Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Betoog, dat de opgerigte Handel-Maatschappij als eene vernieuwde bron voor Neêrlands welvaart moet beschouwd worden, benevens Middelen en Maatregelen, die strekken kunnen, om het gewenschte doel te bereiken. Opgedragen aan Z.M. den Koning, door J. Loman, Jz. Te Amsterdam, bij M. Schooneveld en Zoon. 1825. In gr. 8vo. VI en 68 Bl. f :-75.

De ruime inteekening in de Handelmaatschappij geeft te kennen, dat de Natie daaruit zeer veel goeds, en misschien een nieuw tijdperk van herlevenden handel en welvaart, verwachtte. Van dit gevoelen is ook de Heer loman, die eerst een oog slaat op den werkelijken toestand van Neêrlands handel vóór de oprigting dier Maatschappij, dan op de gunstige uitzigten, welke zij biedt, en eindelijk op de mid-

[p. 435]

delen, om daartoe te geraken. Donker en allezins treurig is het tafereel van den Nederlandschen handel in 1824, doch naar waarheid, en het wordt ook door de Aanspraak van den Gouverneur van Noordholland aan de vergaderde Staten te Haarlem, dit jaar gehouden, volkomen bevestigd. Met regt wordt aangemerkt, dat de veelvuldige verliezen in den handel sedert 1819 den koopman ontmoedigden, en hem zijn geld in den Effectenhandel deden beleggen; een gevolg, hetwelk nu op zijne beurt de doodelijkste uitwerking had voor den echten handel. Dit alles is volkomen waar; maar nu is de vraag: vanwaar die verliezen in den handel? vanwaar die kwijning? - Uit de mededinging van anderen. - Ongetwijfeld; maar is daartegen geen middel? Men zie Hamburg, Bremen, en thans ook Engeland. Aldaar wordt het ééne groote en onfeilbare hulpmiddel, de verlaging der inkomende en uitgaande Regten, en de vereenvoudiging der formaliteiten bij de aangifte, in werking gebragt; en zoo lang men, uit een' zekeren ongegronden schroom, om onze nieuwe Broeders voor het hoofd te stooten, of uit gehechtheid aan het ellendige Fransche Douanensystema, met de eerste belangen en behoeften van den handel transigéren wil, zoo lang (de edele van hogendorp heeft niet opgehouden het te zeggen en te schrijven, tot hij zag, dat zijne voorspelling, in weerwil van den oogenschijn, niet beter dan die van kassandra geacht werd) zoo lang zal de handel kwijnen, en eindelijk geheel verkwijnen, naar elders verlegd worden, en voor Holland onherstelbaar verloren zijn! - Reeds bloeijen de Hanzesteden op het puin van Amsterdams welvaart, en een schrandere canning verandert het geheele handelstelsel van Engeland, waaruit hij van lieverlede alle de verbodswetten weert, om die door de liberaalste wetgeving te doen vervangen.

Maar de Heer loman meent, dat de Handelmaatschappij, door hare verbazend groote middelen, dat verval zal weten voor te komen, mits zij zich tot den handel en verkoop in 't groot, tot het opzoeken van nieuwe débouchés voor onze fabrijken en het aanknoopen van nieuwe handelsbetrekkingen bepale, en niet der tweede hand het brood uit den mond neme. (Bij deze gelegenheid betoogt hij het nut der tweede hand.) Dat de Handelmaatschappij, door het verlevendigen van sommige fabrijken, voor welke zij reeds weder spuitgaten geopend heeft, (zoo als voor de Leidsche polemieten in

[p. 436]

China) door het aanmoedigen van den scheepsbouw en de walvischvangst, eene voordeelige werking zal doen, is ontwijfelbaar; dan tot nu toe zijn de vruchten dier werkzaamheid voor den handel in 't groot en voor de algemeene welvaart nog weinig zigtbaar geweest (de Maatschappij bestaat toch nu reeds meer dan een jaar); en, zij moge een palliatief zijn, de genezing der eigenlijke kwaal schuilt elders: het tarief van in- en uitgaande Regten en de Accijnswetten moeten verligt worden, of de Handelmaatschappij zal den handel niet opbeuren. - De windhandel in Effecten, Olie enz. is schadelijk; maar, hoe zal men dien weren? Men weet, dat de Regering eene wet, die het beleggen der fondsen bij andere Mogendheden zocht te stuiten, maar inderdaad ons slechts die belegging onttrok, heeft moeten intrekken. Het is niet anders. Laissez faire. De handel wil geen' dwang; neem slechts de kluisters weg, die hem prangen, en hij zal wel tot u terugkeeren, al is het dan niet zoo als in 1650, ten minste veel ruimer dan in 1824.

De middelen, door den Heer loman opgegeven, om der Handelmaatschappije haar groote doel te doen bereiken, komen overeen met die, waardoor elk verstandig koopman in 't groot zijne zaken zal besturen, en altijd bestuurd heeft; zij zijn dus niet nieuw. Men lette echter bijzonder op ééne voorzorg, door den Schrijver aanbevolen: het groote gewigt van het kiezen der Schepen; want de ondervinding heeft, sedert de Omwenteling van 1813, door vele treurige bewijzen van verongelukte kostbare scheepsladingen, de volstrekte noodzakelijkheid eener meerdere voorzorg in dezen aangetoond. Ook hetgeen de Schrijver van de conditiën bij den verkoop zegt, verdient behartigd te worden.

Wij doen hulde aan de welmeenendheid en kunde van den Heer loman, schoon wij ons van zijn boekje juist geene groote vruchten voorspellen. Meer, dan alle zijne voorgedragene regelen en middelen, zou het afdoen, wanneer onze regering openlijk en plegtig de onafhankelijkheid der zuid-amerikaansche republieken erkende, en ons daardoor aandeel schonk aan een débouché, waarvan Engeland thans alleen de vruchten trekt.