Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1824

Magazijn voor Wetenschappen, Kunsten en Letteren, behelzende: I. Wijsbegeerte des Levens. II. Geschiedenis. III. Aardrijks- en Volkenkunde. IV. Fraaije Letteren en Mengelwerk. Verzameld door N.G. van Kampen. Iste en IIde Deel, en IIIden Deels 1ste Stuk. Te Amsterdam, bij P. Meijer Warnars. 1822-23. In gr. 8vo. f 10-25.

Het Algemeen, Nieuw Algemeen en Vaderlandsch Magazijn van Wetenschap, Kunst en Smaak, hetwelk onafgebroken van 1785 tot 1812 heeft bestaan, is de verzamelaar bewogen, met eenige verandering der rubrieken, weêr voort te zetten. Dit, en wat de hooggeachte man verder omtrent deze verandering enz. zegt, is bij ondervinding reeds gebleken, daar nu al verscheidene stukken, meer dan twee deelen uitmakende, het licht zien. Het zou te veel van ons gevergd zijn, om daarvan telkens verslag te doen, en iedere verhandeling of bijdrage afzonderlijk te beoordeelen. Misschien ware zulks ook menigen schrijver niet aangenaam geweest, daar toch het plaatsen van een opstel in eenig mengelwerk nimmer met eene afzonderlijke en opzettelijke uitgave gelijk gesteld is geworden, en het monsteren zoo veler voortbrengsels van onderscheidene schrijvers vooral zijne zwarigheden heeft. Het werk in het algemeen, het Magazijn, hiermede hebben wij te doen, en daarvan moest natuurlijk een goed gedeelte het licht zien, eer wij over de algemeene en duurzame waarde eenig oordeel konden vellen.

[p. 113]

Het is waar, de goede uitslag der vroegere, deels genoemde, ondernemingen, en de naam des mans, die zich thans aan het hoofd heeft gesteld, deed iets degelijks verwachten. Maar, er had toch een stilstand van verscheidene jaren plaats gehad; het aantal Maandwerken, die allerlei opnemen, was vermeerderd, en Prof. tydeman ging met zijne Mnemosyne voort. Er was alzoo grond, om aan de gepastheid der hernieuwing te twijfelen; en beter van de gansche zaak geene melding gemaakt, dan met de ouden van dagen geweend over den tweeden tempel. Nu bestaat die vrees bij ons niet meer. De manier der uitgave bij kleine stukken, de verdeeling der stof in bepaalde rubrieken, de meerdere schifting (naar het ons voorkomt) onderscheiden het werkje niet ongunstig van de Leydsche verzameling. En, voor zoo verre wij ons inzonderheid het laatste gedeelte des Vaderlandschen Magazijns herinneren, behoeft het daarvoor althans in algemeene waarde niet te wijken. Onze eigene letterkunde is in niets zoo rijk, als in verhandelingen of redevoeringen, oorspronkelijk tot de voordragt in onderscheidene Maatschappijen bestemd, en de vermenigvuldiging der gelegenheden, om dezelve voor de geheugenis te bewaren, wordt niet ligt te groot; terwijl dit werk zekerlijk in zoo verre boven andere geschikt is tot dusdanig doel, als de geringere omslag, en vooral de verdeeling, het gemakkelijker voor den liefhebber maakt, om spoedig na te slaan en te vinden, wat hij wenscht. Doch dit bepaalde oogmerk der bewaring, tot duurzaam gebruik, maakt, naar ons oordeel, eene bijzondere kieschheid tot 's verzamelaars pligt; terwijl andere tijdschriften, om allerlei reden gelezen, en, binnen het bestek van weinige dagen of weken, door duizende handen gaande, ook het lossere, dat slechts voor het oogenblik genoegen doet en waarschijnlijk nut sticht, gerustelijk kunnen opnemen. Daarom zouden wij, bij voorbeeld, redevoeringen of verzen, bij de eene of andere min belangrijke gelegenheid uitgesproken, slechts dan plaatsen, wanneer zij of eenig nieuw denkbeeld gelukkig ontwikkelden of allerbijzonderst uitmuntten. Zekerlijk

[p. 114]

moet altijd voor het aangename worden gezorgd, gelijk de natuur bloemen en vruchten geeft; maar in een magazijn slaat men toch altijd eer de laatste dan de eerste op, van welker geur zoo ligt het beste vervliegt.

