Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Recueil choisi, etc. Uitgezochte Verzameling van geschiedkundige trekken, zedekundige vertelsels en uittreksels van reisbeschrijvingen, met de Hollandsche woorden onder elke bladzijde, ten gebruike van jonge lieden die het Fransch willen leeren; door G.W. Lehman, Taalmeester te Gouda. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1812. VIII. 244 Bladz. f 1-10-:

Wij hebben onlangs^(*) van eene dergelijke verzameling van den Heer lehman verslag gedaan. Gene behelsde echter meer uittreksels uit de klassieke Schrijvers der Franschen; deze, zoo 't schijnt voor mingevorderden bestemd, bepaalt zich tot kortere opstellen van onderscheidenen, meestal geschiedkundigen aard, waarvan de Schrijvers niet genoemd worden, enkele Reizigers uitgezonderd, waarvan hier Fragmenten voorkomen. Volgens het korte voorberigt, moet dit werkje dienen tot beoefening der leermethode, om eerst in het Nederduitsch, en daaruit weder in het Fransch te vertalen, ten einde vervolgens de gemaakte overzetting met het oorspronkelijk Fransche opstel te vergelijken. Te dien einde zijn eene menigte Hollandsche woorden (meer dan bij de bloemlezing uit de Classici) onder den tekst geplaatst. Onzes oordeels ware echter laatstgemelde bloemlezing tot dat einde nog meer geschikt geweest, althans voor eenigzins gevorderde leerlingen, die ook alléén van deze manier het ware nut kunnen trekken. Immers bij eerstbeginnenden zal de vertaling te verre achter het Fransch van den tekst terug blijven; terwijl eerst dezulken, die reeds op

(*) Zie No. III van dit Tijdschrift.

[p. 282]

zekere hoogte staan, door de aanvankelijke vorming van hunnen tact voor zuiver en bevallig Fransch, groote voordeelen zullen rapen uit de vergelijking van hunne meer of min gebrekkige overgieting met de keurige taal hunner modellen. Deze geschiedenissen en reisverhalen, daarentegen, hoezeer doorgaans in goed en onberispelijk Fransch gesteld, prijzen zich niet aan door die kieschheid en keurigheid van uitdrukking, welke de Fransche taal, vooral haar proza, boven alle nieuwere bezit, en waarop haar beoefenaar zich vooral moet toeleggen.

Dan, beschouwen wij deze verzameling min uit een taal- dan uit een zedekundig oogpunt, zoo verdient zij allen lof. De voorbeelden, doorgaans kort en onderhoudend, ademen de zuiverste deugd, en kunnen ter opwekking van liefde voor het goede zooveel te meer dienen, vermits het daarin bijna altijd zegevierend te voorschijn komt. Dit kan ook, aan den anderen kant, het nut hebben, den jongen lieden de Geschiedenis smakelijk te maken, uit welke alle de hier geplaatste trekken ontleend zijn. Niet minder onderhoudend, en in hunne soort nuttig, zijn de (meer uitgebreide) stukken, uit nieuwe Reizigers (pitou, olivier, savage en a.m.) getrokken, welke juist geschikt zijn, lust voor de Aardrijkskunde in te boezemen.

De Nederduitsche woorden onder den tekst zijn, in zoo verre wij die hebben nagegaan, doorgaans met het Fransch wel overeenkomende; nu en dan echter niet met de behoorlijke juistheid uitgedrukt; b.v. coup de fleche is een pijlschoot, en niet met een' pijl; dit is wel de juiste vertaling van d'un coup de fleche, doch dan moesten die twee lidwoordjes noodzakelijk voorafgaan (bl. 75). Zoo is ook ne se démentir (bl. 175) niet behoorlijk vertaald door stand houden; want dan zal de leerling ‘une bonté qui ne se démentit jamais’ vertalen door ‘eene goedheid die nooit stand hield,’ vlak strijdig tegen de meening des Schrijvers. Door bijvoeging van het woordje jamais in 't Fransch en altijd in 't Hollandsch ware deze dubbelzinnigheid ontweken. Avoir égard is (bl. 79) vertaald door aanzien, in plaats van ontzien. Doch misschien is dit eene druksout, zoo als wij er meer, vooral in de verklaring der woorden, gevonden hebben, b.v. (bl. 223) tweemaal instertice voor interstice, pétrier voor pétrir, en a.m.

De hier gemaakte aanmerkingen doen niets af aan de innerlij-

[p. 283]

ke waarde van dit nuttig leerboekje, 't welk wij hopen, dat aan zijn doel moge beantwoorden.