Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Redevoering, ter gedachtenis der roemrijke Gebeurtenis van de Verlossing der Nederlanders van Fransche Dwingelandij, in de Presbyteriaansche Kerk te Utica, in het Engelsch, gehouden den 11 Maart 1814. Door Francois Adriaan van der Kemp, weleer Doopsgezind' Leeraar te Leyden. Te Amsterdam, bij H. Gartman en J. ten Brink, Gz. 1816. In gr. 8vo. VIII, 80 Bl. f :-15-:

Zeer onderscheiden was het oordeel, waarmede het bestaan van dit stukje ons, in de gemeenzame verkeering, werd aangekondigd; daar de een het als een meesterstuk opvijzelde, met van der palm's Gedenkschrift te vergelijken, en de ander begreep, dat het voor Hollanders, met hunne eigene geschiedenis bekend, weinig nieuws, belangrijks of treffends behelsde. Zoo vreemd wij van het eerste hadden opgehoord, zoo zeer moest ons daarna het laatste verwonderen. Dan, eenige nadere ontvouwing van den inhoud deed ons vooroordeel tot deze zijde overhellen; en eigene lectuur heeft ons hierin, onder de noodige bepaling, bevestigd.

Gaarne, echter, verschoonen - billijken wij zelfs de geestdrift, die het eerstgemelde vonnis schijnt ingegeven te hebben. Ja, het is treffend, in een ander werelddeel eenen Redenaar te zien optreden, om, voor eene uitgebreide en aanzienlijke schare, de verlossing en herstelling van ons vaderland te vieren, den lof, de deugden, het hooge belang van onzen landaard voor de geheele beschaafde wereld te vermelden. Het is treffend, zulks te hooren uit den mond eens Grijsaards, wien twintig jaren van ballingschap, of wil men vreemdelingschap, geenszins heb-

[p. 38]

ben ontrukt aan de liefde van den grond, waar hij de beste jaren zijns levens sleet. Het is treffend, een' van der kemp te hooren juichen over de herstelling van het Oranjehuis, te hooren uitweiden over deszelfs verdiensten jegens dit land, te hooren spreken over de oude scheuringen en wonden, elkander toegebragt, tot algemeen verderf - maar nu genezen en verzoend, boven alle gedachte. Hij, die aan gene zijde des grooten Oceaans voor en onder Republikeinen het woord voerde, kan althans van geene kwade trouw, geene vleijerij worden verdacht gehouden.

Doch, zouden 's mans toehoorders, op zoo grooten afstand van ons en het tooneel der gebeurtenissen levende, een genoegzaam denkbeeld van de zaak verkrijgen; zouden ze de Hollanders, hunne gewoonten, hunne vrijheidsmin, hunne ongelukken naar eisch kennen; zouden ze hunne verlossing regt van harte vieren - dan moest de Redenaar geene jaren, maar eeuwen terugtreden, en een volkomen overzigt onzer geschiedenis leveren. Dit heeft hij dan ook gedaan, en op eene zeer verdienstelijke wijze volvoerd. Beginnende met de vroegste eeuwen, ontleent hij uit zijne ruime en volledige kennis onzer historie de trekken, die dit land, in onderscheidene tijdperken, doen kennen - als het tooneel van edele deugden, van gelukkig bekroonden ijver, van moedige worstelingen voor de vrijheid, van rampzalige uitkomsten bij verdeeldheid en naijver, heerschzuchtige Vorsten en gebrekkige staatsregelingen, gelijk van eindelijke, moedige afschudding des dwangjuks, door verraad op de schouderen gedrukt. Men mag zeg en: de Grijsaard weent bij de gedachte aan de rampen, door ons geleden; hij roept alle de krachten zijner welsprekendheid te hulp, om ze zijnen tegenwoordigen landgenooten te doen gevoelen. Desniettemin zegt onze gewaarwording: hij heeft ze niet mede beproesd - hij heeft geen volkomen denkbeeld van dezelven. De honderd beste huizen, in Koning lodewijk's tijd te Utrecht gevorderd ter herberging van krijgsbevelhebbers, schijnt ons overdrijving. Maar, van honderdduizend monden, door de enkele pennestreek der inlijving en gevolgelijk volstrekte sluiting der zee, vernietiging van den tabakshandel, en weinig minder dan vernietiging van 's lands renten, gesloten, had hij gerustelijk kunnen spreken. De vordering tot den krijgsdienst van weezen en armen, door den Koning, mogt hard zijn - die van de allereerste

[p. 39]

jonge lieden, reeds ten duurste vrijgekocht en van het hoogste belang voor de maatschappij, door den Keizer, was gewis eindeloos onregtvaardiger.

Men beschouwe dus dit stuk in het regte licht. Men geve acht op de moeijelijkheid, om eene zoo ruime en ingewikkelde stof in ééne Redevoering te behandelen. En men zal gewis over de uitvoering zeer te vreden zijn. Met vermaak zal elkeen den regt patriotschen Redenaar hooren, die tevens zoo gematigd, zoo verstandig spreekt over de tegenwoordige belangen zijns voormaligen vaderlands. Wél hem, die de verdiensten van onzen landaard in een ander halfrond verbreidt! en die Amerika, dat in zoo vele opzigten onze voetstappen drukt, dit model zoo hoog schatten, en haar tevens die gebreken kennen leert, die eindelijk ten volslagen verderve voerden! Gaarne gaven wij eenig staal van den inhoud; doch deszelfs groote ongelijkheid, bij het doorloopen van zoo uitgebreid een veld, houdt ons daarvan terug. Gewis zullen de meesten zelven het stuk wenschen te lezen.