Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Nederlandsche Verhalen, tot aankweeking van liefde voor deugd en goede zeden. Te Breda, bij F.P. Sterk. In gr. 8vo. 272 Bl. f 2-40.

Het oorspronkelijk Nederlandsche, en dat daarmede de uitgever zijnen boekhandel begint, en het allezins loffelijk doel van den schrijver, moeten - en dit is inderdaad veel - deze Verhalen aanprijzen; wij zien ook niet, waarom dezelve, bij de in ons vaderland zoo talrijke Leesgezelschappen, geenen goeden aftrek zouden vinden, en alzoo den uitgever zoo wel als den schrijver tot meerderen soortgelijken arbeid aanmoedigen. Het voorberigt wijst ook op den titel, als voor slechts twee verhalen te algemeen, en doet het voornemen blijken, om welligt nog een of twee deeltjes te leveren. Dit deed ons het werkje met meerdere gezetheid lezen, dan anders misschien het geval zou geweest zijn, daar wij al spoedig zagen, dat wij het, niettegenstaande de goede bedoeling, niet onder de uitmuntendste mogen rangschikken. En het is geenszins om den aftrek te benadeelen van dit boek, hetwelk, wij herhalen het, voor de Leesgezelschappen eene goede lecture oplevert, maar vooral ten nutte van den schrijver, die ons uit zijnen stijl voorkomt nog niet gewoon te zijn veel voor het publiek te werken, dat wij met een enkel woord willen aanwijzen, wat, onzes inziens, aan deze Verhalen ontbreekt, om ruimschoots eene algemeene aanprijzing te verdienen.

Wij vonden in de karakters der handelende personen groote overdrevenheid, en daardoor hooge onwaarschijnlijkheid; in de wijze van verhaal te veel wijdloopigs, waardoor het onderhoudende der lezing zeer wordt gehinderd; en eindelijk de zedelessen te zeer voorgesneden en versnipperd, ook daar, waar men dezelve aan het eigen gevoel der lezers gerust had

[p. 483]

kunnen overlaten. Op stijl en periodenbouw is mede vrij wat aan te merken. De aangewezene drukfeilen zijn ook niet de éenige, noch de meest zinstorende.

Het eerste Verhaal heet: De drie Broeders, of gevolgen van gierigheid, hoogmoed en wellust. Deze broeders waren zonen van denzelfden vader, maar van jongsaf van geheel verschillenden aanleg, en zoo ook ontwikkelt zich geheel hunne geschiedenis. Peter is de geboren gierigaard, en drijft deze ondeugd, bij grooten rijkdom, tot een geheel onnatuurlijk uiterste. Dan, bij een' gierigaard is bijna geene ondeugd een uiterste. Waarlijk, de vele aanwijzingen van het afzigtelijke der gierigheid had men hier gemakkelijk kunnen ontberen. Peter is de éénige der broeders, die niet tot verbetering komt. Hendrik was van jongsaf verschrikkelijk hoogmoedig; hij leerde ook niets van belang; en, daar hij door geldverspillingen, en het huwelijk met eene hatelijke adellijke, zijne hoogmoedige neiging wilde voldoen, en anderen tot zijne vereering dwong, werd hij natuurlijk arm en ongelukkig. Hoe hij echter met ééne honderdduizend guldens zoo veel kon uitregten, eene Baronij aankoopen, en vele landerijen, een geheel nieuw en prachtig huis aanbouwen, enz. zonder daarbij al zeer veel vroeger tot volslagene armoede te vervallen, zal wel voor velen, zoo wel als voor ons, een raadsel zijn. Van Karel werd ook niets goeds; naar zijnen aanleg werd hij een overgegeven wellusteling, die zijne gezondheid door den wellust, en zijn been ten gevolge van een tweegevecht, verloor. Toen deze beide broeders, door de zonderlinge wijze, op welke zij geld van Peter afdwongen, en eindelijk door de rijke erfenis van dien gierigaard, wederom hunne fortuin hersteld hadden, werden zij nog eenigermate betere en dragelijke, schoon altijd vroeg verouderde en ongelukkige menschen. Het doel van dit Verhaal is goed; maar wij houden hetzelve niet voor de meest doelmatige waarschuwing tegen gierigheid, hoogmoed en wellust.

De tegenhanger, of het tweede verhaal, Mededeelzaamheid, nederigheid en kuischheid getiteld, is eenigzins beter, en echter kunnen wij het van de gebreken van het eerste niet vrijspreken. Het is bij de lezing vrij wat meer onderhoudend, daar het door de lotverwisseling van den Graaf Elias van Groenendaal en diens zoon Willem veraangenaamd wordt. Deze Graaf en zijn zoon zijn de voorbeelden van mededeelzaamheid en nederigheid; terwijl niet alleen Willem, maar ook

[p. 484]

zijne beminde, Elise, de zuster van zijnen vriend Volkert, de kuischheid bewaren, en dat bij nog al moeijelijke verzoekingen, aan welke zij waren blootgesteld. Natuurlijk worden eindèlijk Willem en Elise een paar; en min of meer verrassend is het, dat de brave en kundige Volkert in eene dienstmaagd die hij beminde, ten slotte de natuurlijke dochter van den ouden Graaf ontdekt, wiens vroegere misstap alzoo hier de kuischheid der overigen nog meer voordeelig doet uitkomen; terwijl nu het huwelijk van Volkert ook door niets meer verhinderd wordt. Nog andere episoden doen ons dit verhaal boven het vorige kiezen. Dan, welmeenend raden wij den schrijver aan, zijne stukken voortaan ter beoordeeling, en vooral ook ter bekorting, alvorens hij die uitgeeft, onder het oog te brengen van eenen of anderen in dit vak kundigen vriend; waarbij wij gelooven, dat hij zoo wel als de uitgever hunne rekening zullen vinden, en het lezend publiek althans geene schade zal lijden.