Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

[p. 218]

Marco Bozaris, Handhaver der Grieksche Onafhankelijkheid. Dichtstuk. Door Mr. J. van 's Gravenweert, Lid van het Koninklijk Nederlandsch Instituut, enz. Te Amsterdam, bij J. van der Hey en Zoon. 1824. In gr. 8vo. XII, 36 Bl. f 1-20.

Wij hebben dit dichtstuk met groot genoegen gelezen. Wij hebben er den verdienstelijken vertaler van homerus, den geoefenden, beschaafden verzenmaker en dichter in gevonden, die, met allerlei geleerdheid gevoed, de pen, zoo wel in onrijm als in gebonden rede, met luister weet te voeren. Hoe veel de heer van 's gravenweert, in een en ander opzigt, aan een onzer voornaamste zangers en geleerden, als meester of vriend, verschuldigd is, weten wij niet; maar aangenaam was het ons, den geheelen geest diens mans hier niet overgeërsd te zien. Onze dichter is, integendeel, een blijkbaar en groot voorstander van hetgeen men verlichte en liberale begrippen gewoon is te noemen, van den geest onzer eeuwe, in zoo ver deze zich door de verbazendste vorderingen, ontwikkelingen en naderingen tot de volmaaktheid, van het menschdom in het algemeen, onderscheidt. Zoo wel het proza-voorberigt, als de dichterlijke inleiding tot zijn wezenlijk onderwerp, getuigen hiervan. En, zullen wij ons gevoelen zeggen, dan schijnt hij de zaak, in het eerste, al vrij wat te overdrijven, ten aanzien der vergelijking althans; even of, bijna van adam's tijd af, alles had stilgestaan, en nu eerst schot had gekregen - de oude Grieken en Romeinen zelve, hoe voortresselijk ook, zouden, niet min dan de Sinezen, immer op dezelfde hoogte zijn gebleven. Wij bekennen niet regt te weten, welken zin wij hieraan moeten geven. Wij kennen eene eeuw van pericles, eene eeuw van augustus, de laatste inzonderheid met spoed tot die hoogte geklommen, en met even veel snelheids weêr gedaald. Zekerlijk, dat toppunt, door deze twee natiën bereikt, is, in sommige opzigten, het non plus ultra gebleven; gelijk bij de leerlingen van confucius, schoon nog altijd een magtig volk, onverklaarbaar genoeg, doch zeker uit hoofde der omstandigheden, eene zelfde bereikte hoogte de vlugt van alle genie bepaalt. Wij voor ons gelooven, over het geheel, aan stilstand in de geschiedenis even min, als aan stilstand in

[p. 219]

de natuur. Doch slechts van tijd tot tijd, door de gelegenheid uitgelokt, treedt met kracht aan het licht, wat sedert lang is voorbereid, even als de gewassen in het voorjaar; en gewis beleven wij een dier groote epoques. Of zou dit misschien ook wel de bedoeling van het voorberigt zijn, welks schoone stijl en warmte den steller ligt te verre heeft vervoerd?

Het vers is, over het geheel, bedaarder. De volgende aanhef kan als eene gedeeltelijke zamentrekking van het reeds behandelde proza-deel worden beschouwd:

De wereld, in de boei der heerschzucht vastgeklonken,
Tot drieste onwetendheid en slaafsche vrees gezonken,
Versluimerde al de kracht, die haar de Godheid gaf,
En had geene andre deugd, dan 't buigen voor den staf.
Hier was het putten uit de bron der zuivre kennis
Voor 't ongezalfde hoofd een gruwbre heiligschennis;
Daar nam het schepsel van het schepsel regten weêr,
Gewaarborgd van omhoog; hier drong zich de Opperheer,
Door list en vleijerij tot beeld van God verheven,
Als vrij beschikker op van elgendom en leven,
Terwijl de Halve Maan, met dwinglandij verwant,
Tot schande van Europe, in Hellas was geplant.
Maar God, enz.
En - 't Gottisch kunstgewrocht der boosheid viel in 't stof.

