Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

Heliodoor, des Jongelings Leerjaren. Voor godsdienstig gevormde Zonen. Door Dr. G. Friederich. Uit het Hoogduitsch. Met eene Voorrede van J. Clarisse, Hoogleeraar der Godgeleerdheid te Leyden. Te Amsterdam, bij de Wed. G.A. Diederichs en Zoon. 1822. In gr. 8vo. 349 Bl.

De titel meldt den waardigen Voorredenaar en bevoegden beoordeelaar, waardoor onze beoordeeling genoegzaam onnoodig wordt, en geeft overvloedige verzekering, dat dit werk van leerzamen en godsdienstigen inhoud is. Na het eerste Nachtmaalsfeest met deszelfs naklank, en het Afscheid uit het Ouderlijk Huis van Heliodoor, behelst dit werk vertoogen, door eenen ouden, uitmuntenden Geestelijke gesteld, en dezen Jongeling van goeden huize, tot waarschuwing, opwekking, raad en lee-

[p. 233]

ring, medegegeven op zijnen volgenden levensweg. Zij handelen over de bestemming des Jongelings in het algemeen, - de zorg voor het ligchaam en de gezondheid, - zelfkennis en zelfbeheersching, - vorming van een vast karakter, - het leven in de Maatschappij en in de Natuur, - Vriendschap, - het leven in God, en zijnen Goddelijken Zoon, - harmonische ontwikkeling der zielsvermogens, - de keuze des beroeps, - Vaderlandsliefde en Huisselijk Geluk. De Schrijver der Serena, ook door onze landgenooten met zoo veel goedkeuring ontvangen, gaf aan onderscheidene zijner kerkelijke redevoeringen nu dezen vorm, om den in den Godsdienst bevestigden mannelijken kweekeling, na zijne intrede in het burgerlijke leven, waardig en wijsselijk te leiden, gelijk hij in gezegde Serena godsdienstig gevormde Dochters ten waardigen leidsman was.

De Hoogeerw. clarisse vond ook dit werk zoo voortreffelijk, dat hij gaarne zijnen naam bij de uitgave leende, ten einde daardoor tevens den Vertaler, een nog bij ons Publiek ten eenemale onbekend Jongeling van goede vermogens, braaf gedrag en groote verwachting, bij dezen zijnen arbeid te kunnen inleiden en gunstig aanbevelen bij ons lezend Publiek. Intusschen kon de Hoogleeraar daarbij niet ontveinzen, dat hij wel iets meer van den Schrijver verlangd had, aangaande het kenmerkende der Evangelieleer, als eene leer voor zondige menschen, die schuldig voor God zijn, en tevens diep bedorven, en die om niet geregtvaardigd worden uit Zijne genade, door de verlossing, die in Christus Jezus is; welk gebrek intusschen, nu eenmaal aangewezen, verder geen nadeel doen kan aan den (hier zich bevindenden) schat van wijze en heilzame lessen, voor welker mededeeling ieder welgezind Jongeling, - en welligt ook deze en die verleide, na door hem te regt gebragt te zijn, - naast God, den Schrijver bedanken zal.

Wij vereeren gaarne, met den Hoogleeraar, de edele gezindheid van den Jongeling, die aan de vertaling van een werk van zoo ernstigen aard de jeugdige vermogens en

[p. 234]

snipperuren van uitspanning heeft besteed; maar het is eene andere vraag, of deze arbeid, zonder herziening en verbetering door eene meer geoefende hand, wel had behooren het licht te zien. Het komt ons voor, dat deze vertaling niet onder het oog zal gekomen zijn van den geachten Voorredenaar, (die het oorspronkelijke met genoegen zal hebben gelezen, en misschien wel ter vertaling aanbevolen) voordat dezelve reeds was afgedrukt, en dat hij anderzins, in stede van, bij deze eerste Proeve van jeugdig vlijtbetoon, voor enkele gebreken in de overzetting en kleine taal- en spelfouten verschooning te vragen, of zelf gemakkelijk dit verzoek had kunnen onnoodig maken, of door de aanwijzing van eenen Heer Studiosus, of ook van eenen schoolmeester, (die dit althans den Professor niet zouden geweigerd hebben) deze fouten doen verhelpen. De onvermijdbare drukfeilen, waarvan het aanprijzend Voorberigt almede gewaagt, moesten desgelijks, in een boek voor lezers uit den beschaafden stand, met de meeste zorgvuldigheid vermijd geworden zijn.

Nog twee bijzonderheden trokken onze opmerking: de eerste betreft den door ons hier, wegens den aard des werks, niet verwachten uitval op de in onzen leeftijd niet ongewone broeihuis-opvoeding, bijzonder bij de Jongelingschap des hoogeren stands. Die uitval moge nu al eens waar en goed zijn; maar voor het minst één der in de aanteekening aan den voet der bladzijde (115) (ter staving, dat de zoogenoemde wonderkinderen, of vroege genies, even zoo spoedig physisch verwelken, als zij zich geestig ontwikkelen, en daarom wel eene glansrijke, maar voor de menschheid en derzelver welzijn ten eenemale onnutte verschijning zijn) aangevoerde voorbeelden vordert een wondergeloof, zoo als wij alvast, en ook voorzeker wel niemand onzer lezeren bezit. Dezelve vermeldt zekeren christiaan hendrik heinicke, die slechts vier jaren leefde, in alles uitmuntte, zeer vaardig Latijn sprak, Fransch wat minder, en vooral in de geslachtrekening der regerende huizen buiten mate sterk was(!), en dit alles in een zoo kort leven, van

[p. 235]

hetwelk ziekten en reizen een aanzienlijk deel wegnamen. Ware dit het nog al, dan zouden wij eene drukfout vermoeden. Maar de verklaring, dat dit kind ‘bij het einde van zijn eerste levensjaar alle geschiedenissen des ouden, in de dertiende naand die des nieuwen testaments, en in de achttiende maand wereldgeschiedenis en aardrijkskunde zoo eigen waren, dat het alle vragen ligtelijk beantwoordde;’ deze verklaring is eene zoo grove bespotting van den tot ernst gestemden lezer, dat wij ons hoogelijk schamen voor den Duitschen Doctor, die dezelve ter neder schreef; en de twee andere hier bijgevoegde voorbeelden zijn, hoewel wat minder sterk, van denzelfden ongeloofwaardigen stempel. Waren er deze niet bijgevoegd, dan zouden wij den jeugdigen Vertaler van misverstand verdacht hebben.

De tweede bijzonderheid is het titelvignet, hetwelk voorzeker niet van de vinding van Prof. clarisse is, en zeker ziet zijn Hoogeerw. ongaarne zijnen naam op dezelfde bladzijde met eene zoo bespottelijke afbeelding van joannes den dooper; deze toch leert ons bl. 98, dat het jonge mensch is, hetwelk daar genoegzaam naakt, met eene beestenvacht omhangen, onder een' boom ligt, en een lammetje naast zich heeft, hetwelk in een' stok of zweep bijt; terwijl hij, in zijne luije houding, met een afgewend gezigt, met de hand wijst op eenen persoon op zekeren afstand, dien wij aan zijne glorie herkennen. En dit moet dan waarschijnlijk het: ziet het lam Gods, van joannes zijn!!!