|
| |
Het Leven van Peter de(n) Groote(n), Keizer aller Russen. Naar het Hoogduitsch van Lodewijk Pflaum. Te Arnhem, bij J.H. Moeleman. 1816. In gr. 8vo. 188 Bl. f 1-10-:
De groote rol, die Rusland sedert eenige jaren op het tooneel der wereld - niet begint te spelen, maar - met zoo veel glans vervult, dat Europa met verschillende aandoeningen daarin eerlang de hoofdpersonaadje te gemoet ziet; de naauwe betrekking van herzelve op ons Vaderland, door eene algemeen toegejuichte echtverbindtenis; de schitterende deugden van deszelfs alexander, grooter dan de Macedoniër: dit alles deed, vooral bij ons, door Ruslands dappere benden verlost, de belangstelling in dit onmetelijk Rijk en deszelfs Vorstenhuis ten top rijzen. Geen wonder dus, dat het bovendien zoo verdienstelijke werk van den Heer scheltema in korten tijd was uitverkocht; en dit goede vertier schijnt Uitgever en Vertaler des voor ons liggenden werks genoopt te hebben, om de geheele Geschiedenis van peter, door den Heer pflaum in een kort begrip gebragt, onzer Natie in de moedertaal aan te bieden.
Dit werkje nu is zekerlijk verre, van de grondigheid, nieuwheid, en den bondigen, mannelijken stijl van het
| |
| |
geschrift onzes Landgenoots te bezitten; de bronnen worden genoegzaam niet opgegeven, en wij kunnen daardoor ook de juistheid van eenige daadzaken niet beoordeelen; hier en daar zijn de bloemen te welig gestrooid; en over 't algemeen wordt de held te gunstig geschilderd, en zijne vlekken, vooral de doodstraf, ongetwijfeld aan zijnen zoon voltrokken, worden in een voordeeliger licht geplaatst, dan de pligt des Geschiedschrijvers duldt: maar nogtans is het zeer onderhoudend geschreven; men leert, in een kort bestek, daaruit den held genoegzaam kennen; en vooral draagt het onze goedkeuring weg, dat peter's leven en daden niet in éénen adem tijdrekenkundig achter elkander worden verhaald, maar, naar 's mans onderscheidene betrekkingen, onder zekere hoofden gebragt, waarbij men nogtans alle herhaling, die anders aan deze manier nog al eigen is, vrij zorgvuldig vermijd heeft. Om de aandacht van allerlei lezers te boeijen, is het boek mede geschikt, door de talrijke Anecdoten, mildelijk daarin verspreid, maar welker echtheid wij vooral gaarne door vermelding der bronnen hadden gewaarborgd gezien. Doorgaans zijn deze bijzonderheden ten voordeele van peter: wij kennen echter eene verzameling, volgens den titel te Londen (doch waarschijnlijk in Frankrijk) in 1792 gedrukt, onder den titel van: Anecdotes et recueil de coûtumes et de traits d'histoire naturelle, particuliers aux différens peuples de la Russie, par un voyageur, qui a séjourné treize ans dans cet empire, 6 deeltjes 12mo., waarin peter's karakter en daden veel ongunstiger geschilderd worden, vooral zijne wreedheid jegens den hofdrukker talitzkoi in 1701. Daar echter ook hier de bronnen slechts zeer in 't algemeen worden opgegeven, verdient deze
verzameling van Anecdoten althans niet meer-, ja minder geloof dan die in het werk van pflaum, welke uit bekende en echte berigten schijnt te hebben geput. Wij hadden echter wel gewenscht, dat hij ons uit gemelde verzameling het schoone Verdraagzaamheids-Edict van 1702, al- | |
| |
thans het tweede artikel, had medegedeeld, waarin peter zelfs aan Officieren zijner legers, van andere gezindten zijnde, het houden van leeraren, en overal het bouwen van kerken, vergunde.
