Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Redevoering over het ongegronde der Vooroordeelen tegen de Nederlandsche Taal. Gehouden, ter gelegenheid van de plegtige Prijsuitdeeling aan de Kweekelingen van het Koninklijk Athenoeum te Brugge, den 30sten van Oogstmaand 1821; door P. van Genabeth. Te Rotterdam, bij J. Immerzeel, Jun. 1821. In gr. 8vo. 34 Bl.

Wij hadden bereids veel voordeeligs gehoord van de goede stemming omtrent de vaderlandsche Letteren te Brugge, en vinden die in deze Redevoering bevestigd. Al ware dezelve door een' der beste Redenaren in de Hoofdstad, of elders in eene der vermaardste steden van de Noordelijke gewesten van ons land uitgesproken, zij zoude hem, die ze uitsprak, tot eere verstrekken; en nu althans verdient dezelve dubbelen lof, ook wegens rondborstigheid en onpartijdigheid. Alles is met oordeel behandeld. De stijl is niet te weelderig, maar vast en rustig, ja toont, dat het den Schrijver niet te doen is om voor een oogenblik weg te slepen, maar door vaste redenering te overtuigen. De Redenaar begint zijn stuk, na eene gepaste inleiding, met het onbetwistbaar betoog, dat de Nederlandsche taal (Vlaamsch en Hollandsch zijn één) werkelijk de nationale of landtale is; bewijst dit, zoo uit het gebruik bij de burger- en lagere volksklasse in de Brabandsche en Vlaamsche streken, als uit de algemeenheid in de Noor-

[p. 374]

delijke gewesten. Van de achttien provinciën des Rijks wordt in veertien ééne en dezelfde taal gesproken. Maerlant en melis stoke schreven, in de dertiende Eeuw, het Nederduitsch in zijne oorspronkelijke zuiverheid. De geleerde Kapucijn gabriël en de alom beroemde puteanus, beide te Leuven, betuigden in lateren tijd openlijk, nooit eenig boek zoo welgevallig in de moedertaal gelezen te hebben, als de Nederlandsche Historiën van den Amsterdamschen p.c. hooft. De werken van cats waren en bleven het algemeen handboek van alle Nederlanders. De meerdere vrijheid en beschaving der Hollanders deden hunne taal meer dan die der Vlamingen en Brabanders, thans nog met veel Fransch vermengd, beoefenen. Het is dan billijk, dat men het goede en nationale van hen overneme; te meer, daar een coornhert, spieghel, visscher, hooft, de groot en brandt dezelve van de smet, haar aanklevende van het Grafelijk Bourgondische Huis, gezuiverd hebben. Vlaamsch en Hollandsch zijn één; maar, a waren zij onderscheiden, zij zijn dan nog zusters, en de laatste heeft eene meer beschaafde opvoeding genoten. Het is voor regtschapene ouders pligt, bij hunne kinderen, door het grondig leeren van het Nederduitsch, de gelegenheid tot derzelver geluk te bevorderen; vooral, daar deze taal, om de kunstgewrochten, daarin geschreven, van haren rijkdom en schoonheid zoo zeer getuigt. Hooft, cats, huigens, jonctys, de decker, poot, antonides, de van harens, hoogvliet, smits, van winter, van merken, bellamy, nieuwland en anderen bewezen dit weleer, als Dichters; hooft, brandt, wagenaar en stijl, als Prozaschrijvers; en nog bewijzen het bilderdijk met zijne Gade, feith, loots, de klijnen, tollens, spandaw, scheltema, van kampen en anderen. Dit is de Hollandsche - waar is de Vlaamsche Letterkunde? Willems en anderen voelen het, en gaan voor op het goede pad. Vlaamsch en Hollandsch zijn één. Zeeuwsch en Brabandsch mogen in tongval of dialect verschillen, de taal is één, gelijk het vaderland één is.

Deze en dergelijke gedachten ontwikkelt de Redenaar op eene gepaste wijze, en wendt zich, ten besluite, met de volgende aansporing aan de jeugdige ingezetenen van Brugge; welke aanspraak wij zullen overnemen, om onze Lezers van

[p. 375]

de voortreffelijkheid van des Schrijvers stijl en het edelaardige van deszelfs doel te overtuigen.

