Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Galerij van vermaarde Vrouwen. Eene Bijdrage ter waardering van het Vrouwelijk Karakter in buitengewone omstandigheden. Vrij gevolgd naar het Hoogduitsch, door N.G. van Kampen. II Deelen. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1814. In gr. 8vo. Te zamen 607 Bl. f 4-16-:

De ijverige en niet min bekwame van kampen levert ons hier een werk, oorspronkelijk in het Hoogduitsch wel geschreven, maar door hem, ten aanzien van de orde en rangschikking, en de zedelijke strekking, zeer aanmerkelijk verbeterd, en tot een gemakkelijk te overzien tafereel van vele beroemde of beruchte vrouwen, hare daden, karakters, deugden of ondeugden, gemaakt. De onderscheidene afdeelingen zijn: I. Heldinnen. II. Ongelukkige Vorstinnen. III. Vrouwelijke Gunstelingen van Vorsten. IV. Vrouwen, beroemd of berucht door grooten invloed op hare tijden. V. Geleerde en geestrijke Vrouwen. VI. Godsdienstige Vrouwen. VII. Liefderijke Echtgenooten. VIII. Stagtoffers des Bijgeloofs. IX. Zeldzame ongelukken. - Aanhangsel, behelzende: I. Korte Berigten, Karakterschetsen, Anekdoten en Gevoelens van vermaarde en gedenkwaar-

[p. 13]

dige Vrouwen. II. Geschiedkundige Waarnemingen, omtrent de waardering der Vrouwen, bij onderscheidene Volken. Voorts heeft van kampen, zoo veel mogelijk, de bronnen nagegaan, waaruit de Duitsche Schrijver putte, en zich hier en daar eene aanmerking veroorloofd; ook iedere levensbeschrijving van eene korte voorrede voorzien, die het voorname oogpunt aanwijst, waaruit dezelve te beschouwen is.

Niemand zal, na deze korte opgave, twijfelen, of het een onderhoudend en belangrijk werk zij, dat men ons hier levert. Eene groote verscheidenheid, en tevens vreemdheid, van lotgevallen en gezindheden treffen wij er aan. De stijl, die van kampen in het oorspronkelijke reeds innam, en onder zijne hand niet zal verloren hebben, is inderdaad levendig en fraai. Hij is, echter, niet overal dezelfde, maar wisselt, naar mate van het onderwerp, vrij sterk af: van hoog ernstig en gevoelig, tot gemeenzaam en boertende. De korte inleidingen zijn uitnemend; en, wien dezelve vervelen mogten, die zal - des houden wij ons verzekerd - ook het overige wel meest ongelezen laten.

Dit, evenwel, moeten wij, in spijt van allen lof, van het werk zeggen, dat het voor gewone romanlezers niet slechts, maar over het geheel voor vrouwen, niet zoo volkomen berekend is, als men in den eersten opslag zou denken. Voor de laatsten zijn de meeste behandelde personen te weinig vrouw, of althans kuische, waarlijk edele vrouw. Volgens onze ondervinding toch, zijn maitressen, en al waren ze nog zoo vorstelijk, verachtelijke voorwerpen in het oog der stille huismoeder en van het brave meisje. Door eene reeks van deugden, gesterkt door onze aanmerkingen omtrent omstandigheden, enz. enz. te harer verschooning ingebragt, brengen wij het naauwelijks zoo ver, dat zij met eenige belangstelling worden gadegeslagen. God beware onze schoonen bij dit gevoel, al moest ook het voorname doel van dit boek, en nog een geheele schat van wijsheid daarbij, verloren gaan! Ook dit dwaze

[p. 14]

Gods - deze partijdigheid der reine onschuld - is wijzer dan de menschen, en dit zwakke Gods sterker dan de menschen, en alle hunne pogingen, om door lessen en voorbeelden, en de Hemel weet wat al! den schat der kuischheid van hart en zeden bij hunne dochters te bewaren.