Wij hebben reeds te kennen gegeven, dat wij geene monstering van alles zullen aanstellen. Wanneer wij zeggen, dat van lennep, siegenbeek, van hall, westerbaen, de vries en een aantal anderen van meerdere of mindere bekendheid en roem, als ook dezulken, die dezelfde hoogachting verdienen en zekerlijk eenmaal zullen bereiken, hamaker, van limburg brouwer, geel, boxman, van der hoeven (één van het waardig drietal), hunne medewerking niet hebben ontzegd, ja dat ook w. de clercq en (zoo als van zelve spreekt) van kampen vlijtig het hunne bijdragen, bijdragen, dan zal niet ligt iemand twijfelen aan de voortreffelijkheid van het geheel. De historische afdeeling is inzonderheid rijk. De clercq's snel, maar veel bevattend overzigt van de Grieken der nieuwere Geschiedenis, hoewel wat donker geschetst, getuigt van zeldzame kunde; Do. muller's laatste strijd van het Christendom verdient onzen ruimen dank; Pr. moll's delambre is een staal van keurigheid bij naauwkeurige wetenschap. Ook in het vak der fraaije letteren is veel uitstekend fraais. De aardrijks- en volkenkennis, meest van den verzamelaar, is hoogstgewigtig. In één woord, men mag overal zeer voldaan zijn, en er is weinig of niets, waarvan men zegt: ‘dit kon wel gemist worden.’ Echter houden wij kortere opstellen en kleine dichtstukjes, voor eene verzameling als deze, zal zij zich eenigzins onderscheiden van zoo vele dergelijke, minder geschikt.

Tot een besluit van ons aanprijzend overzigt sta hier een deel van de allerlaatste bijdrage, van het vers, namelijk, door onzen reeds genoemden en meer en meer beroemden Improvisator, aan den Heer john bowring, uitgever eener bloemlezing uit Nederlandsche Dichters te Londen:

[p. 115]

 

Ja, verscheiden zijn de volkren,

 

Die de kreits der aard bevat:

 

Maar zij knielen voor één Godheid;

 

Zij waarderen éénen schat.

 

 

 

't Is die schat, dien ons de Dichtkunst

 

In bezielde toonen biedt,

 

't Zij zich in den Psalm van 't Oosten

 

Haar verrukking overgiet;

 

 

 

't Zij ze in 't Lied van Gods Profeten

 

Tolk der grootsche toekomst wordt,

 

Of in Hella's melodijen

 

't Lagchend beeld der schoonheid stort.

 

 

 

't Zij ze Flaccus lier doet klinken

 

Voor het blij gevoel der vreugd,

 

Of ons Tasso's zang doet hooren,

 

't Lied der wellust en der jeugd.

 

 

 

't Zij de bardenschaar van 't Noorden

 

Pal in 't uur des strijds blijft staan,

 

Of we in Milton's dichttafreelen

 

't Paradijs zien opengaan.

 

 

 

Allen werd een vonk gegeven

 

Van dat boezemsmeltend vuur,

 

Dat een hooger glans doet schittren

 

In den doolhof der natuur.

 

 

 

Ieder volk vertoont die spranken,

 

Die de God des Hemels schenkt,

 

Als de poëzij zich uitstort

 

En tot hooger leven wenkt.

 

 

 

Heil dan, wie de schatten zamelt,

 

Mild bij volk op volk verspreid,

 

En tot offers in één tempel

 

Al die gaven voorbereidt.

 

 

 

Ja, als van de rei der talen

 

't Stofkleed langzaam nederzinkt,

 

En één geest door al die hulsels

 

Met meer klaarheid henen blinkt.

 

 

 

Dan zijn alle menschen broeders,

 

Broeders - kindren van één God,

 

Broeders, in zijn Zoon vereenigd

 

En bestemd tot hooger lot.