Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

De Grootheid van Luther, uit zijne eigene Schriften aangetoond, door een' Roomsch'-katholijk'. Eene Bijdrage tot het Feest der Hervorming, in 1817. Die de Wet verlaten prijzen de Godloozen, maar die de Wet bewaren mengen zich (in strijd) tegen hen. Spreuken XXVIII:4. Te Amsterdam, bij Geysbeek & Comp. 1817. In kl. 8vo. 30 Bl. f :-5-8

Het Synode der Hervormden in ons Vaderland heest de onbeschaamdheid gehad, luter groot te noemen; maar wien kwam zoo iets ooit nog in de hersenen? Een ketter, een groot ketter, - ja, dat was hij, en een groot schendbrok

[p. 616]

ook, want hij noemde de Hoogeschool van Parijs, in zijnen tijd, moeder der dwalingen, grondsop van den Antichrist, enz. Pius de VII is een ander man; over diens grootheid zou men vrij wat meer dan dertig bladzijden, en wel in solio, kunnen schrijven. En wie weet, of de Protestanten in 1820 niet allen den H. Vader den - voet kussen! en dit zal, meenen wij, wel de reden zijn, dat men het Hervormingsfeest in 1817, driehonderd jaren nadat luter met het aanslaan zijner theses begon, en niet in 1820, ter herinnering van zijn verbranden der Pauselijke Bul enz., verkoos te vieren. Denken wij maar aan den gewezenen Keizer napoleon; deze heette ook eens groot; maar wie zou hem nu nog zoo noemen durven? - Dit is zoo wat de geest van dit boekje.

De Schrijver betoogt: om groot te zijn, moet men, 1) Edele bedoelingen hebben. Deze had luter niet, die alles, wat de Heilige Katholijke Apostolische Kerk hoogschat, met lafse scheldtamen heeft overladen. [Dank voor het onderrigt, dat die H.K.A. Kerk God, en Voorzienigheid, en deugd, en alles, wat luter waar en eerwaardig hield, niet hoogschat. Of is dit de meening niet?] 2) Volgens een geregeld plan, met bedaarde omzigtigheid, waardige middelen aanwenden, om zijn doel te bereiken. Maar wie weet niet, dat luter in 1517 nog Pausgezind was, ja nog lang daarna vasthield aan veel, hetgeen hij naderhand tegensprak, en eerst den 10 December 1520, door eene openlijke daad, den Paus de gehoorzaamheid opzeide? [Nadat het onvoorzigtig gedrag van den Paus de scheuring onvermijdelijk gemaakt, en luter den blinddoek geheelenal ontrukt had.] 3) Zijne hartstogten kunnen breidelen. Maar, als luter meester geweest was van het Rijk, zou hij van alle deze guiten, van den Paus, van de Kardinalen, en van al het Paapsch Janhagel, één pak gemaakt, en hen te zamen in het Toskaansche meer geworpen hebben. [Hoe kon luter toch, ten aanzien van zulke heilige, zedige mannen, zoo zondige woorden spreken! indien hij die al gesproken hebbe; dat wel mogelijk is.] 4) In voorspoed nederig, in tegenspoed geduldig en standvastig zijn. Maar luter dreigde weer Katholijk te worden, als men hem niet te wille was; en in zijnen voorspoed stelde hij zich zelss boven den H. Apostel Jacobus, den Zoon van Alpheus, [Dat deze den bekenden Brief schreef, is dan nu ééns voor altijd beslist!] en diens Brief ‘eenen strooijen Epistel’ noemde;

[p. 617]

hoewel hij naderhand, zegt ons schrijvertje, van dit verwaten oordeel terugkwam, enz. Zoodat dan middagklaar blijkt, dat luter den naam van groot niet verdient. Q.e.d. Best keert de Protestant dan maar spoedig terug tot den schoot der H. Moeder, de R.A. Kerk, extra quam, dit spreekt van zelve, non datur saius. Daar loopt het zeker naar toe, bij zoo overtuigende redenen! En als ons ventje nu zijn beloofd boekje spoedig in het licht geeft, ten betooge, dat de hand der Voorzienigheid in het werk der Hervorming niet kennelijk is, maar dat dezelve het natuurlijk en vooraf te berekenen gevolg was van hoogmoed, eigenbelang, zinnelijkheid en losbandigheid, (en, dit zal hij er, hopen wij, bijvoegen, ook van de vijf bondige redenen, die hij zegt, dat de Duivel, de Vorst der Duisternis, de Vader der Leugenen, volgens luter's eigene bekentenis, tegen de Paapsche Mis aan de hand gaf) dan gebeurt dit misschien nog wel vóór 1820, ten zij men zich aan den Duivel overgeven wil.

Ons schrijvertje geeft de eigene woorden van luter telkens op, en wijst de bladzijden aan, waar wij die in de onderscheidene uitgaven kunnen vinden. Dan, hij kon ons nog éénen dienst doen; met ons, namelijk, die bladzijden nagenoeg aan te wijzen in den druk van luter's werken, op last en met privilegie des Keurvorsten, kort na het overlijden van den Hervormer, vervaardigd. Wij hebben de Opera omnia D. Martini Lutheri, Jenae 1612, in 4 Deelen in solio, thans voor ons, waarin wij meenen, dat alle 's mans schriften, van 1517-1548, te vinden zijn; doch wij konden met des Schrijvers aanwijzingen maar niet te regt, waardoor wij dan ook de opgegevene woorden van luter niet te juister plaatse en in derzelver verband (iets, waarop wij een zwak hebben) konden inzien. Dan, wij hechten misschien eene te groote waarde aan de voorrede van amsdorf, 1 Jan. 1556 gedagteekend, waarin wij tegen andere geschriften, die op luter's naam waren uitgegeven, als, om zeer goede (hoewel dan juist niet Duivelsch-bondige) redenen, verdacht, gewaarschuwd zijn. Daaromtrent echter, dat luter aan een' of ander' zijner vrienden zou geschreven hebben, dat er tusschen eenen Papist en eenen Ezel geen onderscheid is, geve onze man zich geene moeite. Wij gelooven gaarne, dat luter zoo iets gezegd heest; en, hadden wij nooit eenig ander geschrist, van eenen schranderen, edeldenkenden

[p. 618]

Roomschkatholijk, gelezen, dan het prulschrift, dat thans voor ons ligt, zoo zouden wij zeer genegen zijn te verklaren, dat dit juist geen heel kettersch gevoelen is.

Dit schimpschrift tegen den waarachtig grooten man verscheen, als ‘bijdrage tot het Feest der Hervorming,’ (!) even vóór de viering, op Hooge vaststelling, van dien, der gansche Protestantsche Christenheid zoo heiligen, stond; en wel bij eenen Protestantschen boekverkooper, in de vrije drukpers....! Het valt moeijelijk, inderdaad, hier zijne verontwaardiging te bedwingen.