Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1822

[p. 104]

De Liefde. Voor Vrienden van het edele en goede, ter bevordering van duurzaam Huwelijksgeluk. Door Frederik Ehrenberg. II Deelen. Uit het Hoogduitsch. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. In gr. 8vo. Te zamen 612 Bl. f 6-10-:

Wie zou niet wenschen, dat het zoo begeerlijk doel, op den titel aangegeven, door dit werk overvloedig bevorderd worde? De Eerw. b. verwey, die hetzelve vertaald heeft, bidt, aan het slot van het voorberigt, en op dat gebed zeggen wij hartelijk amen! ‘God, die zelf de Liefde is, uit wien alle liefde, ook die, welke er tusschen twee geslachten bestaat, voortkomt, wien wij het meest in de liefde kennen, wien wij het best door liefde gelijkvormig worden, zal zijnen zegen willen leggen op dezen arbeid. Zoo Hij dit goedgunstig doet, zal de edele Liefde, welke harten voor de eeuwigheid verbindt, meer en meer op aarde gekend en beoefend, het huwelijksgeluk en de huisselijke zegen uitgebreid of verhoogd worden. Met dien zegen zal ook gepaard gaan, dat van deze liefde gelde, hetgeen de Apostel des Heeren van de Christelijke liefde verzekert, dat zij de meeste is en van alles, wat afwisselt of ophoudt, blijft tot, en gezuiverd overgaat in het eeuwige leven!’ Het werk zelf is zekerlijk in zijne soort nog éénig; want, wat er ook over de liefde, de liefde, die op een huwelijk uitloopt, en de liefde in het huwelijk vooral dan ook, geschreven en gelezen worde, zoo wijsgeerig vonden wij dit onderwerp nergens ontleed of behandeld; maar daarom gelooven wij ook niet, dat het aan de verwachting van de meesten, die over de liefde willen lezen, en die het op den titel en het fraaije vignet af hebben aangekocht, allezins zal voldoen; en wij zelve moeten ook verklaren, dat wij zóó hoog niet loopen met den inhoud en geheel het beloop, als de Eerw. voorredenaar, die ook (hij vergeve ons deze aanmerking!) zoodanige moeite en zorge aan de vertaling

[p. 105]

niet schijnt besteed te hebben, als wel aan andere werken van denzelfden schrijver, welke wij mede van zijne hand ontvingen. Zekere stroefheid en duisterheid in den stijl hinderde ons bij de lezing; b.v. ‘Waar enkel menigvuldigheid en een vrolijk leven, zonder innigheiden berusten, zich in den opslag der oogen en in de uiterlijke beweging openbaren, daar is eene schoonheid vol geest, maar nog geene bevalligheid. - Waar, aan den anderen kant, innigheid en stil berusten niet met de verscheidenheid en een vrolijk leven vereenigd zijn, daar is de schoonheid eene bedaarde en zachte, maar geene bevalligheid. - Met die twee soorten van natuurlijke bevalligheid, van welke in de eene de zachtheid, in de andere de levendigheid ooorstraalt, komen naauwkeurig overeen twee soorten der zedelijke, van welke in de eene de innigheid, in de andere de verscheidenheid en het vrolijk leven de overhand hebben; gene is de lieftaligheid, deze de beminnelijke.’ Wij erkennen gaarne, dat eigen gevoel noch doorzigt, maar alleen de geachte namen van ehrenberg en verwey, bij soortgelijke plaatsen, hoedanige wij hier vele aantroffen, ons voor eenen voortreffelijken zin en heilzame leering moesten waarborgen.

‘Het hart van den manis weeker, dan het hart der vrouw. Zij ondervindt alles met dieper gevoel, omdat zij minder tegenstand bieden en het vermogen der gewaarwording minder door daden matigen kan.’ Deze redenering vatten wij niet, tenzij hier misschien man en vrouw verwisseld zijn. En D. II, bl. 33, lezen wij in éénen adem het volgende: ‘De zinnelijkheid der vrouw is meer verstrooid. Haar verlangen en genot zijn onder eene groote verscheidenheid van voorwerpen verdeeld; hierom is het in de afzonderlijke minder hevig. De zinnelijkheid van den man is meer eenzijdige en uitsluitende hartstogt; hierom in hetgene, waartoe zij zich bepaalt, opbruisend, stormachtig en onverzadelijk.’ En: ‘De zinnelijkheid der vrouw is meer verstrooid. Hare begeerte en genietingen zijn onder eene groote menigvuldigheid

