Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

De Perzen, Dramatisch Dichtstuk; naar het Grieksch van Eschylus, door J. da Costa. Te Amsterdam, bij P. den Hengst en Zoon. 1816. In gr. 8vo. f 1-16-:

Bravo! dat is eens regt fiksch den Parnassus opgedraasd: zoo voegt het een' kweekeling van bilderdijk en van lennep. Ook de waarde dezer overbrenging van een Grieksch meesterstuk op onzen vaderlandschen grond voor een oogenblik ter zijde gesteld, was het verschijnsel op zich zelf ons reeds zeer aangenaam. Recensent namelijk, zeer van het algemeen gevoelen verschillende, is bij zich zelf moreel overtuigd, dat de vaderlandsche poëzij in eene crisis verkeert, waaruit eene vlijtige beoefening der Ouden haar alleen zal kunnen redden. Hij erkent, dat onze dichtkunst thans tot eene aanmerkelijke hoogte gestegen is; maar hij vreest, dat zij op die hoogte reeds duizelt, of beginnen zal te duizelen. Het is waar, het standpunt, waaruit wij die hoogte meten, is wat heel laag; het is de voet van den Helikon, en verder zullen wij het in de praktijk waarschijnlijk ook nooit brengen. Vanhier dat ons die hoogte misschien hooger toeschijnt, dan zij inderdaad is. Maar hoe dit zij: als wij daar onze Icarussen zoo door het zwerk zien galopperen, gelijk arenden, die de zon in het bliksemschietend aangezigt vliegen; terwijl onze Daedalussen dat zoo maar aanzien, alsof zij zeggen willen: laten de jongens wat pleizier hebben: ja, dan breekt ons toch wel eens het benaauwde zweet uit, en houden wij ons lijf met beide handen vast, en roepen onophoudelijk: Menschenkinderen! waar moet dat toch heen, waar moet dat heen! - U bedoelen wij niet, nooit genoeg geprezene sieraden

[p. 150]

van onzen Zangberg, bilderdijk, feith, tollens, en hoe vele anderen meer! Maar hen bedoelen wij, die de Zon Helios noemen - die geene tien regels kunnen schrijven, of er komen reeds buijen op, dat het begint te donderen en te bliksemen - die hunne vergelijkingen het liefst ontleenen van voorwerpen, die zich digt bij de Noord- of Zuidpool bevinden, (van welke voorwerpen zij een weinig te voren in den een' of anderen waaghals van een reiziger iets gelezen hebben) zonder te bedenken, dat vergelijkingen de zaak moeten ophelderen, en niet verduisteren - afgodendienaars, die altijd den mond vol hebben van den God van 't IJ, den God der Kunsten, den God des Handels, welke laatste een schurk was in folio - mannen van declamatie, die altijd met hun op, op! in de weer zijn: op, gij kunsten! op, op, gij ditten! op, gij datten! Och, of wij dan nog maar liever onze oude Adelaars terug hadden, die, zoo als gezegd is, Helios in het gezigt vlogen! Och, of er een tweede fokke simonsz. bestond, om een' tweeden Modernen Helikon te schrijven! Maar deze twee Ochen zijn misschien te vergeefs geslaakt; wij voegen er dus nog een derde Och bij; want alle goede dingen bestaan uit drie. Och, of iemand tijd en lust had, om eens, ten gevalle der bedoelde Icarussen, uit het Latijn in het Hollandsch te vertolken: j.c.t. ernesti, de elocutionis Poëtarum Latinorum Veterum luxurie, Commentatio. Lips. 1802.

Wie niet geheel vreemdeling is in de Grieksche Letterkunde, weet, dat de roemrijke overwinning bij Salamis, door de Grieken op Xerxes behaald, het onderwerp is van eschylus Treurspel, de Perzen genaamd. Schoon wij voor ons dit stuk niet gaarne in denzelfden rang zouden willen plaatsen met een eenig Treurspel van sophocles, en met de meesten van euripides, zoo is en blijft het toch een meesterstuk der Grieksche kunst; en het onderwerp, gelijk de Heer da costa te regt aanmerkt, boezemt een bijzonder belang in, uit hoofde van deszelfs in het oog loopende overeenkomst met de jongste gebeurtenissen in Europa.

Het is geen alledaagsch werk, een dichtstuk uit de eene taal in de andere over te brengen. De overzetter, dit spreekt van zelf, moet Dichter wezen, om het dichterlijke van zijn origineel te gevoelen, en het zijne lezers te doen gevoelen. Maar tevens moet hij koelbloedigheid genoeg bezitten, om

