Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Eenige nuttige Wetenschappen, opgesteld door Isaac Hoek, Predikant te Pijnacker. (Voor rekening van den Schrijver.) Te Rotterdam, bij J. Hendriksen. In gr. 8vo. 29 Bl. f :-4-:

Denkelijk hebben wij de Opera Omnia van den Wel Eerw. i. van hoek hiermede in handen. 't Is waar, zijn Wel Eerw., die reeds voor vele jaren het (verstandige?) voorne-

[p. 90]

men had genomen, om in alle zijne levensdagen geene letteren, door hem op 't papier gesteld, door den druk gemeen te maken, belooft wel te dezer gelegenheid, dat de meer bijzondere redenen, waarom hij van dit voornemen afging, denkelijk eerlang nog nader bekend zullen worden; maar wij hebben, na de lectuur van dezen eersteling, reden om te vreezen, dat het publiek, welligt voor altijd, zal verstoken blijven van dit belangrijk berigt, met alle de overige nuttige wetenschappen, die zijn Wel Eerw. al verder nog mag hebben opgesteld, en die vermoedelijk van denzelfden aard zullen zijn, als die hij mededeelde in dit geschrift, en van welke nuttige en belangrijke wetenschappen hij zegt, dat zij bijna alle tot heden toe, zoo veel hem bekend was, geheel onbekend zijn, en eenige van dezelve slechts nog maar bij weinige menschen bekend zijn. Deze wetenschappen zijn ook alle zoodanige, dat de man, die er het ἑυρηκα van heeft, zich geenszins verbeelden kan, die belangrijke dingen door eigen vernuft bedacht en uitgevonden te hebben; ‘dat zij verre,’ zegt hij, ‘alzoo wij volkomen overtuigd en overreed zijn, uit of door onszelven, daartoe ten eenemale onbekwaam te zijn. Dan het is ten overvloede bekend, hoe de alwijze en alles regerende God, van het begin der wereld tot heden toe, van tijd tot tijd alle wetenschappen zoo onmiddellijk als ook middellijk heeft bekend gemaakt.’

‘Zoo is 't ook dat wij onder het wijs bestuur en geleide van hem, die alles werkt naar zijn vrijmagtig welbehagen, door naarstig onderzoek en proefneming, dezelve in onzen veruitgestrekten levenstijd bekomen hebben, en wel om het schadelijk gevogelte zoo van de aangename vruchtboomen, als ook van de bezaaide gronden en 't rijpwordend graankoorn, enz. te verjagen.’

Dit dierbaar middel bestaat nu in het verwekken van eenen verschrikkelijken stank, door het rotten en afschuwelijk stinken te bevorderen van doode krengen van allerlei soort, nageboorten en wat verder maar walgelijk is; en dit in eene aanzienlijke menigte, en op niet zeer groote afstanden, in de boomen en boven het rijpend graan op te hangen. Wij gelooven van dit middel zeer zeker te mogen zeggen ‘probatum est;’ daar het, naar de naauwkeurige aanwijzing van den Wel Eerw. uitvinder vervaardigd en aangewend, natuurlijk zulk eenen afgrijselijken stank verwekken moet, dat mensch noch

[p. 91]

beest het een uur onder den wind in dien omtrek zal kunnen uithouden! Zoodat, in de gevolgen, de remedie hier wel eens erger dan de kwaal zelve zou kunnen bevonden worden.

Maar, hetgeen de Wel Eerw. man, krachtens de gezegde middellijke of onmiddellijke verlichting, heeft uitgevonden, bepaalt zich niet alleen tot hetgeen zoo geweldig stinkt. Hij leert ons ook de zwarte Mollen verdrijven; men vangt daartoe slechts éénen levendig, bindt dien een narrebel aan een van de voorste pooten, zoo dat die hem nasleept, laat hem dan in zijn hol vrij weer wegloopen, wanneer de andere mollen door 't gerammel van die bel wegvlugten. ‘En zulks zal,’ zegt hij, ‘zoo lang duren, tot dat de gemelde mol dood geloopen is, alzoo dezelve door het onophoudelijk loopen geene gelegenheid heeft om haar wormenaas te zoeken, en men weet met zekerheid dat dezelve dood is, wanneer men bemerkt dat de andere Mollen wederkomen. - Dan vangt men weder eenen levendigen Mol, en men doet als voren, dan zal men van dezelve geene schade te wachten hebben.’

Dit boekje leert al verder, hoe men tegen de Veemollen, Rotten, Muizen, Kool- en Trek-Rupsen met goed gevolg te veld kan trekken; omtrent welke laatsten de Eerw. Schrijver, ongeveer zes jaren geleden, (‘door de Alwijze Goddelijke Voorzienigheid, dien ook alleen daarvoor, gelijk ook voor alle andere wetenschappen, de eer en hoogsten roem van ons allen moet worden toegebragt,’) de merkwaardige ontdekking deed, dat zij in het voorjaar voortkomen uit hare zaadhuisjes, en dat men deze, gelijk de zoogenaamde Poppen van de boomrupsen, verbreken moet, en, zulks doende, van dezelve ook geen nadeel hebben zal.

Opmerkelijk is ook het slaapverwekkend Huismiddel, hier aangewezen, voor kinderen en volwassenen, bestaande voor de eerste in het gebruiken van een eijerlepeltje witten wijn of jenever, en voor volwassenen in zoodanig eene quantiteit quantum satis est (!) De reiziger, en vooral de marcherende krijgsman, krijgt den raad, dat hij zich een zoopje jenever in iederen schoen giete, en dit naar bevind van zaken herhale, tegen de vermoeijenis.

Hetgeen wij tot nog toe van deze nuttige wetenschappen aanvoerden, is slechts het kleinste en laatste gedeelte dezes

[p. 92]

werks; 's mans nederige betuiging, die wij boven opgaven, vonden wij in het midden, en deze leidde ons van zelve tot het vervolg. Het vroegere, intusschen, hopen wij, dat de bijzondere aandacht trekken zal van deskundigen; het bevat een middel tegen de Veepest, waarvan de Eerw. hoek verzekert, dat het altijd met gewenscht gevolg is gebruikt; terwijl hij ook de namen noemt der landlieden, die het op zijn' raad beproefd hebben. Het is vooral om hetzelve, dat wij het boekje aanmelden en goeden aftrek wenschen, opdat het getoetst worde. Wij willen het niet afschrijven, opdat men het boekje zelve in handen neme; en zoo het middel (dat voornamelijk uit zekere quantiteit verzuurd bier, roet uit den schoorsteen, en teer bestaat) beproefd bevonden wierd, en zoo onfeilbaar is, als zich de Schrijver schijnt te verzekeren, zoo zal zich wel niemand zijne quatre sous (de geheele prijs van alle deze wetenschappen) beklagen, maar heeft de Schrijver zich hoogst verdienstelijk gemaakt bij het vaderland. De omslagtige naauwkeurigheid bij de beschrijving van dit middel, en het Tongschrabbertje, (tot hetwelk men een zesthalf of schelling bestemt, waarin men scherpe tandjes vijlt of laat vijlen) heeft welligt ook hare nuttigheid; althans wij houden die den Schrijver, bij gezegde vooronderstelling, gaarne ten goede. Wij wilden nu eerst hier nog eene proeve van den stijl en de zeggenskracht van den Eerw. hoek bijvoegen, dan sparen de aandoening onzer Lezeren, die zich bij het aangehaalde reeds genoegzaam den man als Kanselredenaar kunnen voorstellen.