Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1825

Galerij van Roomsche Beelden, of Beeldendienst der XIXde Eeuw. Door J.G. Swaving. Met Platen. Te Dordrecht, bij Blussé en van Braam. 1824. In gr. 8vo. XIV, 52 en 378 Bl. f 3-60.

Om niet te spreken van het Dichtstuk, dat aan het hoofd dezes werks staat, en dat den Heere g. nanning tot lof verstrekt, maken wij onze lezers op den inhoud van dit boek, dat der perse van blussé en van braam zoo wel, als der penne van swaving gelijke eere aandoet, opmerkzaam, als op een allerbelangrijkst verschijnsel voor hen, die oogen hebben, en zien willen.

Het is een sterk tegengift tegen de proselytenmakerij der Paapsche kerk. Daadzaken worden hier verhaald, en

[p. 105]

die ze kunnen tegenspreken, worden er toe uitgenoodigd. Zegt het voort! Het Kritisch Woordenboek van collin de plancy heeft (vooral de inleiding) tot dit werk gediend, dat voorts uit dit Woordenboek, uit onze eigene geschiedenis, en de ondervinding des Schrijvers, gedurende zijn verblijf in de zuidelijke provinciën des rijks opgedaan, is zamengesteld.

Eene inleiding gaat vooraf, gevende een historisch overzigt van den Beeldendienst, rijk in verscheidene bijzonderheden, die moeten doen zien, in hoe vele opzigten het Heidendom met het Christendom der Roomschkatholijken gelijk staat. Hierop volgt een verslag aangaande de miraculeuze Hostiën, dan een dergelijk, maar zeer uitvoerig, aangaande de Mariabeelden, en eindelijk eene aangaande de Crucifixen en Kruisen.

Wij geven den ons onbekenden Schrijver, wiens naam ons wijlen den zoo voortreffelijken Predikant van Naarden in gedachtenis bragt, gaarne den lof van een goed werk verrigt te hebben. Vooral zij gezegd, dat het vervelende, hetwelk men, om den aard der zake, van een zoo groot aantal gelijksoortige verhalen oppervlakkig schijnt te moeten vreezen, door 's mans onderhoudenden, luchtigen schrijftrant, op de bestmogelijke wijze, is weggenomen. Dat luchtige, en dikwijls piquante, konde niet achterblijven, en kan geenen Godsdienstvriend hinderen, die de duisternis haat. Helaas! dat bij den lach, die hier telkens moet opgewekt worden, ook de droefenis en de ergernis der lezers niet kan achterblijven over zoo vele bewijzen van het domste en slechtste bijgeloof, dat nog, op den Nederlandschen bodem, onderhoud en eere vindt! Dat zich God ontferme! o, Wierd de leiband des menschelijken gezags, de blinddoek des vooroordeels door alle gedoopten tot den Christus eindelijk weggeworpen, en de Bijbel tot staf en fakkel gekozen, door zoo vele ellendig bedrogenen! De wensch, dat dit boek ook der Protestantsche jeugd ter kennisse kome, opdat het voorregt van niet Paapsch geboren te zijn, als nu nog, even als voorheen, en hier te lande zoo wel als elders, een

[p. 106]

hoog voorregt, door haar beseft worde, deed Recensent zoo schrijven, dewijl zich met dien wensch zoo naauw vereenigt de gedachte aan zoo velen, die of dit boek niet mogen, of niet durven lezen, schoon zij het vooral moesten lezen, opdat hun de waarheid in de oogen strale. Doch, wat helpt ook alles, zoo lang men gelooven zoude, dat tweemaal twee vijf is, als de Kerk het maar eischte, en omdat die het eischte? Wie denkt hier niet aan Ezechiël XXXVII:3?

