Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Verhandeling over de werking van den Azijn in den Typhus, door C.H. A Roy, Lid van het Koninklijk Nederlandsch Instituut enz., uitgegeven door de eerste klasse van hetzelve. Te Amsterdam, bij Pieper en Ipenbuur. 1817. In gr. 8vo. 50 Bl. f :-11-:

Eene, door den beroemden Dorpatschen Hoogleeraar parrot geschrevene, verhandeling, voorkomende in het Journal van hufel and, heeft aanleiding tot het schrijven van dit stukje gegeven. Parrot, namelijk, door de ondervinding de zoo weldadige werking van den azijn in den typhus hebbende opgemerkt, had daaruit opgemaakt, dat die ziekte, ten minste grootendeels, uit eene bedorven gal voortkomt, en dat dus hier de azijn, als een plantenzuur, dat bederf tegengaat, in 't bijzonder de daaruit ontwikkelde zenuwverdoovende luchten vernietigt of althans vermindert, en zoo doende het hoofdtoeval der ziekte, de aandoening van het hersengestel, wegneemt. Onze beroemde Amsterdamsche Geneesheer tracht dit gevoelen te ontzenuwen, en schrijft de weldadige werking van dit geneesmiddel aan deszelfs ontstekingwerende eigenschappen toe. Om dit te betoogen, stelt hij eerst den ontstekingachtigen aard van den typhus, op het voetspoor van hufeland, hildebrand en anderen, vast; toont deszelfs groot verschil van de rotkoorts aan, van welk karakter hij beweert, dat parrot haar gehouden, en diensvolgens zijne geneeswijze heeft ingerigt; trekt daaruit het gevolg, dat zij door ontstekingwerende middelen moet be-

[p. 591]

handeld worden, dat de azijn hier ook als zoodanig werkt, en dat hij deze werking met andere zuren, en zelfs met andere bedarende middelen, gemeen heeft; hetwelk dan met verscheidene voorbeelden, waaronder ook een uit des schrijvers rijke ervaring, wordt aangetoond.

Wij laten het gevoelen van den Hoogl. parrot daar. Geen geneesheer, en dus niet gewoon zijnde aan het ziekbed waar te nemen, kan men zijn getuigenis, in zulk een teeder punt, met regt wraken. Doch men moet hem ook niet anders laten spreken, dan hij werkelijk gesproken heeft, of meer in zijne woorden zoeken, dan er in ligt. Eene al te overvloedige afscheiding van gal, welke dan ligtelijk bedorven is, of bedorven worden kan, is nog geen rotkoorts. Zeker heeft parrot onregt, door een' verkeerden leefregel, ten aanzien van het voedsel, als de voornaamste aanleidende oorzaak aan te merken: maar had evenwel die oorzaak geen plaats gehad, en kon zij niet veel toebrengen tot den doorloop, welken parrot bij de ziekte waarnam, en die er toch geen onafscheidelijk toeval van is? Daarenboven, hoe naauw verwant zijn het galachtig en ontstekingachtig karakter der ziekten! Hoe ligt ontstaat er eene kleine ontsteking in de lever, en daardoor vermeerderde afscheiding van gal; en vooral, hoe ligt wordt dit ingewand aangedaan, als de hersenen hevig lijden! Ons komt dus voor, dat in den typhus zeer wel ophooping en bederf van de gal kan plaats hebben, zonder dat daarom de typhus zijnen ontstekingachtigen aard behoeft af te leggen, of een' rotachtigen aan te nemen.

Vooral zijn de bewijzen zwak, waarop de geleerde schrijver de ontstekingwerende kracht van den azijn vestigt. Zelfs de aangehaalde schrijvers zijn, over het algemeen, dit gevoelen niet gunstig. Boerhaave kende geen beter zweetmiddel, en beschouwde het als krampstillend. Justus arnemann, als zamentrekkend, zacht prikkelend, en vele afscheidingen vermeerderend. A. ypey, als geschikt in asthenische ontstekingen. En buitendien, al geven wij toe, dat de azijn en andere zu-

[p. 592]

ren in den typhus ontstekingwerend werken; waarom zijn hier juist de zuren in vele gevallen zoo weldadig bevonden? Is het niet, omdat in die gevallen eene galachtige complicatie plaats had? En kon dat niet zeer dikwijls het geval zijn in eene ziekte, ontstaan als een gevolg van den krijg, waarin maag en ingewanden en zelve aan vele nadeelige veranderingen zijn blootgesteld en nog meer lijden door de gestremde werking der huid?

Wij laten deze bedenkingen onzen kunstgenooten en den Heere a roy in 't bijzonder ter overweging over. Ons verblijdde het, de gedachten van zoo vele beroemde Duitsche artsen, omtrent den typhus, bevestigd te zien door de zoo veel afdoende stem van iemand, die, door zijne uitgestrekte ervaring en diepe geleerdheid, boven anderen daarover kan oordeelen. Wij prijzen daarom deze welgeschrevene verhandeling allen kunstgenooten ter lezing en ter behartiging aan.