Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 601]

P.C. Hooft's Nederlandsche Historiën. Met Aanteekeningen en Ophelderingen van de Hoogleeraren M. Siegenbeek, te Leyden, A. Simons, te Utrecht, en J.P. van Cappelle, te Amsterdam. II-Vde Deel. Met Platen. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1821, 22. In gr. 8vo. Te zamen 1782 Bl. f 18-:

Van het eerste deel dezes uitmuntenden boekwerks heeft de steller dezes, zoodra hij konde, verslag gedaan, om de opmerkzaamheid van alle liefhebbers der Vaderlandsche Geschiedenis en Taal en Letterkunde op hetzelve te vestigen. Hij gaf van dat ééne deel een afzonderlijk verslag met dat oogmerk, in de hope, dat hij, de overige deelen ontvangen hebbende, met verzending derwaarts, een berigt van de voltooijing des werks zoude kunnen geven, en het, op den titel genoemde, driemanschap, en het Vaderland, met verwijzing naar zulke mannen, gelukwenschen met die gelukkige voltooijing. Tot heden evenwel wachtte hij te vergeefs naar de drie deelen, die de hier aangekondigde zijn opgevolgd, en - zoude hij langer toeven met zijne aankondiging? Dat duldde noch zijne ingenomenheid met dit werk, noch zijne achting voor die mannen, aan welke hij, die zoo vaak den hooft in folio gebruiken moet, zijne dankbaarheid niet genoeg betuigen kan voor hunne beantwoording aan de verwachting, die hunne namen hem - en hoe velen? - inboezemden.

Heil en eere dan (wij zouden bijna den aanhef van den 78sten Psalm, toepasselijk, ter aanprijzing gebruikt hebben) den arbeideren aan deze nieuwe uitgaaf van de Nederlandsche Historiën van hooft, dien wij niet behoeven te recenseren! Zij hebben aan onze zoo smousachtig bezwaarde Eeuw, en, God geve het! aan ons nageslacht, grooteren dienst gedaan, dan zij misschien zelve vermoedden, bij het opzetten van hun plan.

De uitvoering is wèl. Vier bladzijden, aan het eerste

[p. 602]

deel toegevoegd, waar eenige regels verkeerd geplaatst waren, strekken mede ten bewijze der naauwkeurigheid, waarmede dit werk behandeld is.

De platen, die hetzelve versieren, zijn, in het tweede deel, de gevangenneming van Egmond, en Antonis van Borgonje te Vlissingen; in het derde deel, Alkmaar bestormd, en Marten Neijen; in het vierde deel, de verrassing van den Burg van Namen door Don Johan, en mislukte aanslag van Filips van Egmond op Brussel; in het vijfde deel, Kornput stilt eene muiterij onder de burgers van Steenwijk (NB. In dat stedeken zijn geene grachten, zoo als zich - maar hij kon het niet helpen - onlangs een Dichter gemaakt heeft), en bedrijf van den Hoog-Baljuw van Grijze te Brugge.

Uit den tekst verwacht men geene uittreksels tot proeven. De Nederlandsche tacitus is genoeg bekend en geëerd. Zoo blijve het! Daartoe diene deze uitgave zijns werks! De aanteekeningen, of noten onder den tekst, zijn deels geschiedkundig, grootendeels taalkundig, en in beide opzigten belangrijk; de laatsten behelzen ook aanwijzingen, wat men van hooft niet hebbe over te nemen, zoo wel als ophelderingen. Sommigen derzelven oordeelt Recensent onnoodig te zijn, zoo als de opheldering van misdragen door verkeerd gedragen en anderen, die wij de moeite niet nemen willen, om, ter aanwijzing, weder op te zoeken. Men zal eenige aanteekeningen daarentegen te bekrompen vinden, en er had ook hier en daar nog wel iets tot opheldering of bewijs kunnen zijn bijgevoegd; doch wanneer, ten ware men het werk onbezorgd wil doen uitdijen, zoude dit niet het geval geweest zijn? Hoe veel belangrijks doet ons die kleinigheden over het hoofd zien!

Meer dan ééne noot is eene ware verrijking der historie, door hooft behandeld, gelijk b.v., D. II, bl. 140, over den dood van montigni; bl. 157, over den dood van Don karel; bl. 311, over den vrede, door de Koningin van Frankrijk met de Protestanten gemaakt; bl. 368, over den moord te Parijs, op St. Bar-

[p. 603]

tholomeus-dag: D. III, bl. 56, over de gezindheid van Rijswijk; bl. 61, over de inneming van Geertruidenberg; bl. 78, over de oorzaken der toenemende minachting voor alva; bl. 82, over een' brief aan de Staten van Braband aangaande requesens; bl. 103, over de wilde Geuzen; bl. 128, over het Noorderlicht, in Utrecht zoo vele verbazing wekkende; bl. 253, over filip willem van nassau; bl. 351, over den voorslag van willem I, toen alles reddeloos scheen: D. IV, bl. 27, over gaspar schets; bl. 156, over het regt van de Paalkist; bl. 196, over den Gentschen vrede; bl. 233, over den Hertog van anjou; bl. 253, over oranje's oordeel over parma; bl. 299, over de Unie: D. V, bl. 100, over den banbrief van filips aan oranje; bl. 164, over de ontdekking van het gevaar voor de Protestanten, door willem I, op de jagt met hendrik II; bl. 313, over het huwelijk tusschen anjou en elizabeth, ezv. Laat de enkele vermelding dezer aanteekeningen genoeg zijn, om onze lezers te doen beseffen, hoe veel de Nederlandsche Historiën van onzen hooft door dezelve nog gewonnen hebben. Met deze vijf deelen hebben wij nu de negentien boeken van hooft. Hadden dezelve ook het twintigste mogen kunnen bevatten, loopende tot den dood van willem I, om alzoo het eerste deel van hooft's werken met dit vijfde te kunnen geëindigd hebben! De onevenredigheid der octavo-deelen, in dat geval, zal dit denkelijk belet hebben. - Onmogelijk is het ons, de ophelderingen te vermelden, die bewijzen mogen, welken rijkdom dit werk nu voor onze schoone moedertaal bevat.