Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Celebration de la troisieme fete seculaire de la Reformation dans l'Eglise chretienne consistoriale de la Confession d'Augsbourg à Paris, les 1 et 2 Nov. 1817. Paris, chez J.M. Eberhart. Prix 1 fr.

Dit werkje bestaat uit een verhaal der feestviering en der voorbereidende omstandigheden, zoo wel als van de feestredenen, welke op den 1sten Nov. in 't Hoogduitsch en op den 2den in 't Fransch zijn uitgesproken door de Luthersche predikanten goëp en boissard.

Die feestviering is gekenmerkt door eene buitengewone gift aan de behoeftige familiën, die bedeeld worden, en het in 't nieuw kleeden van 26 kinderen van behoeftige leden - door een bijzonder onderwijs der jeugd, eene geheele week te voren, op elken dag, aangaande het doel en het gewigt van dit godsdienstig feest - door het uitdeelen van eene medaille, te Straatsburg geslagen, ter herinnering aan 't derde eeuwfeest - door eene uitdeeling van een groot aantal Bijbels, N. Testamenten met Psalmen, door een lid der gemeente geschonken, als ook van 150 N.T. van de stereotypische editie van 1813, door den Heer leo bezorgd - en door de aankondiging van de uitgave der Augsburgsche Confessie, voorafgegaan van eene historische inleiding van den Heer villers, alsmede van een Abregé de l'histoire de l'Eglise et de la Reformation, te Straatsburg

[p. 241]

gedrukt, en waarvan de uitgevers een geschenk van 50 exemplaren aan het Consistorie gedaan hadden.

Voorts gaf dit feest gelegenheid, om de broederlijke gezindheid te doen blijken, welke er tusschen de beide protestantsche gezindheden te Parijs bestaat, daar des zaturdags, bij de feestviering in 't Hoogduitsch, het gebed aan het altaar werd uitgesproken door den Hoogeerw. stapfer, voormalig Pred. bij de Hervormden, en thans Prof. en lid des Kerkeraads, te Bern; terwijl des zondags, toen de feestviering in 't Fransch plaats had, hetzelfde werk door den Heer marron verrigt werd.

Het Directorie te Straatsburg had de keus gelaten uit de volgende teksten: Matth. XIII:16, 17. Joan. VIII:31, 32. Hand. V:38, 39. 2 Cor. IV:5, 6. Gal. V:1, 13. Eph. V:8-10. 1 Thess. V:21-23. Openb. III:11. Uit deze teksten heeft de Heer goëp gekozen Eph. V:8-10, en zijne rede bestaat uit deze twee deelen: dat de Kerkhervorming eene rijke bron van Goddelijke weldaden is; en: waartoe die weldaden verpligten. In het opgeven van de laatste verpligting, die de tekst aanwijst, te beproeven, wat den Heer welgevallig is, zegt de Eerw goëp: ‘Dit moeten wij doen, en daartoe de H. Schrift vlijtig onderzoeken, ten aanzien van onze gewigtige aangelegenheden - dezelve moet bij ons niet, even alsof het een verboden boek ware, ongebruikt blijven liggen - alles, wat men ons voordraagt, moeten wij beproeven - waar dit geschiedt, is het ware Christendom, het ware Protestantismus.’

De feestrede, in 't Fransch op den 2den Nov. uitgesproken door den Heer boissard, heeft tot tekst 2 Cor. IV:5, 6. In het eerste gedeelte toont hij aan, dat de Kerkhervormers dit apostolisch karakter aan den dag hebben gelegd, en geeft bij die gelegenheid een kort overzigt van het leven en gedrag van luther, als hervormer, uit dit oogpunt; bij welke gelegenheid er gezegd wordt: ‘Chargé dèslors’ (sedert zijne aanstel-

[p. 242]

ling als Prof. der Theologie) ‘sous le sceau du serment d'enseigner la doctrine renfermée dans les saintes ecritures, pouvait-il garder un silence parjure au moment ou il reconnut combien les traditions humaines en avaient alteré la pureté primitive?’ In het tweede gedeelte toont hij aan, dat de opvolgers der hervormers hetzelfde grondbeginsel van den tekst gevolgd zijn; en hier ontvangt de Leeraar aanleiding, om breeder dan zijn voorgangér op de tegenbedenking te antwoorden, dat er in het Protestantismus geene vastheid van gevoelens bestaat.

