Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Eene verbeterde geneeswijze van entropium beproefd, door J.J. van de Moer, Med. Doct. te Heerenveen.

Entropium, of inversio marginis palpebrarum, is eene omkeering van den rand der oogleden naar binnen, waarmede onafscheidbaar gepaard gaat eene andere, ook wel afzonderlijk zonder entropium bestaande, oogziekte, onder den naam van trichiasis bij de geneeskundigen bekend.

De reden, waarom dit gebrek onder de lastigste en voor het gezigt gevaarlijkste oogziekten wordt gerangschikt, bestaat hierin: dat het aanhoudend wrijven der oogharen op de gevoelige oppervlakte van den oogbol eene ophthalmie van chronischen aard te weeg brengt, door welker langdurigheid de vochten van het oog verdikken, de cornea en adnata verduisteren, en ten laatste eene geheele vernietiging van het gezigt kan ontstaan; terwijl, gelijk bij elke ontsteking van dit edel deel, de pijn, hitte en eene meerdere afzondering van tranen den lijder lastig zijn.

Geen wonder dus, dat men reeds van de vroegste tij-

[p. 747]

den af bedacht geweest is, dit gebrek schielijk en grondig te genezen. Celsus neemt hiertoe het snisdend metaal te baat, welks gebruik in deze ziekte hij beschreven heeft in l. 7. de med. c. 7. no. 8. Heister volgt dezen; en, ofschoon callisen van caustica gewag maakt, schijnt hij echter der operatie de voorkeur te geven. Richerand, in zijne Nosologie Chirurgicale, tom. II. pag. 28, over deze en aanverwante ziekten handelende, zegt: ‘La curation du renversement en dedans du bord libre de la paupière s'obtient par l'ablation d'un petit lambeau de peau, en pinçant la paupière le plus prés possible de son bord libre renversé.’

Doch, daar niemand zich aan eene bloedige, ofschoon in zichzelve geringe, kunstbewerking wil onderwerpen, wanneer er andere en zekerder wegen zijn tot herstel, zoo schijnt het mij niet ondienstig, de geneeswijze, door Dr. helling voorgeslagen tegen entropium, algemeen bekend te maken, en mijne ondervinding omtrent dezelve mede te deelen. Het berigt hiervan, overgenomen uit de Allgem. Medizinischen Annalen van Altenburg, 1815, Jul. suppl. Heft, S. 482, en het Journal der Pract. Heilkunde von hufeland, April 1815, S. 98, is woordelijk als volgt:

‘Tegen de omkeering der oogleden naar binnen, welke tot de lastigste oogziekten behoort, heeft men, van de vroegste tijden tot op de jongst verloopene, velerhande kunstbewerkingen uitgedacht, waardoor echter de genezing zelden gelukt; vandaar, dat de door Dr. helling ontworpene, en door menigvuldige ondervinding beproefde, geneeswijze algemeene opmerking verdient, deels wegens derzelver eenvoudigheid, deels omdat elk arts, zonder operateur te zijn, dezelve kan verrigten. Men gaat hierin dus te werk: De operateur plaatst zich voor den zieken, neemt eene houten griffel, maakt de punt vochtig in geconcentreerd zwavelzuur (acidum sulphuricum concentratum), trekt het onderste ooglid, zoo dit, gelijk gemeenlijk, het zieke is,

[p. 748]

met den duim of voorsten vinger naar beneden, en bestrijkt met dat zuur, tot 2 of 3 maal toe, de buitenste vlakte van het ooglid, een vierde duim ongeveer van deszelfs margo ciliaris verwijderd, dwars in de rigting van de cartilago tarsus. Het ooglid moet eenige minuten in dien staat gehouden worden, tot dat het zuur genoegzaam heeft gewerkt. Indien het bovenste ooglid door deze ziekte is aange laan, bedekt men vooraf het oog met een compres, opdat niet iets van dit bijtend zuur, bij deszelfs aanwending, op den bulbus oculi valle. Men houdt hetzelve met den duim der linker hand in de hoogte, bestrijkt het in het midden met het zuur, op dezelfde wijze, als bij het onderste vermeld is, en houdt het ooglid even zoo ook eenige minuten omhoog. Zoo de omkeering van het ooglid niet zeer sterk is, behoeft men in de meeste gevallen slechts eenmaal dit zuur aan te wenden. Heeft het tegendeel plaats, zoo kan men na 6 of 8 dagen, wanneer de korst afgevallen is, het boven aangeprezen middel herhalen; zelden is het noodig, dit middel ten derden male te gebruiken.’