Een staal van swaving's vrijmoedigheid; bl. 49 lazen wij met ontzetting: ‘Wat is er nu van zulk een Veelgodendom te verwachten, waarvan de individuen aan alle menschelijke zwakheden en dwalingen onderworpen zijn? Getuigen hiervan de vrouwen, welke in 1824 door roomsche priesters te 's gravenhage en st. quentin verleid en vermoord zijn!’ - Met opzet schreef Recensent dit zoo duidelijk af. Hij wist er gaarne wat meer van. Heel wat mooijer luidt het volgende ter eere van Onze Lieve Vrouw van Kevelaar. Apropos: onze lezers moeten nog weten, dat wij van deze Dame hier een afbeeldsel hebben, dat volmaakt gelijkt, en dat nog eene plaat dit boek versiert, ons afbeeldende de processie ter eere van eene andere Lieve Vrouw te Scherpenheuvel. Maar, wat zegt ge nu, lezers! van het volgende? ‘In 1824 circuleerde een soort van inschrijvingsblad, gerigt aan de leden, behoorende tot de westlandsche processie naar Kevelaar, waarbij, krachtens eene bul van Paus pius VII, volle aflaat verleend wordt, in de kerk van den H. hypolitus te Delft, aan alle R.K. geloovigen, die ingeteekend hebben, om, tot hunnen dood toe, tegen eene jaarlijksche betaling van 8½ stuiver, de zielen hunner overledene bloedverwanten, zonder eenige verdere kosten, van de pijnen des vagevuurs verlost te zien. Deze kontribuabelen kunnen alsdan jaarlijks op maria's geboortedag, na een zeker aantal Vader Onzers, Ave Maria's, Engelsche(!) groetenissen ezv. achter elkander opgezegd te hebben, het miraculeuze Onze Lieve Vrouwenbeeld te Kevelaar bezoeken, volgens zoodanige

[p. 107]

marschroute, als door de priesterlijke magt is ingesteld, t.w. 3 September 's morgens van Leiden naar Utrecht ezv., en 7 Sept. rustdag; wordende er vóór hun vertrek eene mis gedaan te Wateringen en nog 13 andere gemeenten, in welker kerken dan ook was- en smeerkaarsen geofferd, rozekransen gebeden, aflaten en quarantaine uitgedeeld, en zielen uit het vagevuur zullen verlost worden; terwijl er nog elders (swaving noemt de plaatsen op) missen geschieden, van welke 200 stuks voor de dooden, en het overschot voor de levenden zijn. Alles schandekoop, voor acht en een halven stuiver maar!!!’ Verder: ‘De patiënten, die de Lieve Vrouw van Kevelaar gaan raadplegen, zijn geene domme boeren, - neen, het zijn de eersten van ons land, b.v. de Welgeb. H. Ed. Heer Graaf van wils, Gouverneur van Limburg, die uit dankbaarheid eene groote zilveren lamp aan dit beeldje kwam offeren’ - (de nominatie wordt besloten met de doorluchtige maria theresia, en dan zegt swaving) ‘en nog honderd andere groote personaadjen, die allen door Onze Lieve Vrouw van Kevelaar op de wonderdadigste wijze gered zijn, als van liesbreuken, leepoogen, koude pis, zwaarlijvigheid, aambijen, buikzwellingen, galante kwalen,’ ezv. ezv. ezv. Want wie nog meer van de kwalen van die groote luî weten wil, ga naar swaving zelven!

Wat zullen wij tot deze dingen zeggen? Dat het wel de ergste kwaal is, Roomschkatholijk te willen worden, als men Protestantsch is, en dat wij met hart en ziel hopen, dat, zoo als swaving zegt, bl. 378, de tijd nabij zij, dat de rol der uitdompers van de ware verlichting zal zijn uitgespeeld. Wij wenschten van dezen of genen Heeroom ook wel eens te vernemen, of de leeken dit boek niet lezen moeten, om in hun miraculeus geloof nog al meer versterkt te worden, vooral ten voordeele van de Heiligen en de Dooden, en welke Lieve Vrouw hij wel, uit de groote menigte, door zijne gemeente het liefst begiftigd zag! Doch - de vloek over de ketters zal wel het veiligst antwoord wezen, en daar

[p. 108]

zijn wij zoo bang voor, dat wij nu geen woord meer van den Beeldendienst in de XIXde Eeuw willen zeggén, dewijl wij tot geene anathema's meer hen verleiden willen, die eerst bewijzen moeten, dat die geene vrees voor de waarheid verraden.