Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

[p. 387]

Handleiding tot de Behandeling, Gezondheidsbewaring, en de Geneeswijze van de Ziekten der Paarden; door C.A. Geisweit van der Netten, Majoor der Kavallerij, en Instructeur bij de Koninklijke Militaire Rijschool. Te Amsterdam en 's Gravenhage, bij de Gebroeders van Cleef. 1817. In gr. 8vo. f 4-:-:

Met dit deel en onder dit opschrift besluit de Heer van der netten zijn belangrijk Handboek der Paardenkennis, ten dienste van den Burger- en Krijgsstand, hetwelk reeds in het jaar 1811 werd uitgegeven, en waarop het bovengenoemde ten vervolge moet dienen. De latere afwerking van dit stuk, hetwelk met het voorafgegane een zoo veel mogelijk volledig geheel poogt daar te stellen, is zeker niet aan gebrek van aanmoediging, maar aan de wisselvalligheid der tijdsomstandigheden, in welke de Schrijver niet weinig gedeeld heeft, toe te schrijven. Wij gelooven echter, dat het publiek door deze vertraging niet verloren, maar veeleer gewonnen heeft; daar de Heer van der netten, door zijne verschillende betrekkingen, sedert den tijd, dat hij het eerste werk uitgaf, veel gelegenheids zal gevonden hebben, om zijne toen reeds gevestigde kundigheden door ondervinding verder uit te breiden, en zijne op dezelve rustende waarnemingen te vermenigvuldigen. Het bestek eener beoordeeling, die uit haren aard reeds uitvoeriger dan gewoonlijk zal worden, gedoogt niet, meer hiervan te zeggen; terwijl wij nogtans onzen wensch niet kunnen verbergen, dat de Schrijver van dit werk het publiek desgelijks een geschenk wilde doen met het verhaal zijner ontmoetingen in den noodlottigen Russischen oorlog, en vooral zijner daarop gevolgde gevangenschap op de uiterste grenzen van het Russische rijk, alwaar zich aan hem zeker veelvuldige gelegenheid heeft aangeboden, om ook andere

[p. 388]

belangrijke waarnemingen te doen, behalve die in het vak, waarvoor hij, en met regt, zoo zeer is ingenomen.

Ons nu voorts bepalende tot de beoordeeling van dit dus te noemen tweede deel, willen wij bij hetzelve, om het belang der zaak, eenigzins vertoeven. Vooraf, echter, meenen wij eene vraag te moeten beantwoorden, welke wij door velen als gedaan onderstellen, en welker beantwoording van invloed op de beoordeeling moet zijn. Hoe! hooren wij vragen, een Krijgsman onderneemt, als schrijver van een geneeskundig werk op te treden? Alleen aan het uitwendige blijvende hangen, zien wij deze vragers alreeds, meesmuilende, met het: ne sutor supra crepidam gereed; en het is zeker, dat, zonder nadere inzage van het werk, en terwijl men den Schrijver oppervlakkig met den gewonen krijgsman vergelijkt, het moeite zal kosten, om, onbevooroordeeld, het ware en juiste oordeel te vellen. Dit, echter, zal niemand onberaden doen, die zich herinnert, dat, hoezeer onder dezen stand zulke kundigheden zeer zeldzaam voorkomen, het nogtans niet aan voorbeelden ontbreekt van menschen, die met het regte gebruik van den degen ook dat der pen weten te vereenigen; en hebben wij in Duitschland eenen pilger en tenneker, hoezeer krijgslieden van beroep, met roem in het vak der Veeärtsenijkunde zien optreden, waarom zouden wij aarzelen, bij eenen Landgenoot datgene als mogelijk te onderstellen, waarvan wij ons bij onze Duitsche naburen nog dagelijks uit derzelver schriften kunnen overtuigen?

Gebrek aan bekwame mannen in het vak der Dierartsenijkunde; volstrekt gemis van eenige inrigting, hoegenaamd, in ons land, ter opleidinge tot dit zoo nuttige vak; behoefte aan eenig, naar den geest des tijds berekend, oorspronkelijk werk in onze taal over deze wetenschap, - zie daar, blijkens de Inleiding, zoo vele drijfveren voor den Schrijver tot het ondernemen, bewerken en uitvoeren eener

[p. 389]

taak, waarvan hij het moeijelijke genoegzaam schijnt gevoeld te hebben. Van nabij bekend met het nadeelige, voortvloeijende uit het gemis van het straks genoemde, moest de Schrijver, bij zijnen ijver en liefde voor dit vak, zich als gedrongen en geroepen voelen, om, zoo als men zegt, het ijs te breken; en al ware dit maar de eenigste verdienste van het werk, zoo verdiende zulk eene onderneming reeds lof. Intusschen erkent hij te gelijk het moeijelijke, voor hem in de volvoering derzelve gelegen, en tevens openhartig, dat, zonder de hulp van verscheidene verdienstelijke, ook in het vak der Veeärtsenijkunde ervarene, Geneesheeren, zijn werk veel van deszelfs tegenwoordige waardije zoude gemist hebben.

De meer door ondervinding dan wel door bespiegeling verkregene kundigheden van den Schrijver in dit vak, en het hoofdoogmerk, waartoe dit boek geschreven is, namelijk voor dezulken, die meer werkdadige hulp dan bespiegelenden raad behoeven, hebben in dit werk derhalve ook zoo veel mogelijk doen vermijden, alwat niet regtstreeks van eenig werkelijk nut kon zijn; terwijl nogtans, met voorbijgang van gewaagde stellingen, de Schrijver gemeend heeft, hier en daar iets van het beschouwend gedeelte der Geneeskunde te moeten bijvoegen, ten einde daardoor derzelver uitoefening meer toe te lichten en gemakkelijk te maken. Men leze in de Inleiding verder, hetgeen de Schrijver, zoo wel over dit, als eenige andere daadzaken, bijbrengt; en wij wenschen met hem, dat een verlicht Bestuur bij voortduring met nadruk zal blijven voortgaan, met de algemeen hier nog heerschende gebreken weg te nemen, en, door het in werking brengen van nuttige inrigtingen, het aanleeren der voor deze gewesten zoo belangrijke als noodzakelijke Veeärtsenijkunde te bevorderen, ten einde wij ook in dit opzigt niet langer bij onze naburen achterblijven, en de leergierige op den vaderlandschen grond vinde, wat hij tot heden op vreemden bodem moest zoeken.

[p. 390]

Genoeg van hetgeen ter inleidinge gezegd wordt; geven wij nu eenig overzigt van het geheel.

Doelmatig wordt het werk begonnen met een overzigt der meest bekende en te gelijk nuttigste werken, welke over de Paardenkennis en derzelver geneeskunde handelen. Wij kunnen deze wijze van behandeling, welke thans meer in zwang geraakt, niet genoeg ter navolginge aanprijzen; en de Schrijver heeft door deze vrij volledige lijst een zeer goed overzigt gegeven van hetgeen, in onderscheidene landen en verschillende talen, bijzonder tot de Paardenkennis en derzelver ontleed- en artsenijkunde betrekking heeft. Deze opgave wordt nu door den inhoud gevolgd, welken wij, met vermelding der voornaamste verdeelingen, zullen opgeven; hier en daar stilstaande bij het een en ander, hetwelk wij meenen bijzondere aandacht te verdienen, of ook om eenige kleine aanmerkingen met bescheidenheid voor te stellen, waar wij van den Schrijver mogten verschillen.

(Het vervolg hierna.)