De acht hoofddeelen, waarin peter's leven verdeeld is, zijn: 1.) Zijne jeugd. 2.) Peter wordt Alleenheerscher. 3.) Peter's groote hervormingen. 4.) Peter op reis. 5.) Zijn leven als Regent. 6.) Zijn Militaire leven. 7.) Zijn huisselijk leven. 8.) Zijne menschelijkheid. Zijn dood. Reeds in zijne jeugd zien wij hem hier door verlichte broedermin boven den ouderen iwan tot den troon geroepen; door baatzuchtige zusterhaat met denzelven in het bestuur vereenigd, doch eigenlijk onder voogdijschap dier oudere zuster, (welke hier echter, benevens haren gunsteling gallitzin, te zwart afgeschetst wordt; men zie slechts den onzijdigen levesque, in deszelfs Histoire de Russie;) hemzelven weldra in lijfsgevaar, door het schrikkelijk oproer van 1682, hetwelk hier in de sterkste kleuren, wel wat al te poëtisch, geschilderd wordt; eindelijk Alleenheerscher, door de zegepraal op sophia, in 1689; en van nu af zwanger gaande met het denkbeeld zijner groote hervormingen, waartoe de Genevees lefort hem zeer behulpzaam was, die echter aan den anderen kant zijne zedelijkheid ondermijnde. Verbazend moeijelijk, voor 't overige, ging het met de ontbolstering der Russen: hadde peter niet, gelijk alle groote hervormers, een' ijzeren wil gehad, hij ware gewis daaronder bezweken. - 's Mans reizen, vooral de tweede naar Holland, worden wat schraal behandeld: nu! het was ook moeijelijk, om er ná scheltema veel nieuws van te zeggen. Peter's leven als Regent is het merkwaardigste gedeelte zijner loopbaan, en het
belangrijkste van dit boekje. De daadzaken zijn hier slechts aangestipt, en toch is dit hoofdstuk het langste. 's Keizers liefde tot geregtigheid wordt onder andere bewezen door het geval, dat hij op de klagte van een' zijner onderdanen, een' Rigaschen burger, voor het geregt verscheen, ver- | |
| |
oordeeld werd, en te vreden heenging: iets, 't welk den Regteren en hem even veel eere doet. Zijne godsdienstige verbeteringen, (verbazend sterk voor het toenmalig standpunt zijner Natie) zijn hardnekkige strid tegen bijgeloof, vooroordeelen en verouderde traagheid worden nu achtervolgens naar behooren in 't licht gesteld. Overal trachtte hij nuttige burgers te winnen, maar weerde onverbiddelijk alle Joden, als bedriegers en woekeraars. De schepping van Petersburg, in eene verovering op Zweden, maakt den geschikten overgang tot 's Keizers Militaire leven, of zijne Oorlogen tegen de Turken, Zweden, (een volstrekt aanvallende veroveringskrijg van de zijde van peter, gelijk de Schrijver te regt aanmerkt) en tegen de Perzianen. (Het is merkwaardig, dat karel XII zegevierend bleef, zoo lang hij het regt aan zijne zijde had, doch straks na het verwerpen van Ruslands vredesvoorstel, en na de trotsche taal: Ik maak slechts vrede in Moskow, werd overwonnen.) - Zoo voortreffelijk peter als Vorst was, zoo berispelijk vertoont hij zich als Echtgenoot en Vader. Even als de stichter van Konstantinopel, doet die van Petersburg zijn' eigen' zoon sneven; maar ofsert hem niet in drift aan valsche verdenking - neen! hoogstwaarschijnlijk in koelen bloede aan de nieuwe inrigtingen, welke de zoon niet zou handhaven. Verheven of afgrijsselijk denkbeeld, naar men wil!
Peter was gewis even zeer Patriot, en even weinig Vader, als brutus. Dat alexis zijn eigen dood zou gestorven zijn, wordt hier beweerd, doch is hoogst onwaarschijnlijk. Peter's menschelijkheid of gebreken, als zijne gramstorigheid, wreedheid en dronkenschap, worden nu vermeld, doch tevens vergoelijkt door vele trekken van eenen tegenovergestelden aard, waaronder zekerlijk deze de meeste aandacht verdient, dat hij zijnen dood aan ingeslagene jichtpijnen te danken had, opgedaan bij het redden van schipbreukelingen, en dat hij dus als een offer der menschlievendheid is gevallen.
In de vertaling komen hier en daar Germanismen voor,
| |
| |
b.v. genoodigd voor genoodzaakt, ijsgraauw voor grijs (van menschen gebezigd), laster voor ondeugd, (blijkens den zamenhang op bl. 23), dolstout (tollkühn) voor vermetel, slommer voor sluimering, tot reden brengen (zur Rede stellen) voor onderhouden (over iets) enz. George willem voor willem III (op bl. 67) zal wel eene fout des Schrijvers zijn, die ligt aan alle Engelsche Koningen den naam george toekent, even als pharao aan die van Egypte: en wij houden den speer voor de sseer of spheer voor eene drukfout. Zou het waar zijn, dat de Geestelijkheid ten tijde van peter ééne Reliquie gekocht had voor eene som, waarvoor hij zes groote Oorlogschepen had kunnen laten bouwen? - Het papier is ongemeen gemeen. |
|
Auteursrechtvrij