Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 381]

Beoordeeling.

Dissertatio Philologico-Exegetica de verbi σώζειν et affinium diversis significationibus in N.T. Quam, Praeside L. Suringar, Theol. Doct. ejusdemque et Historiae Eccl. in Gymnasio Lingensi Prof. primario, ad publicam disceptationem proponit E.A.J. Tamling, Rev. Min. Cand., in d. 6 Nov. 1812. Daventriae apud J.H. de Lange.

De voortreffelijke Lingensche Professor, l. suringar, gevormd in de school van den Leidschen Hoogleeraar van voorst, brengt andermaal eenen zijner bij uitnemendheid lofwaardige leerlingen te voorschijn, die in dit, openlijk, onder voorzitting van zijnen Leermeester, verdedigd, strijdschrift eene roemwaardige proeve van welbesteden tijd, en meer dan gewone ervarenheid in de ware Bijbeluitlegging, aan den dag legt.

Vooraf gaan algemeene aanmerkingen over het groot nut van zoodanige navorsching en opheldering der bijzondere beteekenissen van dikwijls in het N. Verbond voorkomende, en niet zelden verkeerd uitgelegde, woorden en spreekwijzen: waartoe ook deze proeve, over de verschillende beteekenissen van het woord σώζειν en de aanverwante woorden in het N.V., eene belangrijke bijdrage bevat.

De Verhandeling zelve is verdeeld in drie Hoofdstukken. In het eerste Hoofdstuk wordt de oorsprong en oorspronkelijke beteekenis van het Grieksche werkwoord nagespoord, en daaruit de verschillende beteekenissen, ook van de aanverwante woorden, op het voetspoor der grootste Taalkenners, met schrander oordeel afgeleid.

In het tweede wordt gehandeld over het gebruik dezer woorden, om ligchamelijke behoudenis, verlossing uit

[p. 382]

doodsgevaar, van de doodstraf en vreeze des doods, van ziekten en andere ligchamelijke onheilen aan te duiden. Hiertoe brengt de Schrijver Matth. XXIV:22. Hand. II:21. Hebr. VI:9. V:7. 1 Pet. III:20. IV:18. Matth. XVI:25. 1 Cor. III:15. en vele andere, meestal, zoo 't ons voorkomt, rigtig uitgelegde plaatsen.

Alleruitvoerigst is het derde Hoofdstuk, waarin het meer gewoon gebruik dezer woorden, van geestelijke behoudenis, en wel bijzonder van de verlossing en zaligheid, die wij aan Jezus Christus verschuldigd zijn, wordt in overweging genomen. Vooraf wordt, op goeden grond, aangemerkt, dat men daarbij niet alleen aan de zaligheid van het toekomend leven, maar aan al het wijduitgestrekte heil te denken hebbe, 't welk door Jezus Christus is verworven, en dat niet zelden deze en gene bijzonderheden, die er toe behooren, of alleenlijk of voornamelijk bedoeld zijn. Door het Grieksche werkwoord zelf zal nu eens bepaaldelijk verlossing van de zonden en derzelver rampzalige gevolgen, en dus vergeving der zonden, bevrijding van de verdiende straf, aangeduid zijn, b.v. Matth. I:21. Luc. XIX:10. Joh. III:17. XII:47. Jac. IV:12. Hand. IV:12. Rom. V:9, 10. Hebr. VII:25, dan weder teregtbrenging van eene verkeerde denk- en levenswijze, b.v. Joh. V:34. Luc. VIII:12. Hand. II:40, 47. Rom. XI:14, 26. IX:27. 1 Cor. I:18. 2 Cor. II:15. 2 Tim. I:9. 1 Tim. II:4. en elders. Ook wel, meer algemeen, de geheele omvang van den gelukstaat der Christenen, in het tegenwoordige leven, b v. 1 Tim. II:15. Rom. VIII:24. Somtijds alleen de zaligheid van den toekomstigen staat, 2 Tim. IV:8. Meermalen al het heil, dat Jezus heeft te wege gebragt, zoo voor dit, als voor het toekomende leven, b v. Marc. XVI:16. Matth. X:22. Hand. XI:14. XV:1. XVI:31. 1 Tim. I:15. IV:16. Jac. I:21. II:14. Op soortgelijke wijze worden de verschillende beteekenissen van de zelfitandige naamwoorden, doorgaans zaligheid, verlossing, behoudenis, en zaligmaker, behouder overgezet, met veel juistheid gerangschikt.

[p. 383]

De jeugdige Schrijver, denkelijk hier en daar door zijnen waardigen Leermeester voorgelicht, geeft allerwegen de duidelijkste blijken van grondige taalkennis en regte begrippen van de beste regels der oordeel- en uitlegkunde. Over de verschillende lezingen (Matth. XVIII:11. Luc. IX:56. Hand. XIII:23) wordt verstandig geoordeeld, en, bij de nasporing van den regten zin van zoo vele plaatsen van het N. Verboud, die hier moesten in aanmerking komen, de alleen ware en gegronde wijze van uitlegging dezer Schriften, met bedachtzame oplettendheid, gevolgd, en aan vele plaatsen helder licht bijgezet. Nieuwe verklaringen hebben wij wel, in deze Verhandeling, niet aangetroffen; maar 't gaf den Schrijver ook verdiensten genoeg, ook bij moeijelijke plaatsen, doorgaans de beste uitlegging gekozen te hebben. En dezen lof geven wij hem van heeler harte, als bij 2 Cor. VII:10. Rom. XIII:11. 1 Tim. II:15, waar de gedachten der voornaamste Uitleggers zoo verre uiteenloopen.

Hier en daar echter is, naar ons inzien, de regte Grammatische zin niet gelukkig getroffen, en sommige plaatsen zijn dan ook niet gerangschikt, waar ze eigenlijk behooren. De meest gewone beteekenis van het Grieksche werkwoord, en het heerschend denkbeeld, 't welk ook bij de aanverwante woorden doorgaans ten gronde ligt, is zalig maken, in den uitgestrektsten zin. En deze algemeene beteekenis, die op den geheelen gelukstaat der Christenen betrekking heeft, zouden wij ook liever Luc. XIX:10. Joh. III:17. XII:47 Jac. IV:12. aangenomen gezien hebben Veel natuurlijker is dan ook, 1 Cor. I:18. (vergel. met vs 21.) en 2 Cor. II:15, de tegenstelling tusschen de genen, die behouden worden, en die verloren gaan. Welligt zou ook dit algemeene denkbeeld op 1 Cor. XV:2. Eph. II:8. 1 Tim. II:4 en Tit. III:5 beter toegepast geweest zijn.

Wij wenschen den Heer suringar meer zulke bekwame leerlingen en in alle deelen van zijnen werkkring meer en meer aanmoediging, en ook dezen zijnen achtingwaardigen kweekeling eenen goeden en welverdienden opgang.