‘De eerbied, dien zij verschuldigd waren aan de hervormers, verleidde hen niet om hun het voorregt der onfeilbaarheid toe te kennen. Eene te lange ervaring had aan de wereld geleerd, dat niemand, dan God alleen, boven het bereik is van de verleidingen der dwaling. Zij zagen in de hervorming flechts een' gelukkig aangevangen arbeid, welke elk verlicht Christen verpligt is voort te zetten en te volmaken, door zonder ophouden die Goddelijke schriften te onderzoeken, welke Jezus zijnen leerlingen tot onderzoek aanbeveelt, door dagelijks uit deze levensbron nieuwe schatten van wijsheid en kennis te scheppen, en door op te wassen in de kennis van God. Vandaar die veranderingen, welke men zoo vaak verweten heeft, in de godgeleerdheid der hervormers en hunne opvolgers; terwijl godsdienst, vrees des Heeren, geloof in J.C., liefde jegens de menschen, eerbied voor zichzelven altijd onveranderlijk blijven in het hart van den echten geloovigen. Men heeft, zeg ik, der hervorminge hare veranderingen verweten: maar waren die niet onvermijdelijk, van het oogenblik, dat de geest van onderzoek ontwaakte? van het oogenblik, dat men de behoefte gevoelde van eene verlichte overtuiging, gegrond in de opmerking en overweging der heilige bevelen des Evangelies? van het oogenblik, dat men begrepen had, dat een blind geloof, voorgeschreven door een gezag, dat

[p. 243]

zich tusschen J.C. en de menschen geplaatst had, niet kon zijn dat geloof, waarvan het Evangelie spreekt, zeggende: dat elk door zijn geloof leven zal? - Van toen af was het onmogelijk, in aanmerking nemende de verscheidenheid der verstandelijke vermogens van den mensch, en den verschillenden trap van ijver en goede gezindheid, dat men ook niet, even als ten tijde der Apostelen, vond sterken en zwakken in 't geloof, kinderen en volwassenen in kennis, verschillende begrippen, uit welke elk naar zijn geweten die moet kiezen, welke hem het beste toeschijnen, en waaromtrent hij alleen Gode rekenschap schuldig is.’

‘Die vrijheid is de vruchtbare bron van duizend belangrijke verbeteringen; en dat verschil kan niet voorgekomen worden, dan door een gezag, hetwelk regt heeft de denkbeelden der menschen te bepalen. En waar bestaat op aarde zoodanig gezag? Heeft men onder stervelingen eene magt, die zich uitbreidt over de gewetens der menschen? Toen men zich het regt aanmatigde om hetzelve te vestigen, werd hetzelve toen niet de bron van duizende verschrikkelijke wanordes, de oorzaak van het stroomen van menschenbloed, waarvan de jaarboeken niet dan met schrik gewagen zullen? - Wat zeg ik! wie mag zich zulk een regt aanmatigen, daar de Apostelen zelve, buitengewoon verlicht door den H. Geest, zich bepaald hebben bij den titel van dienaars der geloovigen: wij zijn, zegt Paulus in onzen tekst, uwe dienaars om Jezus wil.’

Beide deze feestredenen kenmerken zich door zulk eene taal van edele vrijmoedigheid, welke bewijst, dat, ten minste in de hoofdstad van Frankrijk, de godsdienstige verdraagzaamheid niet enkel in de Constitutie bestaat, maar wezenlijk genoten wordt.