Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

[p. 193]

Beoordeeling.

De Geschiedenis van 's Heilands Lijden, tot bijzonder en huisselijk gebruik bearbeid, door G. Benthem Reddingius, Doctor der Godgeleerdheid en Predikant te Assen. Iste Deel. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1812. In gr. 8vo. 371 Bl. f 2-14-:

De geschiedenis van 's Heilands lijden moest wel de meest gekende bij ieder' Christen zijn, daar dezelve jaarlijks voor iedere gemeente behandeld wordt. Dit oud gebruik behoort echter nog niet te worden afgeschaft, eensdeels omdat het ver af is dat dezelve naar behooren door allen gekend zou zijn, anderdeels omdat ook zij, die dezelve genoegzaam kennen, van derzelver behandeling telkens nieuwe stichting hopen, en zich geen vruchtbaarder onderwerp kunnen voorstellen; en over het geheel heeft deze voorvaderlijke gewoonte eenen goeden godvruchtigen grond; waarom wij derzelver bewaring, met die der Christelijke feesten, gaarne ook gunnen aan ons nageslacht. Zekerlijk werd deze geschiedenis niet altijd op het nuttigst voor de gemeente behandeld; zekerlijk geschiedt dit nog niet overal en door allen op de beste wijze; zekerlijk is dit thans, over het geheel, veel beter dan in vroegere dagen, (de vroegste dagen der Christenheid willen wij echter uitzonderen;) hierin zijn wij het met dezen Schrijver volkomen eens; en wij durven ieder' Christen daarenboven aanraden, om, in de weken, voor de lijdenspredikatiën bestemd, bij aswisseling, nu eens het werk, dat thans voor ons ligt, dan weder eenig ander soortgelijk, ter herinnering van hetgeen hij hoorde, ter aanvulling en nadere wijziging daarvan, en in het geheel tot stichting van zijn huisgezin, te gebruiken. Wij beloven hem daarvan opwekking en blij-

[p. 194]

vend nut; zijne aandacht wordt daardoor gescherpt, en zijn gemoed tot de openbare leerredenen voorbereid; zoodanige Christelijke oefeningen geven voorzeker in de huisgezinnen overvloedige aanleiding tot leerzaam onderhoud, en vermeerderen en bevestigen alzoo het huisselijk genoegen. Dat tot zoodanig heilzaam gebruik reeds ettelijke geschikte werken voorhanden zijn, is geene voldoende reden, om de uitgave van dezen arbeid des Heeren reddingius af te keuren. Verschillende lezers hebben toch eenen verschillenden smaak; ook verlangt men wel eens afwisseling, en variis modis bene fit. Echter willen wij hiermede iederen prediker, zelfs niet iederen geschikten prediker over de lijdensstoffen, geenszins opwekken, om zijne leerredenen ter perse te geven; en, openhartig gesproken, zouden wij voor ons, in des Doctors geval, juist geene sterke roeping gevonden hebben, om deze opstellen te doen drukken; hoewel wij geenszins twijfelen, of hij geeft daarmede aan een aantal lezers genoegen, en het ons niet bevreemdt, dat hij door den bijval zijner vroegere werken daartoe werd uitgelokt. De reden van dit ons gevoelen is niet, omdat wij in dezelve van belang te berispen vinden, maar omdat wij noch in den inhoud, noch in de wijze van behandeling, iets bijzonders hebben opgemerkt, hetgeen niet ook bij de mondelinge of schriftelijke voordragt van anderen evenzeer te vinden is, en men echter natuurlijk iets van dien aard bij de uitgave van een zoo dikwijls behandeld werk verwachten zou. Het is waar, de Leeraar hoopt, dat hij alzoo misschien zal medewerken ter bevordering van die eenvoudige, algemeen bevattelijke, leerzame en troostrijke behandeling dezer zoo opmerkelijke geschiedenis; maar dit mag dan ieder oordeelkundig leeraar, die jaarlijks deze zelfde stoffen behandelt, evenzeer van zijnen arbeid hopen, en zoo kwam er aan het drukken van deze soort van predikatiën geen einde; - ook wil de Doctor zich geenszins ten leermeester van zijne ambtgenooten opwerpen, maar schikt zijn werk enkel tot huisselijk gebruik voor Christelijke toehoorders in den tijd voor Paschen; maar, indien daartoe

[p. 195]

al geen genoegzame geschikte voorraad reeds gevonden worde, geldt dit echter alleen voor eenvoudigen en minvermogenden, voor welken dit werk, hoewel het in twee deelen zal afloopen, nog te kostbaar is. Dan, ieder volgt zijne neiging, en, daar deze opstellen bewijzen opleveren van gezonde uitlegkunde, goeden smaak en gezond verstand, zoo is dit dezen Leeraar gaarne toegestaan, wat ons betreft, al hebben wij dan bij hem ook niets, dat nieuw of bijzonder was, gevonden; hij behoeft ook voor de uitgave geene verontschuldiging te maken; daar niemand toch tot het koopen gedwongen wordt, is een ‘car cela est notre bon plaisir’ iets, dat iederen schrijver buiten verantwoording stelt.

