Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Zedekunde voor jeugdige Meisjes in Voorbeelden en Verhalen. Uit het Hoogduitsch van Jakob Glatz. II Deeltjes. Te Groningen, bij W. Wouters. 1814-15. Te zamen 496 Bl. f 2-10-:

Wij kunnen niet anders dan ons genoegen te kennen geven over deze Zedekunde voor Meisjes. Men ziet uit dezelve oogenblikkelijk, dat de Schrijver met de kinderwereld, met de kinderlijke, vooral meisjes-gebreken, door en door bekend is; dat hem jeugdige menschen van allerlei soort, van allerlei karakter en bloedmenging zijn onder de oogen gekomen. En ook de wijze, waarop hij de bedoelde gebreken en derzelver gevolgen, als ook de tegengestelde deugden met hare vrucht, telkens in een of meer voorbeelden in het licht stelt, verdient hooge goedkeuring. De Heer glatz toont zich in alles een waardig kweekeling, een waardig medearbeider van den beroemden salzman. Voor volwassene menschen, en zoodanige kinderen, welke reeds door roman-lektuur verwend en bedorven zijn, moge het lezen van deze boekjes minder aangenaam en als vermoeijend zijn, omdat telkens weer eene nieuwe, korte en eenvoudige, geschiedenis der aandacht eene nieuwe rigting geeft; de meeste meisjes van 8 tot 14 jaren zijn óf wel gediend met kleine stukjes, als houdende nog niet van lang aaneen lezen, óf zij verslinden al wat vertelling heet met gelijke graagte, zonder zich aan snipperingen - voor anderen zoo vele vischgraten of kersensteenen - in het minste te storen.

[p. 704]

Het is met oogmerk, dat wij het tweede deeltje hebben afgewacht, alvorens eenig verslag van dit loffelijk en nuttig werkje te geven. Immers, de aard van hetzelve laat niet toe, in allerlei bijzonderheden te komen, ten einde onze lofspraak te staven: gesteld zijnde namelijk, dat diepe en onzekere bespiegelingen hier minder te pas komen. Eene kleine aanhaling, bij den greep gekozen, moge straks over de natuur, de uitvoering, de vertaling nog iets nader doen oordeelen. Inderdaad, wij twijfelen niet, of het zal zichzelf allen ouderen aanbevelen.

Intusschen is het stuk, in ons oog, niet zonder gebreken; van welke één zelfs zoodanig is, dat, werd het in alle of de meeste verhalen aangetroffen, wij onze aanprijzing weer zouden moeten intrekken. Het is, dat de Schrijver het huwelijk, een vroeg huwelijk, als eene voorname belooning en drangreden der deugd en oppassendheid, den ongehuwden staat daarentegen en eenen laten echt als eene soort van straf en wrange vrucht der verkeerdheid voorstelt. Al wat van zel ve wast, behoeft men niet te zaaijen, zegt onze wijze cats. Het zeer jeugdige meisje moet zoo min mogelijk aan het huwelijk denken, en, zelfs wat ouder geworden, zoo min mogelijk naar het huwelijk wenschen. Foei der maagd, die openlijk bekent of toestemt, dat zij hunkert naar eenen man! foei dergene, die zich ongelukkig rekent, wanneer zij op haar zes-en-twintigste jaar nog, wanneer zij tot aan haar levenseinde, niet getrouwd raakte! Het behoort, onzes achtens, tot het regt gebruik van dit boekje, dat de ouders of meesters dezen verkeerden indruk tegengaan. Het behoort, voor ons, tot de bewijzen, dat weelde en zedebederf in Duitschland de ware kieschheid en kuischheid ondermijnd hebben, en dat het jammer is, dat onze mode-lektuur zoo algemeen komt uit een land, dat, in menig opzigt, veel meer dan wij, door Franschen pestdamp is aangestoken en bedorven.