‘Jonge kweekelingen! Edele spruiten eens ouden stams! Gij, die gedurende het afgeloopene jaar getoond hebt uwe moedertaal te beminnen; gij, die, in hare beoefening, om den lauwer gestreden hebt, gaat voort op den weg, dien gij zijt ingeslagen! Laat het erfgoed uwer voorvaderen u altijd dierbaar zijn. Zij beminden boven alles hunne moedertaal en hun vaderland. Geen valsche schijn van klatergoud konde hen bekoren. Rustig en moedig, verstieten zij alle vreemde vleijerij. Geen arglistige Spanjaard kon den edelen Nederlander overhalen om zijn vaderland te verraden. Moedig getroostten zij zich alle boosheid van alba en zijne aanhangers. Alles offerden zij op, om hun vaderland van de dwingelandij te verlossen. Wie kan, zonder aandoening, de droevige gevallen van de Graven van egmond en hoorne lezen, welke, met zoo veel anderen, het slagtoffer hunner vaderlandsliefde geworden zijn? Wien klopt het hart niet, als hij den lieveling van karel den vijfden, den edelen willem van nassau, hoort noemen, welke alles voor zijn vaderland veil had? En wie is thans de man, die u beschermt? Is het niet hetzelfde Nederlandsche bloed? Is het niet de waardige afstammeling van den grooten nassau? Dat deze naam u altijd dierbaar zij! Aan het doorluchtige huis van Oranje; aan den Vorst, welke ons bestuurt, zijn wij onze vrijheid en de herstelling onzer lang verdrukte moedertaal verschuldigd. - Dankt derhalve Z.M. voor Hoogstdeszelfs vaderlijke zorgen! Dankt, inzonderheid, het edel Hoofd dezer Provincie! Dankt ook den achtbaren Burgervader dezer Stad, onder wiens beleid in dit gesticht een bijzondere leerstoel voor de moedertaal is opgerigt! Dankt hen allen, welke, als echte Nederlanders, niet in schijn, maar met hart en ziel medewerken tot 's Konings heilzame oogmerken! Maar vooral, houdt de taal uwer vaderen in waarde. Door zulks niet te doen, zoudt gij en uw' Vorst en ons allen ondankbaarheid betoonen. Bedenkt slechts, dat zij, die hunne moedertaal verachten, en het vreemde op eene slaafsche wijze aankleven, ook in staat zijn, om hun Vorst en vaderland te verraden! - Houdt ook steeds de deugd voor oogen; want met deze moeten wij onze loopbaan intreden. Herinnert u onze aangename gesprekken. Herinnert u, dat een marcellus twee tempels liet oprigten, de een aan de deugd, en

[p. 376]

de andere der eere toegewijd; dat men, om tot den tempel der eere te komen, eerst den tempel der deugd moest doorgaan. Blijft dan in uw besluit volharden; weest de vreugde uwer ouders, en geeft steeds anderen het voorbeeld van deugd en braafheid. Toont gij allen, dat gij ook eens Nederlanders wilt worden, hoedanige uwe groote vaderen waren; dat gij hunnen roem kunt handhaven, en denzelven overbrengen tot de laatste nakomelingschap!’

Na deze aanhaling zal de Verhandeling, welke wij met veel geneegen lazen, wel geene verdere aanbeveling van ons noodig hebben. Eer wij echter deze recensie sluiten, uiten wij den wensch, dat de Heer van genabeth bedenke, hoe veel eer hij er in moet stellen, naast en nevens zich te hebben Mannen, als sandelin, verhaegen en anderen, van Brugge, die met zoo veel ijver, welwillendheid en geluk, schoon Zuidnederlanders ook van de geboorte af, de Hollandsche Letterkunde voorstaan en bevorderen. Alle Rijk, alle Genootschap, dat in zichzelve verdeeld is, gaat ten gronde. Daarom moet men, broederlijk, burgerlijk, nederig en eenvoudig van hart en daad, elkander helpen en bijstaan zoo 't behoort. Ziedaar den waren roem, de ware grootheid!