Wij hebben deze beschouwingen of afdeelingen hier boven leerredenen genoemd; want dat zijn zij inderdaad ook bij de uitgave gebleven, welk eene rigting de Leeraar nu ook aan dezelve gegeven hebbe bij den druk; het zijn leerredenen, nagenoeg in denzelfden smaak alle bearbeid, en daardoor vrij eenzelvig, en alleen wat de verklaring betreft, naar het ons voorkomt, een weinig bekort. Na den geheel uitgedrukten tekst, volgen telkens: 1) ophelderende aanmerkingen, 2) omschrijving, 3) overweging van den inhoud, 4) praktikale aanmerkingen. En daar het goede leerredenen zijn, is geheel dit werk zeer geschikt om in katerns gesneden, en zoo medegenomen te worden op den predikstoel; het zal naauwelijks voor iemand noodig zijn, zelfs eenmaal na te lezen, wat men preken wil; die maar eenig menschenverstand gebruiken kan, geeft zonder moeite aan het meer abrupte in het begin de noodige houding. - Voor jeugdige leeraren, die niet gaarne zelve willen arbeiden, is alzoo dit werk eene vrij goede en zeer gemakkelijke pons. Daarom vooral ook wenschten wij, dat het in meer afgelegene gemeenten in de handen van vele toehoorders kwam, en vlijtig werd nagezien.

Hoe gaarne wij deze leerredenen voor de gemeente waarlijk welverdienden lof geven, willen wij daarom niet zeggen, dat alle ons evenzeer behagen, en dat zij boven iedere be-

[p. 196]

risping zijn. Over het geheel zien wij niet gaarne iederen lijdenstekst op dezelfde wijze behandeld, en hebben liever in iedere leerrede daarbij de hoofdvoorstelling en het doorloopende denkbeeld: de lijdende Heiland. Hoezeer ook een aantal nuttige aanmerkingen en lessen zich als van zelve voordoen, gelooven wij niet, dat het doelmatig zij, die opzettelijk op te nemen en te behandelen bij die gelegenheid, dan alleen als daartoe strekkende en daarmede in het naauwst verband. Dit is nu weder in ons oog de éénige regte wijze van het behandelen dezer stoffen in de lijdensweken, welke wij echter niemand opdringen, en wij meenen, dat het, bij het behoorlijk verdeelen der taak, geene moeite is, om ook alsdan herhaling en eenzelvigheid te vermijden, en dat de geschiedenis van zelve aanleiding geeft, om uit een telkens nieuw en belangrijk oogpunt den lijdenden Zaligmaker voor te stellen.

Bij de behandeling van den Heer reddingius wordt de aandacht, dunkt ons, wel eens al te zeer van het eigenlijk doel dezer leerredenen afgeleid, en wordt de afleiding der praktikale lessen uit den tekst wel eens wat ver gezocht: b.v. Matt. XXVI:6-10. het koopen van den akker des pottebakkers. 1. Gelukkiger is hij, die zijne eigene verkeerdheden leert kennen, dan die de misstappen van anderen ziet. (Hoe ligt dit in den tekst? Het geld mogt niet in de offerkist, omdat er een slecht gebruik van was gemaakt. Judas had onbetamelijk gehandeld, door geld aan te nemen tot overlevering van eenen medemensch. Maar, dat zij tot zulk een einde geld uit de offerkist genomen hadden, enz. bedachten zij niet.) 2. In kleinigheden naauwgezet te zijn, is wel goed; maar het voorname behoort daarom niet verwaarloosd te worden. 3. Hij is niet waarlijk deugdzaam, die goed doet om zijn geweten gerust te stellen over zijne ondeugden, en om eenen naam bij de wereld te maken. 4. De Voorzienigheid doet den raad der arglistigen voor hen tot schande verstrekken; maar de zaak van J.C. zal zij steeds doen zegevieren. - Nuttige waarheden en lessen, maar niet de regte toepassing van eene

[p. 197]

passiepreek in ons oog; de laatste alleen, misschien anders aangedrongen dan hier geschiedt, daartoe geschikt.

Zoo is dan ons oordeel over dit werk: goede, vrij goede leerredenen, die de geschiedenis oordeelkundig ophelderen, en vele heilzame lessen daaruit afleiden; over het geheel eigenlijk niet, wat wij van lijdenspreken verwachten. Een werk, dat al, en ook wel niet, zonder groote schade kon gedrukt worden. Dit eerste deel bevat 22 afdeelingen, waarvan de laatste Luc. XXIII:13-16 behandelt.