Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Reizen in Egypte en Nubië, enz. enz. Door G. Belzoni. Uit het Fransch vertaald. Iste Deel. Te Groningen, bij W. Wouters. 1821. In gr. 8vo. XVI en 264 Bl.

Wij verheugen ons, dat deze allerbelangrijkste reisbeschrijving, waarvan de hoofdzakelijke inhoud uitvoeriger op den titel vermeld staat, in het Nederduitsch wordt uitgegeven. Ofschoon toch de meesten der genen, die eenig nut uit dit werk trekken kunnen, de Engelsche of Fransche taal verstaan, zijn er echter niet weinigen, die dezer talen of in het geheel niet, of

[p. 510]

niet genoegzaam magtig zijn, en wien de vertaling van dat werk welkom zal wezen. Ook heeft de Nederduitsche uitgaaf dit boven de Fransche vooruit, dat er niet alleen de aanmerkingen onderaan de bladzijden geplaatst zijn, maar ook nieuwe aanmerkingen bijgevoegd door den Nederduitschen vertaler. Deze echter zou, zoo als het ons voorkomt, beter gedaan hebben, indien hij telkens had aangeduid, wat van hem en wat van den heer depping was, die deze reisbeschrijving uit het Engelsch, waarin dezelve was vervaardigd, in het Fransch heeft vertaald; waarbij wij het dus alweder moeten bejammeren, dat wij hier eene vertaling van eene vertaling ontvangen.

De autheur is een geboren Italiaan, en, zoo als hij zelf zegt, van een Romeinsch geslacht te Padua. Door den verwarden toestand van Italië in 1800 zich genoodzaakt ziende zijn vaderland te verlaten, bezocht hij verschillende gedeelten van Europa, en kwam in 1803 in Engeland, alwaar hij huwde en negen jaren bleef. Vervolgens bezocht hij met zijne vrouw Portugal, Spanje en Maltha. Van dit eiland gingen zij scheep naar Egypte, alwaar zij zich vijf jaren ophielden. Aldaar had hij het geluk, verscheidene oudheden te ontdekken: onder anderen vond hij de beroemde buste van den jongen memnon, die hij van Thebe medegebragt heeft, en die thans in het Britsch Museum is, en zond de in de grafsteden der koningen gevondene sarcophaag van wit marmer naar Engeland. Bij zijne terugkomst in Europa vernemende, dat men over zijne werkzaamheden in Egypte vele valsche geruchten in het openbaar verspreid had, beschouwde hij het als eenen pligt, een eenvoudig verhaal van het gebeurde in het licht te geven.

Dit zeer kort berigt, betreffende den door de dagbladen bekenden en allezins beroemden schrijver, oordeelden wij niet overbodig, bij de aankondiging van het eerste deel zijner reisbeschrijving, hetwelk van nog twee deelen staat gevolgd te worden. Met allen grond zegt de Nederduitsche vertaler, dat, hoe groot de voorraad van reisbeschrijvingen bij ons zijn moge, die van belzoni buiten twijfel met genoegen zal ontvangen worden. - Het lezen van reisbeschrijvingen valt thans zeer in den smaak, ook bij onze landgenooten; en deze verdient wel gelezen te worden. Zij bevat vele bijzonderheden, door vroegere reizigers of in het geheel niet of minder naauwkeurig vermeld, niet alleen om-

[p. 511]

trent de verbazende kunstgewrochten der oude Egyptenaren, maar ook omtrent het karakter en de zeden der tegenwoordige bewoners van Egypte en Nubië; en de velerhande ontmoetingen des schrijvers maken zijn verhaal zeer levendig, en onderhouden de aandacht des lezers gedurig, of wekken dezelve op.

Wij hebben dan hier de eerste reize van den heer belzoni door Egypte, waarvan de hoofdzakelijke en rijke inhoud vooraf wordt opgegeven, met aanduiding der bladzijden: dit is bij het gebruik van dit werk des te beter, daar het verhaal zelve onafgebroken voortgaat. - Als een staaltje van des schrijvers voordragt, kiezen wij het een en ander, dat hij, bl. 59-65, heeft over den tempel van Tentyra, waarvan, zoo als men weet, de beroemde dierenriem onlangs in Parijs is aangekomen. Men ontdekt den tempel niet, zegt hij, voordat men er zeer nabij is, dewijl dezelve omringd is door groote hoopen puin van het oude Tentyra. Dit is de eerste echt Egyptische tempel, welke zich aan de oogen des reizigers vertoont, wanneer hij den Nijl opvaart; en men kan er bijvoegen, dat het ook de schoonste is. Hetgene denzelven inzonderheid boven andere dergelijke overblijfselen verheft, is de gaafheid; waaruit onze reiziger besloot, dat deze tempel van veel later tijdperk is dan de anderen. De voortreffelijkheid van het werk is reden genoeg, om te vooronderstellen, dat dezelve dagteekent van de regering van ptolemeus I. Het is inderdaad waarschijnlijk, dat de vorst, die de boekerij van Alexandrië aangelegd, en eene maatschappij van wijsgeeren, onder den naam van Museum, opgerigt heeft, en die zich wilde doen beminnen van zijne onderdanen, dit gebouw heeft gesticht, om aan de Egyptenaren een gedenkteeken van zijne grootheid na te laten, en het werk der koningen, zijne voorgangers, te overtreffen. Deze opeenstapeling der kunststukken van Egypte biedt ons de uitkomsten der onderzoekingen eener reeks van eeuwen aan; ook de heer denon geloofde hier verplaatst te zijn in het heiligdom der kunsten en wetenschappen. De poort, die met den ingang naar binnen en met het heiligste des tempels in eene regte lijn staat, is rijkelijk versierd met kleinere figuren. De zoldering vertoont den dierenriem, omringd door twee groote afbeeldingen van vrouwen, die zich van den eenen rand tot den anderen uitstrekken. Deszelfs cirkelronde gedaante doet belzoni nog overhellen, om te ge-

[p. 512]

looven, dat deze tempel veel later dan de anderen gebouwd is geworden, dewijl men elders niets dergelijks ziet. Ook zegt hij bl. 125, bij gelegenheid der beschrijving van een' tempel in Nubië: ‘Ik schroom niet, te beweren, dat de tempels van Tentyra, Philae en Edfou, gelijk ook deze, het werk der ptolemeën zijn. Ofschoon er inderdaad eene groote gelijkvormigheid tusschen al de Egyptische gebouwen bestaat, daar heerscht evenwel in de nieuwere werken een zekere smaak, die dezelve onderscheidt van de zware en reusachtige overblijfselen van den ouden tijd; hetgene mij doet besluiten, dat de straks genoemden gebouwd zijn door Egyptenaren onder het bestuur van Grieken.’ - Wij besluiten het medegedeelde rakende den tempel van Tentyra met de opmerking, dat, hetgeen de in het beoordeelen der Egyptische oudheden zoo geoefende belzoni over den oorsprong van dien tempel en den tijd van deszelfs oprigting als waarschijnlijk heeft opgeteekend, de opmerking overwaardig is der genen, die een naauwkeurig onderzoek willen doen naar de oudheid van deszelfs dierenriem, over welken de geleerden het niet eens zijn; en dat, hoe belangrijk het ook zij, dat dit merkwaardig stuk uit Egypte naar Europa heeft kunnen overgebragt worden, het echter te bejammeren is, dat de schoonste en de éénige gave Egyptische tempel daardoor op het deerlijkst is geschonden geworden en aan verdere verwoesting blootgesteld.