[p. 106]

van voorwerpen verdeeld; van hier minder hevig tot enkelen. De zinnelijkheid van den man is een meer eenzijdige en uitsluitende hartstogt; hierom in hetgene, waarop dezelve gerigt is, meer opwellend, stormachtig en onverzadelijk.’ Zoo wij in deze perioden letterlijk hetzelfde lazen, zouden wij gedacht hebben, dat zetter en corrector beiden eene plak verdienden; dan, het kleine verschil spreekt beiden vrij; wij vinden dus hier, of van den schrijver, of van den vertaler, eene in het oog loopende onachtzaamheid.

Dat het werk veel waarheid, veel goeds en schoons bevat, willen wij niet loochenen; maar even weinig ontkennen wij, dat het werk over het geheel ons niet bijzonder bevalt. Onzes inziens wordt in hetzelve te veel ontleed en gesnipperd; en, hoezeer wij, wanneer er over liefde tot en in het huwelijk sprake is, het verstand wel degelijk inzage en stem geven, gelooven wij echter, dat door ehrenberg hier wat al te veel nu uiteengezet en geredeneerd, en, bij gewone lezers voor het minst, de verwachting ook wel eens te hoog gespannen wordt; en vreezen wij, dat daardoor dan, bij teleurstelling, eer verkoeling in, dan wel verhooging van de liefde bij velen zal bewerkt worden.

Ieder deel is in twee boeken gesplitst; ziet hier den inhoud. I. De aard en het wezen der liefde. 1) Wat is liefde? 2) Liefde en eigenbelang. 3) Gezelligheid, welwillendheid, toegenegenheid, behagelijkheid en liefde. 4) De neiging der sympathie. Vriendschap en liefde. 5) Liefde en schoonheid. 6) Liefde en zinnelijkheid. 7) Liefde en ijdelheid. 8) Liefde en verbeeldingskracht. 9) Liefde en deugd. 10) Liefde en verliefdheid. 11) Het karakter en de verschijnselen der liefde. - II. 1) Zinnelijke en geestelijke liefde. 2) Het geluk der liefde. 3) Weldadige invloed der liefde. 4) Vereischten der liefde. 5) Sterkte en moed der liefde. - III. Regelen tot bestuur der liefde. 1) Natuurlijke geschiedenis der liefde. 2) Trekken, welke de liefde des mans en der vrouw onderscheiden. 3) Waardoor wordt liefde verworven? (a) Aan jongelingen. (b)

[p. 107]

Aan meisjes. 4) Waarop moet men bij den geliefden zien? 5) Verkeering der geliefden. 6) Nog eenige regelen voor de onderlinge verkeering der geliefden. 7) Veredeling der geliefden. - IV. Huisselijk leven der liefde. 1) Het huwelijk. 2) Hinderpalen tegen het huwelijk. 3) Keuze van eenen echtgenoct. 4) De bruid. 5) Het behouden der liefde in het huwelijk. 6) Ontrouwen ijverzucht. 7) Het huisgezin. 8) Liefde der moeder. 9) Gevaren der liefde.

Het oorspronkelijk werk droeg den naam van euphranor, omdat de schrijver zich iemand onder dien naam voorstelde, die, als een bejaard kenner van het menschelijk hart, voor zijne kweekelinge dat geschrift opstelde en naliet. De vertaler liet dien naam, en hetgeen tot die inkleeding betrekking had, weg, ter bekorting: of het werk daarbij won of verloor, weten wij niet; maar wij vreezen het laatste.

Wij wenschen van de lezing dezes werks de heilzaamste vruchten. Doch, wat men ook spreken of schrijven moge over vrijen en trouwen, het zal in dezen, denken wij, wel gaan, zoo als het ging van de schepping der wereld af tot op dezen dag: ongelukkige, dragelijke, gelukkige, gelukkigere, en zeer gelukkige huwelijken. Door deze blijft de wereld in stand!