Bij deze aanmerking - zoo het er eene heeten mag - heeft zich eene andere bij ons opgedrongen. Zij is, dat de levens zoo ongelijk breedvoerig verhaald zijn. Gaarne hadden wij daarvan ten minste eenigen grond zien aangewezen; doch dit geschiedt slechts op ééne plaats eenigermate. Te weten, even of de Schrijver in onze boven gedachte aanmerking had gedeeld, zoo betuigt hij zich te spoeden, van de onwaardige tot waardiger leden der teedere sekse over te gaan, en daarom maar weinig van Madame de pompadour te willen zeggen. Zoo ergens, nogtans, dan was hier rijke stof, belangrijke, ja stichtelijke stof; want zij is zuiver afschrikkend, zuiver toonbeeld der schrikbarende jammeren, door een geil, overspelig, in één woord, oneerbaar wijf, over een gansch volk - zouden wij, van achtere, niet mogen zeggen, over een gansch werelddeel en verscheidene geslachten? - gebragt.

Dan, wij scheiden uit met deze reflectiën, welke de Schrijver, of Omwerker, zeker vóór ons zal hebben gemaakt, zonder dat overwegende tegenbedenkingen hem verandering toelieten. Er zijn ook zachte, edele, er zijn vele uitvoerige, en ons althans min bekende, onder deze tafereelen van vrouwelijk bedrijf en lotwissel. Wij, voor ons, lazen meest alles met belangstelling. Hetgeen wij in de bekende verzameling van mannen en vrouwen van enkelen, van anderen elders, gelezen hadden, of ons uit de geschiedenis herinnerden, dat kwam hier toch doorgaans vermeerderd en dikwijls verbeterd uit. Adeline de burde was ons geheel onbekend. Wat zeldzaam ongeluk! en geen min zeldzame vastheid van geest in een kind! Zeldzame barbaarschheid, zoo digt aan het beschaafd Europa! Ja, zij deed

[p. 15]

ons op nieuw uitroepen: waarom het gansche roofnest aan de boorden der Middellandsche zee niet uitgeroeid, ô Engeland! De heerschappij van den woesten Turk op Griekens heiligen bodem moge den letterminnaar, als den vromen Christen, ergeren; zijne cijnsbaarmaking van den handel der volken, door middel van eenig verworpen gespuis, is het toppunt der schande van het koelbloedige, en door bijzondere belangen meestal verdeelde, werelddeel, dat wij bewonen.

Tot een staal van stijl en denkwijze, het volgende over den dood van maria renata, gewaande tooveres, en het berigt van hare misdaad:

‘Wanneer dit berigt niet aan eene Keizerin was ingezonden, en niet met eene zoo droevige gebeurde zaak eindigde, zou men waarlijk genegen zijn, het geheel voor een geestelijk kluchtspel te houden; - en wanneer de jaarteekening niet zeventien honderd negen en veertig fpelde, zou die daadzaak zelve, het verbranden eener oude vrouw als tooverheks, geene verwondering baren. Maar dat nu, in het midden der wijsgeerigt eeuw, in het hart des beschaafden Duitschlands, in dat zelfde Wurtzburg, waar vijftig jaren later paulus en schelling de stoutste Neologie en de vermetelste wijsbegeerte leeraarden, zulk een feit plaats had, dit schijnt onbegrijpelijk, en men vraagt zich: Vanwaar toen een zoo uitstekend contrast tusschen het Roomschgezinde en Protestantsche Duitschland? Vanwaar, in ééne halve eeuw, zulk een overgang van het domste bijgeloof tot - een ander uiterste? Het antwoord is gereed: De orde der Jesuiten, toen nog alvermogend in vele Roomsche, vooral in geestelijke staten, weerde door haren verbazenden invloed het naburige licht, dat het zich niet verspreidde, dat het den diepen slaap der onderdanen van den mijter niet stoorde. Immers, de verspreiding der duisternis was het erkende hoofddoel der Jesuiten. Paters Jesuiten waren onderzoekers bij het befaamde regtsgeding. Het was een Jesuit, Pater gregorio gaar, die naast de

[p. 16]

houtmijt, waarop het overschot der ongelukkige verteerd werd, eene aanspraak aan de talrijk vergaderde menigte hield, daarin het gestreken en volbragte vonnis verdedigde, en de doodstraf der oude renata billijkte. - Vijfentwintig jaren daarna viel de orde der Jesuiten, en nu drong het licht met volle stralen ook in het Roomschgezinde Duitschland door.’