Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Wapenkreet. Lierzang, door Mr. W. Bilderdijk. Te Amsterdam, bij M.F. Pieper en Comp. f :-6-:
Opwekking aan de Nederlanders, door C. Loots. Lierzang, uitgesproken in den Amsterdamschen Schouwburg, enz. Te Amsterdam, bij J. ten Brink, Gz. f :-4-:
Nederland en Frankrijk in Maart 1815. Lierzang, door M.P. Elter, geb. Woesthoven. Te Amsterdam, bij Geysbeek en Comp. f :-6-:
Aan mijne Nederlandsche Landgenooten, bij het bezetten van Parijs door Buonaparte. Door J.S. Swaan, Rector der Latijnsche Scholen te Hoorn. Aldaar, bij J. Vermande. f :-2-:
Het Verbond der Edelen in 1815. Door Mr. J. van 's Gravenweert. Te Amsterdam, bij M.F. Pieper en Comp.

Bij gelegenheden en onderwerpen, als opgemelde stukjes aanduiden, verandert onze bestemming. Elders moge grondige en eenigzins uitvoerige beoordeeling onze taak zijn, hier zou de eerste naar ongepaste vitterije zweemen, de laatste ongelukkige vertraging ten gevolge hebben. Het publiek moet slechts, ten spoedigste, weten, dat de geestdrift is ontbrand, dat zij zich door hare tolken laat vernemen, dat hare vlam hoog ten hemel opslaat, en er gelegenheid voor elken regtschapen Vaderlander is, om zich bij dien gloed te verkwikken, te verwarmen. De naam van ten minste twee der Dichters, die

[p. 234]

hier optreden, beslist reeds voor de waarde der stukken. Wie kent - het zij de bekwaamheden, het zij den blakenden ijver voor Vaderland en oranje niet, van bilderdijk en loots?

Inderdaad, de eerste spreekt hier eene taal, die verstommen doet. Wie vormt zich een denkbeeld van de kracht der Poëzij, die zulke verzen niet gelezen heeft? Mijn God, welke beelden! welke, als hemelhooge baren door het gevoel voortgestuwd, en alles met zich mede slepende! Welk eene buigzame gehoorzaamheid van taal en maat aan dit wonderbaar Genie! Ja, de poëzij is de eigen spraak der geestdrift; de geestdrift de éénige waarachtige Zanggodin. Elders moge de dichtkunst liefelijk kwelen en spelen; moge bloemen zaaijen, kransen vlechten, en alles, alles in feestgewaad doen verschijnen; de vaderlandsche Bard, die te wapen! roept, gevoelt eerst regt den God in zijn binnenste; hij is deszelfs werktuig; hij kan geene klanken slaken, dan die het kenmerk des heeten gevoels dragen, en, in de ontzettendste scheppingen der dronken verbeelding gehuld, als onbetemde stroomen daarheen bruisen. Nieuwsgierigen! enkel nieuwsgierigen! leest deze bladen, ten einde eenmaal te zien, wat eigenlijk poëzij zij! Misschien kweekt dit gezigt eenigen lust voor de schoonste der kunsten in uwen beezem. Misschien - dit toch is ons doel en bede - misschien ontbrandt eene vaderlandsche vlam in het tot nog toe koude hart; en God heeft ook de dichtgaven niet te vergeefs aan Nederland verspild!

Doch, gelijk ieder oorspronkelijk Dichter zijnen toon en trant heeft, zoo heeft ook ieder lezer of toehoorder zijne bijzondere vatbaarheid, om door den een' meer dan door den ander' geroerd en aangedaan te worden. Men voege dus loots bij bilderdijk. Hij is geen minder treffend staal van het vermogen der dichtkunst; hij, die alles door dezelve is, alles aan dezelve te danken heeft. Als vaderlandsch Dichter inzonderheid, verdient hij eene allereerste plaats; en deze Lierzang, in het vroegste opkomen des hangenden onweêrs vervaardigd, voor den pas uitgeroepen Koning en Koninginne openlijk voorgedragen, sprong geheel frisch en krachtig uit de geopende wel van verontwaardiging, patriotisme, en het rijkste poëtisch genie op. Ds bedaarde menschenvriend en wereldburger moge dus huiveren voor de smadelijke kleuren, met welke hij eene gansche Natie teekent: wie, die den jam-

[p. 235]

mer berekent, door Fransche ligtzinnigheid, en vatbaarheid voor allerlei verstandelijke en zedelijke ontaarding, over Europa gebragt, en thans wederom ziet, hoe Fransche legers bewerken, en heel Frankrijk gedoogt, dat het verworpen schrikgedrogt op nieuw zijnen magtigen schepter zwaaije, kan hem dezen ijver ten kwade duiden? Neen, Frankrijk helpe het monster weren, of het bezure deszelfs gruwzame vermetelheid! Op! op! wie iets vermag, door gansch Europa, om den peststroom niet slechts te stuiten, maar te dempen! De geschiedenis van verscheiden asgeloopen eenwen leert ons, wat de groote krijgshaftige Natie ons werelddeel al leeds berokkend heeft.

Mevrouw elter heeft de vooronderstelde fout van loots willen vermijden. Haar aanhef inzonderheid toont dit. Er is echter voor ons eenige duisterheid in denzelven. In allen gevalle is het ons menschen moeijelijk, personen en zaken, den zondaar en de zonde zoo geheel te scheiden, dat wij zelfs om napoleon's bekeering eerder en hartelijker zouden bidden, dan om zijne verdelging. Voor het overige ontbreekt het in dit vers noch aan schoone gedachten, noch aan verdienstelijke inkleeding, noch aan warme, vaderlandsche gevoelens. En, op nieuw juichende in den bloei van zoo veel goeds en schoons in deze, nu weer gezegende, oorden; en een blik werpende op de toekomst, nog onlangs geheel zonder nevelen, enkel bezwangerd met grootsche verwachtingen, - rijzen onze beden tot God en menschheid des te vuriger, om verpletting van den Draak.

Des Heeren swaan's dichtstukje is gansch niet zonder verdienste, en vooral is zijn aanhef, de uitboezeming van vreugde over den opgerigten troon, om de tegenstelling en het treffende van den overgang, allergelukkigst. Zijn toon zij overigens veel lager, dan die der eerstgenoemde Puikdichters, - al wederom eene verscheidenheid van gaven, berekend naar de onderscheiden behoeften en smaak der lezers. Wij prijzen 's mans ijver voor alle goede zaken ten hoogste. Streve hij door werkzaamheid tot volmaaktheid! en geniete daarvan de vruchten, in een beveiligd, versterkt, gezegend Vaderland!

Het is niet als bij afklimming van verdienste, dat wij den Heer van 's gravenweert achteraan plaatsen, maar om de weinige uitgebreidheid van het stukje, met een ander betrek-

[p. 236]

kelijk de troonbeklimming op een zelfde vel afgedrukt, en hierdoor mede de kracht der tegenstelling in zich besluitende.

‘Geene overheersching meer op Nederlandschen grond!’

Zoo klonk der Eedlen stem bij 't heilig eedverbond.

‘Geen vreemde meester meer; geen dienstbaarheid van slaven!’

Word(t) nu de Wapenkreet in 't hart van Neêrlands Braven.

Deze aanhef verklaart den titel, en tevens het doel. Het is mede een Wapenkreet, en deze niet min krachtig dan kort.