Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Aan de op 's Rijks Hooge Schoolen, studeerende Jeugd. Door W.E. de Perponcher, President Curator van 's Rijks Hooge School te Utrecht. Te Utrecht, bij J. van Schoonhoven. 1816. In gr. 8vo. 132 Bl. f :-16-:

De waardige Grijsaard, aan wien wij reeds zoo veel goeds en nuttigs te danken hebben, schijnt als 't ware verjongd te

[p. 115]

worden, om door de voortbrengiels zijner pen zijn vaderland nuttig te zijn. Onder andere treedt hij thans op, als voorzitter van een dier achtingwaardige ligchamen, volgens voorouderlijk gebruik ingesteld, om het bestuur der Nederlandsche Hoogescholen waar te nemen, en schijnt het, en als zoodanig, en als man van letteren, van zijnen pligt te achten, de vaderlandsche studérende jeugd met den waren geest der jongste Organisatie van het hooger onderwijs bekend te maken. Dit boekje dient dus, gelijk de Schrijver zelf (bl. 3) zegt, om der jongelingschap onder 't oog te brengen ‘het algemeen verband, benevens de geleidelijke en elkanderen onderling, ter wederzijdsche voorbereiding, opheldering en voltojing, de hand biedende aaneenschakeling, waar in alle de Wetenschappen, die u, in 's Konings Verordening, ter beoeffening worden aangeboden, of voorgeschreeven, uit derzelver eigenen aart, met elkanderen staan.’ En hier begint dan de Heer de perponcher, met den jeugdigen beoefenaar der wetenschappen, van de Latijnsche scholen af, eerst het nut van het taal-, aardrijks-, fabel- en letterkundig onderwijs aan te toonen, hem dan op de Hoogeschool zelve die kundigheden aan te wijzen, welke algemeen aan allen, of toch de meesten, ter beoefening worden voorgeschreven, om hem als 't ware tot voorportaal te dienen in het heiligdom dier wetenschappen, op welke hij zich meer bepaaldelijk toelegt. Tot de eerstgemelden behooren de Redeneer-, Bovennatuur-, Wiskunde, (welke laatste de Heer de perponcher de praktikale Logica noemt) en de Geschiedkunde. Hier maakt de Schrijver een' uitstap, om de onderscheidene gronden van zekerheid, of de bewijzen van verschillenden aard, waarvoor de zoo uiteenloopende menschelijke kundigheden vatbaar zijn, wat nader te beschouwen; zoo als, getuigenissen en berigten voor de Geschiedenis, waarnemingen en almede geloofwaardige berigten voor de Natuurlijke Wetenschappen, uitspraken der wet voor de Regtsgeleerdheid, naauwkeurige natuurbeschouwing (die echter meermalen tot gissingen vervalt) in de Geneeskunde, modellen in de Letterkunde, wereldbeschouwing en menschenkennis in de wijsgeerige Zedekunde, (dus niet de eeuwige wet, geschreven in onze harten?) Het verwondert ons hier te lezen, dat socrates en plato 200 jaren na de Babylonische Gevangenschap leefden. De Heer de perponcher wil hiermede waarschijnlijk aanduiden,

[p. 116]

dat de Joodsche schriften op de leer dezer mannen eenigen invloed gehad hebben; doch het tegendeel is genoegzaam bewezen. - De laatste grond van zekerheid, eindelijk, die van den Godsdienst, is in de Openbaring te zoeken. Men ziet, dat de edele Schrijver dit betoog alleen heeft ingerigt tegen hen, die de zekerheid der Openbaring op andere, dan geschied- en zedekundige gronden willen aantasten.

Hierna vat de Heer de perponcher zijne taak weder op, voegt bij de reeds vermelde wetenschappen de Natuurkunde, bespiegelende Wijsbegeerte, de Kunsten en fraaije Letteren, de Staatkunde, (is deze sprong niet wat vreemd?) de Regtsgeleerdheid, Geneeskunde, Zedekunde (als geneeskunde der ziel), en de Evangelische Godsdienst, als deelen van één harmonisch geheel, volmaaktheid, en haar afdruksel, schoonheid.

Na deze algemeene beschouwing, wordt den kweekeling der Hoogescholen, naar de vijf onderscheidene Faculteiten, de volgorde der vereischte wetenschappen, als noodzakelijk voor de behoorlijke kennis van ieder afzonderlijk vak, elk in 't bijzonder voorgehouden. Dus blijkt, uit een kort overzigt der wetenschappen, aan den Godgeleerden, Regtsgeleerden, Geneeskundigen, Wis- en Natuurkundigen, en beoefenaar der fraaije Letteren voorgeschreven, dat het Decreet niet te veel, en niet te weinig eischt. Een hartelijk woord aan de jonge lieden, eene vaderlijke toespraak en vermaning tegen de zoogenaamde ontgroenpartijen behelzende, waarin dezelve op de menschkundigste wijze, als strijdig met de eer der studenten, beschouwd en berispt worden, besluit dit kort, doch nuttig en welgeschreven werk, hetwelk wij aan alle jeugdige beoefenaars der letteren op de Hoogescholen gerustelijk kunnen aanbevelen, als eene korte handleiding tot de regeling hunner studien.

De gewone spelling des Heeren de perponcher, de interpunctie, waarbij reeds vóór het slot van den volzin te meermalen eene punt voorkomt, enkele drukfouten, zoo als theucidides, zijn of den Schrijver eigen, of toch geringe vlekken in een schoon geheel.