Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 170]

Levensbeschrijving van den wereldberoemden Geleerde Moses Majemonides, in eene Redevoering uitgesproken in het Letterkundig Genootschap Tot Nut en Beschaving, op den 26 van Louwmaand 1815, door Moses Lehmans. (Voor rekening des Genootschaps.) Te Amsterdam, bij J. van Embden en Zoon. 1815. In gr. 8vo.

De allezins heusche en verpligtende wijze, waarop de Schrijver dezer Redevoering ons dezelve (schoon, zoo veel wij weten, niet in den boekhandel gekomen) wel ter beoordeeling heeft willen toezenden, zoo wel als het stuk op zichzelve, eischen van ons eenig verslag daaromtrent.

Het is steeds eene loffelijke zucht geweest, die kundige mannen bij de onderscheidene Volken aandreef, hunne krijgsof letterhelden, groote staatslieden of kunstenaars, door lofredenen of levensbeschrijvingen, zoo veel in hun was, te vereeuwigen. Het is dus ook een goed teeken van vorderingen in letterkundige beschaving zoo wel, als van ontluikend zelfgevoel, bij de Joodsche Natie, (want eene Natie is een blijft zij gewis, zoo lang zij eenen Volks-Messias verwacht, voor hare bevrijding en regering uitsluitend geschikt) dat een harer waardigste leden in ons Vaderland zich verledigt tot de meerdere bekendmaking en der verdiensten van eenen man, die onder de weinige echte Geleerden van Israël in de tijden der verstrooijing eene uitstekende plaats bekleedt, (wij zouden zeggen de eerste, indien mozes mendelssohn niet bestaan had.) Het is majemonides, of, zoo als wij hem doorgaans noemen, maimonides, die het onderwerp dezer bladen uitmaakt. Vele Geleerden vermelden zijnen naam; in vele boeken wordt hij aangehaald; doch zelden vindt men iets over zijne levensgeschiedenis. Wij zullen daarom ook, te meer, daar dit geschrift niet in ieders handen komt, eene korte schets geven.

Moses majemons-Zoon werd te Cordova, in Spanje, (toenmaals, na de verdrukking van Bagdad door de Turken, misschien het hoofdpunt der verlichting in de beschaafde wereld) in den jare 1131, geboren. De schrandere Spaansche Mahomedanen, toen aldaar heerschende, gaven aan de Christenen en Joden eene vrijheid van Godsdienst, die de latere Christe-

[p. 171]

lijke Spanjaarden wél gedaan zouden hebben na te volgen. De geest van den jongen majemonides (met een' Latijnschen uitgang door de Geleerden dus genoemd) ontwikkelde zich door de moeijelijkheid, welke hem de haat eeniger stiefbroeders berokkende, met verdubbelde kracht: op eene school, waarschijnlijk in Azië, eerst ontkiemd, keerde hij met schatten van kunde naar zijne geboortestad terug, waar hij te meer opziens baarde, daar hij in zijne kindschheid niet veel beloofd had. De Godgeleerdheid, volgens Rabbijnsche begrippen, werd nu zijn hoofdvak: echter bevlijtigde hij zich ook sterk der toenmaals heerschende schoolsche Wijsbegeerte en Hebreeuwsche taalkennis; hij leide zich ook met de borst op de Geneeskunde toe, en werd daardoor eerlang tot Lijfarts van den Sultan van Egypte aangesteld. Hier vervolgde hem de nijd; hij moest vlugten, hield zich in eene spelonk verscholen, en schreef daar een beredeneerd uittreksel uit den Talmud in 't Hebreeuwsch, gelijk hij te voren eene verklaring der Misna in 't Arabisch vervaardigd had. Weder aan het hof des Sultans hersteld, moest hij den geheelen dag, van 's morgens vroeg tot 's avonds laat, aan zijne pligten als Geneesheer wijden, behalve op den Sabbath, dien hij tot onderrigting zijner geloofsgenooten besteedde. Nogtans schijnt hij tijd uitgebroken te hebben, om het werk More Nebuchim, of teregtwijzer der dwalenden, in het Arabisch op te stellen; zijnde van eenen godgeleerd-wijsgeerigen aard, in den geest en vorm der Rabbijnen en der twaalfde Eeuw. Dit werk, nogtans, schijnt zich aanmerkelijk boven den toenmaligen trap van kundigheden bij zijne geloofsgenooten verheven, en hunne vooroordeelen geweldig gestooten te hebben; althans het berokkende hem verscheidene aanvallen, vooral der Fransche Joden, die echter door andere meer verlichten werden gestuit. Majemonides gaf nog vele andere geschriften in 't licht, onder andere eene Logica. Hij stierf, 70 jaren oud, in Egypte, (ten jare 1201) doch zijn stoffelijk overschot werd naar het Heilige land gebragt, en in Opper-Galilea begraven. Verscheidene Geleerden, onder andere buxtorf, hebben zich met de vertaling zijner geschriften in de Latijnsche taal bezig gehouden.

Ziedaar een kort verslag van 's mans leven. Over zijne verdiensten betuigen wij openhartig, niet grondig te kunnen oordeelen, door volslagene onkunde in de Rabbijnsche Littera-

[p. 172]

tuur; maar, zoo wij zijn meesterwerk, de More Nebuchim, naar de gegevene proeve van den Heer lehmans moeten beoordeelen, kunnen wij die verdiensten zoo geheel hoog niet stellen. Dat de uitdrukkingen van, als mensch in den hoogsten graad volmaakt, keur van het menschdom, en dergel. den opgewonden' Israëliet verraden, wiens geestdrift voor de latere letterhelden zijns Volks in intensiteit toeneemt, naar mate van de weinige voorwerpen, waarop zij gelegenheid heeft zich te oefenen, - dit zal, dunkt ons, iederen onbevooroordeelden wel in 't oog loopen.