De Vertaler had dit wel mogen verhelpen. Deze heeft, voor het overige, zijne taak wél, maar niet boven alle opspraak, verrigt. Men ziet hem aan, dat hij een provinciaal, een Groninger is; en dit moet niet wezen. De boeken-taal is maar ééne; en vordert de aard van eenig volksgeschrift, dat men somtijds beneden die taal afdale, dan moet wederom dezelfde regel plaats grijpen; dat men, namelijk, zich schikke naar het aanzienlijkste gedeelte des lands, naar Holland. Dit

[p. 705]

zal, inderdaad, bezwaarlijk eenigen lezer hinderen; en het tegendeel negen tienden. Driestheid, in den zin van vrijpostigheid enz., is in Holland minder gangbaar. Men kent bij goede Schrijvers nog slechts drieste domheid en dergelijke. Aan de weet komen, voor te weten komen, luidt hier mede zoo vreemd als zonderling. Ja, tot in de namen toe laat zich hetzelfde proeven. Immers, voor Geertje, Guurtje, Gerritje en Truitje, kent men elders slechts het laatste en Dientje, althans in den fatsoenlijken stand.

Wij zien ons genoodzaakt, niet bij den greep, maar met keuze, over te nemen. Enkele bevallen ons toch minder, b.v. dat beleefde Betje: heel beleefde kinderen behagen ons dikwijls niet. Andere zijn wat onwaarschijnlijk. Doch de meeste - zijn ons, ter overneming, te lang. Wij willen slechts een onderdeel van zoodanig eene les over Aanwensels (kwade gewoonten) nemen, als dezelven bezit.

‘Charlotte zag er zoo bleek uit als de dood. De geneesheer werd om raad gevraagd, en verordende haar menigerlei artsenijen. Doch zij baatten niets. Men kon de oorzaak van hare ziekelijkheid volstrekt niet bevroeden.

Eens bemerkte Charlotte's vader, dat, in den gang van het huis, de kalk gestadig van den muur gekrabt(d) werd. Hij poogde den dader daarvan te ontdekken; maar hoe zeer stond hij verbaasd, toen hij op zekeren morgen zijne dochter Charlotte met een mes de(n) kalk van den muur zag afkrabben en de(n)zelve(n) opeten.(l) De vader naderde haar nu, en thans ontkende Charlotte niet, dat zij het geweest was, die de(n) kalk tot hiertoe altijd van den muur geschaafd en opgegeten had.

Dit was haren vader iets onbegrijpelijks. Charlotte beleed, dat zij voor omtrent twee jaar het eerst kalk geproefd had; dezelve had haar, volgens haar zeggen, goed gesmaakt, en weldra was haar het kalk - eten zoo zeer tot gewoonte geworden, dat zij het niet meer had kunnen nalaten.

Thans wist haar vader de reden, waarom Charlotte altijd zoo sukkelde en er zoo bleek uitzag. Hij liet den dokter roepen, en ontdekte hem alles. De arts schuddede het hoofd. “Indien gij voortvaart kalk te eten, dan moet gij voorzeker sterven, meisjelief!” zeide hij; “dat is een der schadelijkste aanwensels.”

De arts schreef nieuwe geneesmiddelen voor, en Charlot-

[p. 706]

te's vader verbood haar op het gestrengste, ooit weer kalk te eten. Zij beloofde hem te zullen gehoorzamen. Maar - zoo sterk is de kracht der gewoonte - zij hield haar woord niet. Nog menigmaal schaafde zij heimelijk kalk van den muur, en at die(n) op. Zij sukkelde dus nog twee jaar voort, kreeg daarop de tering, en stierf aan dezelve in den bloei harer jaren.

Hoedt u derhalve, lieve meisjes! met de uiterste oplettendheid, voor allerlei slechte aanwensels. Verzoekt er uwe ouders en leermeesters om, dat zij er u op opmerkzaam maken en waarschuwen, als gij gevaar loopen mogt u iets aan te wennen, dat wanvoegelijk is of nadeelig worden kan. En, wanneer zij u deswege iets zeggen, zoo luistert gewillig naar hunne vermaningen, en dankt hen daarvoor; want zij meenen het goed met u.’