Sedert een tiental jaren leed de wed. J.C., eene vrouw van ongeveer 70 jaren, aan deze oogziekte, waartegen allerlei middelen vruchteloos werden aangewend. De rand van het onderste lid van het linker oog was met al het ooghaar naar binnen gekeerd; zoodat, bij het gewoon openen van het oog, noch de rand noch het ooghaar zigtbaar was. De lijderes zag zeer weinig met het zieke oog; terwijl eene aanhoudende, zeer pijnlijke, outsteking haar noodzaakte, het oog voor de werking der lichtstralen te bedekken. Reeds vóór vier jaren raadpleegde zij mij over dit gebrek. Ik stelde haar het wegnemen van het verslapte deel der palpebra voor, om alzoo de grondige genezing te bewerken; dan, hiertoe scheen zij ongenegen; derhalve appliceerde ik nu en dan omplastra adhaesiva, en gaf haar collyria antiphlogist. sub adstringentia, waardoor slechts eenige verzachting werd aangebragt. In de maand April van dit

[p. 749]

jaar nam ik bij mijne lijderesse de proef van het boven beschreven middel; ik gebruikte de meest mogelijke voorzorg, om hetzelve naar eisch aan te wenden, en had het genoegen, hierin volkomen te slagen; na acht dagen, toen de korst, door het acidum sulph. veroorzaakt, afgevallen was, bevond ik de huid onder den rand van het ooglid zoo veel zamengetrokken, als voldoende was, om het ooglid met al de oogharen in een' natuurlijken staat te houden: de bestrijking verwekte pijn en een brandend gevoel; de roosachtige ontsteking, welke hierop in de aangrenzende huid plaats greep, verdween binnen vier dagen. Men dient bij het gebruik van dit middel zorgvuldig te letten, dat de lijders de oogen niet sluiten; te meer, daar dit dikwijls onwillekeurig geschiedt; in welk geval een te groote toevloed van tranen de werking van het zuur zou verijdelen, en hierdoor in het oog eene ontsteking kon ontstaan, welke het goed gevolg der behandeling ten sterkste in den weg stond.

't Is hier geenszins de plaats, eene volledige beschrijving dezer ziekelijke aandoening der oogleden te leveren, noch derzelver oorzaken en uitwerkselen na te vorschen. Men leze, des begeerig, de boven aangehaalde schrijvers.

Bij gelegenheid van bovenstaande mededeeling, herinner ik mij een buitengewoon voorbeeld van uitwendige beleediging van het oog, 't welk gelukkig zonder eenige schade voor het gezigt is hersteld. - M.W., een schoenmaker in deze omstreken, verzocht mijne hulp bij een meisje van 2½ jaar, dat reeds gedurende elf weken aan eene hardnekkige en zeer pijnlijke ontsteking van het linker oog en oogleden leed, zonder dat den vorigen Practicus noch hemzelven de ware oorzaak van dit gebrek bekend was; zoodat hetzelve tot nog toe ongenezen bleef voortduren. - Ik onderzocht het zieke oog, en nam in den binnensten hoek van hetzelve, bij de caruncula lacrymalis, een zwartachtig vlekje waar: bij nader onderzoek bleek het een hard en vreemd ligchaam

[p. 750]

te zijn, hetwelk ik met een fijn pincet aanvatte en - wegnam, ziende, tot mijne verbazing, dat het een stuk pijpsteel was ter lengte van een duim, dat, in ichor gewikkeld, een' gangraeneusen reuk van zich gaf, en reeds den tijd van elf weken deze langdurige en smartelijke ophthalmie had onderhouden. Vreezende, dat het lang verblijf van dit vreemde ligchaam tusschen den oogbol en het been der oogholte eene caries of andere ontaarding in het os unguis of os planum had daargesteld, liet ik eenige druppels tinct. myrrhae in de achtergeblevene opening vallen, en gaf wijders een collyrium antiphlogist. anodinum, welks aanhoudend gebruik (sublatâ causâ) de ontsteking, ettering en alle ziekelijke aandoening van het oog binnen veertien dagen wegnam; terwijl nog heden (reeds drie jaren geleden) het kind het best mogelijk gebruik van dat oog zoo wel als van het ander mag genieten. De vader herinnerde zich, dat het kind juist op dien tijd, toen het oog rood en pijnlijk was geworden, met eene aarden tabakspijp had gespeeld, en waarschijnlijk door een' val het oog op die wijze met dezelve had beleedigd. Gewis, zoo immer, was hier de voorbehoedende en genezende kracht der natuur werkzaam, in het zoo veel mogelijk onschadelijk maken van zulk een ligchaam in zulk een gevoelig en edel deel! Te regt zegt daarom de voortreffelijke gaubius, in zijne Pathol. Med. § 18. ‘Suis natura viribus sola, sine medico, plerorumque tuetur sanitatem, morbis medetur.’