Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1823

Geneeskundig Handboek voor praktische Artsen, door C.W. Consbruch. Naar het Hoogduitsch, door N.C. Meppen. IIde Deel. Te Amsterdam, bij R.J. Berntrop. 1821. In gr. 12mo. XVI, 816 en 36 Bl. f 5-5-:

De verdienstelijke vertaler van dit nuttig werk heeft zijne taak op eene zijns waardige wijze ten einde gebragt, en velen zijner kunstgenooten daardoor ten hoogste aan zich verpligt. Dit tweede deel is door den kundigen schrijver met geene mindere zorge behandeld dan het eerste, en levert een beknopt overzigt van verre de meeste en voornaamste langdurige ziekten, benevens eene afzon-

[p. 143]

derlijke verhandeling over de ziekten der kinderen, en eene over gevaarlijke toevallen, welke eene bijzondere oplettendheid en spoedige hulp vorderen. Na eene korte inleiding over de langdurige of slepende ziekten in 't algemeen, waarin dezelve nader omschreven, derzelver aard bepaald, en de gronden voor derzelver rangschikking ontwikkeld worden, gaat consbruch tot de afzonderlijke behandeling dier ziekten over, en verdeelt dezelve daartoe in tien klassen, waarin de ziekten, naar de organen, welke in dezelve voornamelijk zijn aangedaan, en meest heerschende toevallen, gerangschikt worden. Deze afdeelingen zijn de volgende: 1^o. gebrekkige verrigtingen van het zenuwgestel; 2^o. - van het bloedstelsel; 3^o. - van het stelsel der watervaten; 4^o. - van de slijmäfscheidende organen; 5^o. - van de huidörganen; 6^o. - van de borstörganen; 7^o. - van de werktuigen ter spijsvertering en voeding; 8^o. - van de galwerktuigen; 9^o. gebrekkige werking der urinwerktuigen; 10^o. gebrekkige verrigtingen der teeldeelen. In den eersten opslag heeft deze verdeeling zeker veel voor zich. De werktuigen, welke tot eene bijzondere verrigting of werking bestemd zijn, hebben in hun zamenstel en geheelen aard en manier van zijn iets eigendommelijks; en men mag dus met grond vooronderstellen, dat dit ook met hunne ziekten het geval zal zijn. De longen hebben een geheel ander leven, dan de maag; wij mogen daaruit verwachten, dat zij, aan andere ziekteöorzaken blootgesteld, en door dezelfde, wegens haar bijzonder zamenstel, op eene andere wijze aangedaan wordende, ook andere ziekten, dan de maag, zullen hebben. Daarenboven heeft deze manier van behandeling eene zekere gemakkelijkheid voor minkundigen, voor welke dit boek mede voornamelijk geschreven is. Immers, de piswegen ziende lijden, of eenig gebrek in de verrigting dier deelen bemerkende, weten zij aanstonds, waar zij nader onderrigt kunnen vinden, en vinden het zonder veel zoekens. Bij nader inzien doet zich echter eene en andere zwarigheid op. Vooreerst is deze verdeeling, zoo als consbruch dezelve voordraagt, niet

[p. 144]

volledig; zij sluit b.v. de ziekten van het beengestel buiten. Zij is, ten tweede, eenvoudig noch juist, en geeft daardoor aanleiding tot herhalingen. De meeste onzer organen zijn uit eenvoudiger organen zamengesteld; wij vinden in de eersten de ziekten der laatsten weder. Ten derde, het praktisch nut is slechts schijnbaar; immers de eigenlijke aard van de ziekten der zamengestelde organen, waardoor dezelver behandeling bepaald wordt, hangt vooral af van de gesteldheid der eenvoudige organen, waaruit zij zijn zamengesteld. De schrijver heeft dit ook zelf ingezien, en zoo b.v. alle krampachtige aandoeningen onder de ziekten van het zenuwgestel gesteld, hoewel vele gebrekkige verrigtingen der spijsverterings- of van andere werktuigen inderdaad krampachtig zijn. Zoo komt de verkoudheid onder de gebrekkige verrigtingen der slijmäfscheidende organen; daaronder vinden wij den druiper en witten vloed, en niet den slijmigen buikloop. Wij kunnen ons van de plaatsing van sommige ziekten, zelfs in den geest van de rangschikking des schrijvers, geene voldoende reden geven. Zoo vinden wij het vreemd, wanneer wij, om de pijn, rheumatismus en jicht onder de ziekten van het algemeen gevoel gerangschikt vinden, of de uitteringen onder die van de werktuigen ter spijsvertering en voeding. Hier toch verlaat de schrijver zijn aangenomen beginsel, en volgt alleen het voornaamste toeval der ziekte.

Deze gebreken der rangschikking verminderen echter, in ons oog, de waarde van dit werk weinig, of liever niet. Het is toch niet zoo zeer tot een leerboek bestemd, maar meer tot eene praktische handleiding van zulken, die reeds werkelijk de kunst uitoefenen; en voor dezen kan het geheel onverschillig zijn, onder welke afdeeling of onderäfdeeling de ziekte beschreven sta, wanneer die beschrijving slechts voldoende en doelmatig is. En hierin zal hij zich bij onzen schrijver zelden teleurgesteld vinden, die zich vooral beijvert, om het karakter der ziekte duidelijk te teekenen, hare bijzondere oorzaken naauwkeurig aan te wijzen, de verschillende manier van behan-

[p. 145]

deling tot eenige weinige, eenvoudige en door de ondervinding gestaafde aanwijzingen terug te brengen. Hij vermijdt, zoo doende, een gebrek, waartoe verre de meeste geneeskundige schrijvers, zelfs de beste, vervallen zijn. Lees de schriften der zulken, die zich niet bloot bepalen bij eigene waarnemingen, en gij zult bij elke ziekte van eenige beduidenis bijna alle toevallen opeengestapeld, bijna alle mogelijke oorzaken, waaruit ziekten ontstaan kunnen, opgeteld, en derhalve ook allerlei geneesmiddelen, naar de rij af, vinden aangeprezen. Het is onmogelijk, dat op deze wijze een duidelijk beeld der ziekte in den geest des lezers opkome, of dat hij in de moeijelijke keuze der hulpmiddelen een' gids vinde, welken hij, met eenig vertrouwen, volgen kan. Consbruch vermijdt evenzeer al te groote beknoptheid; en, zonder zich door het nieuwe te laten medeslepen, maakt hij er een verstandig gebruik van, hetwelk vooral in den tijd, waarin hij schreef, eene groote verdienste was. Wij mogen onzen landgenooten dus geluk wenschen, dat zij dit belangrijk werk nu in zijn geheel bezitten, en wenschen, dat de vertaler zich tot meer even nuttige ondernemingen moge aangemoedigd vinden.