volks, en zijne werken tot het Huisboek der Natie. De poging gelukte. Warnsinck, die hier het gemis van eene hooge vlugt en schitterende denkbeelden vergoedt door gemoedelijkheid van toon en eenvoudigheid van trant, was misschien het best berekend voor deze taak, en droeg dan ook den eereprijs weg. Het is zoo, cats, die, bij al zijne gerektheid en eentoonigheid, een groot Dichter was, vinden wij niet in hem weder; maar dit Tafereel houden wij toch voor eene welgeslaagde proeve in het gevraagde genre. Men kan het zien, dat warnsinck op verscheidene plaatsen moeite gedaan heeft, om den toon en de beeldrijkheid van cats over te nemen, voor zoo ver zulks bestaanbaar was met de tegenwoordige hoogte van het werktuigelijke onzer poëzij, en hij verdient daarvoor dank en lofspraak. De aanleg van het geheel is dood-eenvoudig: na eene korte, door voorbeelden gestaafde, schets van het ongeluk, dat huwelijken met zich slepen, welke niet uit de regte beweegoorzaken zijn aangegaan, wordt ons een gezin uit den middelstand geschilderd, welks liefde op achting en godsvrucht gegrond is; in hetwelk vlijt, orde en inschikkelijkheid heerschen; waar de opvoeding van een drietal kinderen met zorg en oplettendheid wordt behartigd; waar beschaving van hart en verstand geene vreemdelinge is, en dankbaarheid aan God de zegeningen dubbel doet genieten; terwijl gelatenheid en liefde aan de wederwaardigheden des levens den alsem ontnemen. De uitdrukking is eenvoudig, zonder prozaïsch te zijn, dikwijls zelfs kernachtig, en altijd gepast en edel. Misschien had er in het geheele stuk wat meerder poëzij kunnen zijn, zonder dat het daarom ongeschikter zoude geworden zijn voor de geringere klassen; edoch wij begrijpen zeer goed, dat men hier, om den wal te vermijden, gemakkelijk in de sloot konde geloopen hebben; dat men, namelijk, alsdan ligtelijk in het meer hoogdravende konde gevallen zijn, waarvoor men zich vooral moest wachten.

Veel minder goeds mogen wij zeggen van het in twee zan.

[p. 528]

gen verdeelde Leerdicht van den Heer pijl, wien wij thans voor de eerste maal als Dichter ontmoeten. Niet, dat wij hem aanleg tot de poëzij en een vrij zuiver dichterlijk gevoel willen ontzeggen; doch het ontbreekt hem nog geheel aan oefening; hij heeft nog geene magt genoeg over stijl en taal, schrijft dikwijls plat proza, en gebruikt de ergste stopregels en stoplappen. De denkbeelden, daarentegen, zijn goed gekozen, schoon geenszins nieuw; en hij zoekt ook zijn gebrek aan kracht niet te bemantelen door dat donderen en bliksemen, waarmede onze tegenwoordige duodecimopoëetjes alles meenen te kunnen afdoen. Deze twee punten zijn zeer in zijn voordeel, en wij durven hem dus wel aansporen om zich verder in de kunst te oefenen, doch onder uitdrukkelijke voorwaarde, dat hij in het eerste paar jaren zijne dichtvruchten alleen doe proeven aan zijne stadgenooten en vrienden. Tot een staaltje kiezen wij het volgende, eene der minst gebrekkige passages van het stuk, en dat nog al aanleiding geeft tot het koesteren van gunstige verwachtingen:

Neen! immer, dierbre Vrouw! erkennen wij uw waarde;
Gij zijt des levens vreugd en 't pronkjuweel der aarde,
Daar waar ge ons oog verrukt door 't maagdlijk inkarnaat;
Of als 't verrukte hart uw teêrheid gadeslaat
Als vrouw en echtgenoot, of wij met stil genoegen
Voor 't dier geschatte kind uw zachte borst zien zwoegen;
Ook daar zelfs, waar het scheen of hadt ge uw taak volend,
Blijft door het mannenhart nog uw waardij erkend.
Kon ons de lieve maagd door lokkend schoon bekoren,
Onze eerbied voor uw seks gaat dan ook niet verloren,
Wanneer u de ouderdom met zijne sneeuw bedekt,
En gij door vleijend schoon ons niet meer tot u trekt;
Dan blijven wij, vervuld van eerbied voor uw jaren,
Zoo gaarn nog op uw deugd en zachte godsvrucht staren,
En voelen we in uw toon (??), door blos noch tooi geboeid,
Hoe 't vrouwelijk gevoel voor hooger aanzijn gloelt.