Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Waarnemingen en Opmerkingen omtrent de Roodvonk of Scharlakenziekte, door H. van den Bosch, Med. Dr. enz. Te Rotterdam, bij P. van der Meer, enz. 1824. In gr. 8vo. 98 Bl. f 1-:

De geleerde Schrijver dezer waarnemingen (liever proefnemingen) geeft, in eenen opdragtsbrief aan den Hoogleeraar wolterbeek, eene soort van geneeskundige geloofsbelijdenis, welke Recensent een' geschikten en billijken maatstaf aanbiedt, om dit werkje te beoordeelen. Hij heeft, zegt hij, steeds een' afkeer van die beoefening der geneeskunst gehad, welke naar zekere stijve regelen gerigt wordt, en van welke men, om welke goede redenen ook, niet zoude afwijken. Even min kan hij zich

[p. 597]

vereenigen met de zoodanigen, welke, in spitsvindige bespiegelingen verdiept, begrijpen, dat de geneeskunst naar zekere leerstelsels en fijn uitgedachte verdeelingen der ziekten moet beoefend worden. Nog minder behagen hem de met zoo veel ophef medegedeelde uitkomsten van nieuwe of als specifica aangeprezene geneesmiddelen. Even min schept hij behagen in de te groote schroomvalligheid van hen, die bij elk ziektetoeval een schrikbeeld vinden, voor elk verschijnsel een geneesmiddel voorschrijven, en het wegnemen der oorzaken uit het oog verliezen. Getrouwe en oordeelkundige waarneming, oplettendheid op de gestellen, het jaargetij, de heerschende ziektegesteldheid, de leefwijze, enz. op dat alles heeft hij zich bovenal toegelegd. Ziedaar, dachten wij, een Medicus, zoo als wij dien wenschen; een naauwkeurig waarnemer, afkeerig van nuttelooze bespiegeling; noch Systematicus, noch Dogmaticus, noch louter Empirist, maar getrouw aanhanger en beoefenaar eener Therapeutice rationalis.

Met gretigheid begaven wij ons aan de lectuur van een geschrift, dat door zulk eene inleiding geopend wordt. Dan, hoe groot was niet onze verwondering! Nergens vonden wij de daar opgegevene grondbeginselen toegepast; zoodat deze een zonderling contrast uitmaken met de praktijk des Schrijvers.

In de inleiding spreekt hij, gelijk wij zagen, van het raadplegen van de onderscheidene gestellen der lijders, het jaargetij, de heerschende ziektegesteldheid, de leefwijze, enz. Wij verwachtten derhalve eene beschrijving van de heerschende weêrs- en ziektegesteldheid, eene algemeene beschouwing van den loop der ziekte, naauwkeurige historiae morbi; doch zagen ons in onze verwachting bedrogen.

Een emeticum stibiatum, als het palladium voor elken door deze ziekte aangetasten lijder, aangeprezen, daarna kina met kamfer, - ziedaar de algemeene methode, op allen zonder onderscheid toegepast. 't Is mogelijk, dat gedurende de praktijk van den Heer van den bosch, in de steden, waar zijn Ed. de kunst heeft uitgeoefend,

[p. 598]

eene gastrische constitutie stationair geheerscht heeft, of bij alle zijne lijders eene gastrische complicatie aanwezig geweest is; doch dan kan zijne methode niet als algemeen geldend worden aangenomen. Of zou de scarlatina, door eene uitzondering, zoo vreemd als onverklaarbaar, aan den vermogenden invloed van gestel, heerschende constitutie, saizoen en leefwijze onttrokken, altijd en overal aan zichzelve in aard en vorm gelijk zijn? Hiermede strijden de getuigenissen van eenen sydenham, burserius, franck, thuessink en zoo vele andere beroemde mannen, wier schriften in ieders handen zijn. En in onze kunst toch geldt de ondervinding van zoo velen meer dan die van éénen, al berust zij ook op eene praktijk van vijftig jaren. Om deze reden meent Recensent van den Schrijver te moeten verschillen, als hij beweert, dat een beoefenend Geneesheer, met het opmerken en aanteekenen en het lezen van 't geen er van tijd tot tijd wordt medegedeeld, gerekend kan worden te volstaan. Het leven van een' Geneesheer moet eene aanhoudende afwisseling van praktijk en studie wezen. Hij moet bekend zijn met het beste, wat er in vroeger en later tijd over zijne kunst geschreven is, en dus zijne ondervinding toetsen aan die van vroegere eeuwen. Zulk eene kennis kan in den studietijd niet verkregen worden, wanneer het reeds voor een blijk van groote vordering mag worden gehouden, als men goede gronden gelegd heeft. Bij de gewigtige voorregten, welke zulk eene onafgebrokene studie aanbiedt, is dit geen der geringsten, dat men niet te veel bouwt op eigene ondervinding, en vrij blijft zoo wel van eenzijdige beschouwingswijze, als van die beoefening der kunst naar stijve regelen, van welke de Heer van den bosch zelf zegt zoo afkeerig te zijn. In de inleiding verklaart de Schrijver zich, en met regt, tegen den grooten ophef, met welken sommige middelen als specifica worden aangeprezen. Hoezeer moest het ons dus niet verbazen, door hemzelven het emeticum stibiatum als een specificum, in den sterksten zin des woords, met onbepaalden lof, te zien aanbevolen!

[p. 599]

Eindelijk betuigt de Schrijver in de inleiding, dat hij geen vriend is van spitsvindige bespiegelingen, maar getracht heeft, zich altijd op getrouwe en oordeelkundige waarneming toe te leggen; terwijl en zijne theorie van de ziekte, en zijne stelling omtrent het niet critische van den uitslag, en de gronden, waarop, naar zijn oordeel, de geneeswijze moet gevestigd worden, geene resultaten eener wettige inductie, maar vooronderstellingen zijn, reeds vroeger door de geachte Redacteurs van het Geneeskundig Magazijn, in eene Recensie van des Schrijvers waarnemingen in den jare 1808 uitgegeven, op goede gronden bestreden, met wier oordeel Recensent zich gaarne vereenigt.

Het geval van Dr. d., wiens patiënt na het gebruik van een emeticum uit ipecacuanha overleed, ware, onzes bedunkens, beter verzwegen, vooral daar het nog te bewijzen zou zijn, of een emeticum stibiatum denzelven zou behouden hebben.

De werking van het virus scarlatinosum wordt door den Schrijver bij die der narcotica en bij die van het mosselgif vergeleken. Maar, welke analogie bestaat er tusschen de beide laatsten? Recensent betuigt zulks niet te weten, noch te begrijpen, hoe zulk eene vergelijking strekken kan, om den aard van het eerstgenoemde eenigzins op te helderen. Voor 't overige kan dit werkje alleen dàn van eenig praktisch nut zijn, als het de vereeniging van scarlatina met eene febris gastrica of gastrico-putrida betreft, welke in ons vaderland, vooral in den zomer- of herfsttijd, niet zeldzaam wordt waargenomen. En het is alleen onder deze bepaling, dat wij het onzen vaderlandsche kunstoefenaren durven aanbevelen.