[p. 151]

zichzelven te beteugelen, en zijn eigen genie aan de getrouwheid op te offeren. En, men mag er van zeggen, wat men wil, hoc opus, hic labor! Meesterlijk waren beide deze eigenschappen in den onvergelijkelijken horatius vereenigd. Ovidius wist zich op lange na zoo niet te temperen. Hij wilde de Grieksche modéllen navolgen; maar hij gevoelde zich te zeer Dichter, dan dat hij die modéllen niet zou willen verbeteren. Hinc illae lacrymae! Met alle respect voor naso, van hem dateert zich het verval der Latijnsche dichtkunst, en het gebrom van lucanus en silius italicus enz. hebben wij voor een groot gedeelte aan zijn voorbeeld te danken. Da costa is een uitmuntend overzetter; dat is te zeggen, hij is een Dichter, die zich weet te matigen. Wij hebben zijne overzetting met het oorspronkelijke vergeleken; ditzelfde hadden wij eenigen tijd te voren gedaan ten aanzien van bilderdijk's overzetting van callimachus: en schoon de Heer da costa er wel geene aanspraak op zal willen maken, om als Dichter met zijnen grooten leermeester gelijk gesteld te worden, zoo komt het ons echter voor, dat hij als overzetter niet voor hem behoeft te wijken. De versificatie is fiksch, stevig en gemakkelijk, en de overbrenging zoo getrouw, dat wij, bij alle de vrijheden, die hier onvermijdelijk waren, echter niet ééne plaats gevonden hebben, waar da costa zijne denkbeelden aan den oorspronkelijken Dichter leent. Tot eene proeve strekke een gedeelte van den treurzang, door den Perziaanschen Rei aangeheven, op de verslagenen, in dezen zeeslag omgekomen:

Hun lijken dwarlen met de golven
Van holle draai- tot draaikolk meê,
Of zijn in d'afgrond reeds bedolven,
Of 't aas der monsters van de zee.
O vaders, wien uw zoetste panden
Door 't staal in 's overwinnaars handen
Van 't bloedend harte zijn gerukt!
Hoe stelt ge een eindpaal aan uw klachten?
Wat zal het foltrend leed verzachten,
Wiens last uw grijze haren drukt?

Nu zal der Perzen vorst geen wetten
Aan heel dit werelddeel meer zetten, enz.

[p. 152]

Behalve het Treurspel zels, vindt men hier eene schoone dichterlijke Opdragt aan de Heeren bilderdijk en van lennep, aan wier leiding de jeugdige Dichter met dankbaar gevoel erkent, zijne vorming tot de dichtkunst te danken te hebben. Achteraan zijn gevoegd eenige Aanteekeningen, ter opheldering van het vertaalde Treurspel. Hier trof vooral onze aandacht een vrij uitvoerig stuk uit eschylus Beleg van Thebe, in het origineel hier gedrukt, en meesterlijk door da costa vertaald. Voor het overige behelzen deze Aanteekeningen niet veel bijzonders, of het is elders reeds beter gezegd. Wij hebben niet kunnen merken, dat de Schrijver bekend is met het voortreffelijk werk van a.w. schlegel over de Geschiedenis der Tooneelkunst en der Tooneelpoëzij: een werk, hetwelk da costa niet ignoreren moet, zoo hij (waartoe wij hem aanmoedigen) verder aan de Grieksche Tragici eenigen tijd wil besteden. Wat eschylus in het bijzonder betreft, da costa schijnt niet te kennen het boek van petersen, de AEschyli vita et fabulis. Ook kunnen wij hem, bij eene voortgezette beoefening van dezen Dichter, niet genoeg aanbevelen het werk van h. blummer, ueber die Idee des Schicksals in den Tragödien des AEschylos, Leipz. 1815.

Da costa volgt de spelling van bilderdijk. Dat spijt ons; niet omdat wij die spelling minder zouden goedkeuren, dan de aangenomene, maar omdat wij in deze navolging het voorteeken meenen te zien, dat da costa zich in alles naar bilderdijk zal willen vormen. Het is waar, dan heeft hij zich een uitmuntend modél voorgesteld, maar hij zal ophouden da costa te zijn. Stel nu, dat hij bilderdijk eenmaal volkomen bereike, (en die dat wil, die moet vroeg opstaan) dan hebben wij twee bilderdijken, en wij zijn geen stap verder, dan met éénen bilderdijk. Maar, om op de spelling terug te komen. Wij stellen hoogen prijs op derzelver eenparigheid. Zien wij een' Schrijver van de gewone spelling afwijken, het doet ons zeer; en zoo die afwijking met opzet geschiedt, dan verbeelden wij ons altijd, dat er wat neuswijsheid of geraaktheid onder loopt. Kan bilderdijk zich met die spelling niet vereenigen, hij is bilderdijk, en even daarom zien wij het in hem over het hoofd. Maar den Heer da costa zou het toch beter staan, zoo hij maar met den grooten hoop meêdeed, tot tijd en

[p. 153]

wijle, dat hij, even als bilderdijk, een jus dissentiendi verkregen zal hebben. Dit moest ons van het hart; wij zijn zoo bang voor naäperij.

Voor het overige betuigen wij den uitmuntenden Vertaler van eschylus Perzen onzen hartelijken dank voor dit lettergeschenk. Hij ga voort, de Ouden vlijtig te bestuderen, en vereenige die studie met de beoefening der besten onder de nieuweren. Hij leze onze vaderlandsche Puikdichters; maar vreeze ook niet, dat hij besmet zal worden, zoo hij daarmede verbinde de lectuur van lessing, wieland, schiller, göthe, en anderen onzer Duitsche buurtjes.