Geen lichtstraal, echter, drong door op Sparta's ruime velden. Waardoor dit eindelijk mede plaats greep, moet nu verklaard worden. De Fransche revolutie daagt op:

Nog eens werd deugd en regt en billijkheid verbannen,
En eigendunk met al de snoodheid der tirannen
Nam op de zetels plaats. De volkren, afgedwaald
Van zeedlijkheid, enz.

Dit nog eens behaagt ons niet regt. Het was nog nooit algemeen regt pluis geweest. Dat het volk zoo verre ging, mogt eenigzins iets nieuws wezen.

Nu verschijnt buonaparte; hij stichtte een' Keizersstoel,

En waar', door zelfbeheer en eigen kracht verheven,
Zoo hij 't had willen zijn, der menschen vreugd gebleven.

[p. 220]

Doch het viel anders uit, en

Toen was het tijdstip daar; 't geheim van eigen kracht,
Door overmaat van leed aan 't menschelijk geslacht
Verkondigd, gaf het zwaard aan al wie dacht in handen,
En 't aardrijk scheurde nu die gruwbre slavenbanden.
Gelijk een heldre vonk, aan 't kunstwerk uitgelokt
En langs metaal geleid, op verren afstand schokt,

Zoo drong de waarheid door en Hellas zag haar licht.

Eene korte en krachtige schets dezer herleving, eene aanroeping der doorluchtige oude Grieken, en ziedaar de inleiding ten einde. - Het verhaal volgt geleidelijk. De Sultan, in zijne grootheid, slaat eerst geen acht op de zaak. Niet het lijden, maar de vruchteloosheid van betzelve en de hardnekkige wederstand, dringt hem eindelijk tot krachtige maatregelen. Nu daagt een leger op van dweepzieke Aziaten; en gaarne zouden wij onzen lezeren de beschrijving van dezen optogt gunnen. Meteen komt bozaris ten tooneele, en wordt zijne afkomst, jeugd enz. dichterlijk schoon geschetst. Hij neemt afscheid van vrouw en kroost, en verweert het land met zijne dapperen, tot dat de overmagt hem noopt, tot list zijne toevlugt te nemen. Eindelijk komt de hoofddaad, welke wij, even als de dichter, genoeg bekend achten, in het licht, en treffend is hier weêr de beschrijving van het zorgeloos banket in de Turksche veldheerstent; de hoofden worden afgemaakt, het seinschot valt, er ontstaat verwarring en mistrouwen, waardoor zij elkander vernielen, enz.

Er heerscht doorgaans eene zekere nuchterheid in het stuk, die veel voordeels aanbrengt. Alles is welgeordend; de verzen zijn veelal onberispelijk; de stillere, zachtere tafereelen inzonderheid voortreffelijk uitgevoerd. Eene groote gelijkheid, in vorm, met de oude meesters, virgilius, homerus enz., is niet te miskennen. In meer dan één opzigt verdient de dichter misschien door aankomende of minder onderwezene behandelaars van de lier beoefend te worden. Doch, over het geheel, schenen ons vuur en leven de woeliger tooneelen zóó niet te bezielen, als dit van enkele andere zangers had mogen verwacht worden. Is dit een gevolg der beschaving, der naauwgezetheid op de vormen, der

[p. 221]

vermeerdering dezer vormen, tot verduidelijking en deftigheid; het is althans geen noodzakelijk gevolg. Doch, hoe het zij, wij beschouwen dit dichtstuk als eene aanwinst voor onze letterkunde, en willen geene kleinigheden ter berisping vermelden, maar vleijen ons, van eenen man, zoo wèl onderleid, zoo zeer in de gelegenheid om zich meer en meer te volmaken, zoo geleerd en zoo vol smaak, als van 's gravenweert, nog vele rijpe vruchten te zullen ontvangen.

Als eene nieuwigheid in onzen tijd merken wij den overvloed van verklarende noten achter het dichtstuk aan.