Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

J.H. Campe's Handleiding, om, door aanschouwing, zonder spellen, de kinderen te leeren lezen, in het Nederduitsch bewerkt door P.G. Witsen Geysbeek. Met Platen. Te Amsterdam, bij H. van Kesteren. 1812. In 8vo. 192 Bl. f 2-10-:

De naam van campe is voorzeker voor dit werkje eene zeer groote aanbeveling. Ter bemoediging, echter, van den minvermogenden vader, en den onderwijzer van minvermogenden, (die tegen het uitwendig schoon en den daardoor veroorzaakten hoogen prijs waarschijnlijk op zal zien,) mogen wij zeggen, dat het zoo ver af is van volstrekt behoefte te zijn, dat het veeleer thans voor ons geen nieuws bevat, en het aan soortgelijke leerboeken, genoegzaam in denzelfden smaak, reeds niet meer ontbreekt. De oude lange omweg wordt bij het verbeterd schoolon derwijs reeds overal vermeden; en bij het inzien van de spel- en leesboeken, thans in gebruik, ziet men aanstonds, dat het aan de bekwaamheid van den onderwijzer veeleer dan aan het leerboek hapert, zoo het vervelend b, a, ba en a, b, ab het kind nog lange bezig houdt.

Het lezen zonder voorafgaand spellen heeft zijne voor- en tegenstanders, en deskundigen zullen misschien vrij algemeen het eerste voor een kleiner, het andere voor een grooter aantal leerlingen, die men tevens onderwijzen moet, het voordeeligst rekenen. Voor beide leerwijzen zijn geschikte boeken in gebruik; en dat kinderen van eenen goeden aanleg het op beiderlei wijze aangenaam, spoedig en gemakkelijk leeren, lijdt geen' twijfel. Misschien gaat de eene leerwijs dezen, de andere geenen onderwijzer ook beter van de hand.

Dit zeggen wij intusschen niet om dit leerboekje te ont-

[p. 711]

raden; integendeel, wij mogen gaarne zien, dat die het bekostigen kan, er het onderwijs mede beginne, of, heeft hij dit reeds begonnen, zijne kinderen er een aangenaam geschenk mede doe. Ook hebben wij er niets tegen, dat men de regels, door den Schrijver opgegeven, (hoe weinig onbekend die ook zijn,) zich op nieuw te binnen brenge en behartige: Men overhaaste het lezen niet; het is vroeg genoeg, zoo een kind met zijn zesde jaar aan het lezen gaat; kennis, onmiddelbaar door de zintuigen, zij de eenige oefening in de vroegere jaren. - Men verberge voorts de hoofdmoeijelijkheden van de lees-kunst, en verhelpe die. (De Schrijver noemt er 5 op: 1) de ongelijkvormige benaming der medeklinkers; 2) het voegen van de e achter iederen medeklinker; 3) de bijeenvoeging van verschillende letters tot dezen of genen klank; 4) onderscheidene teekens voor eenen en denzelfden klank; 5) het verschil tusschen den zachten en harden klinker zonder eenig teeken.) Men moet in het eerst de kinderen slechts met één a, b, c bekend maken. En eindelijk voegt de Schrijver het onderwijs in het schrijven en lezen bijeen, met het eerste beginnende; gevende hij aan het krijt op eene tafel boven de lei of pen en papier de voorkeur. Zijne handelwijze wordt verduidelijkt in gesprekjes tusschen grootvader en kind; dan volgt het prent a, b, c in kleine fabelen, tot eene eerste oefening in het lezen; voorts eene eerste syllaben-tafel; dan weder leesoefening in schrijfletters, - en spreekwoorden, terstond daarop in raadsels veranderd. Nu komt men aan leesoefeningen in Romeinsch, Curcijf, en Duitsche letters; dan aan de tweede syllaben-tafel, tot verdere oefening in het spellen. Eindelijk heeft men nog weder leesoefeningen, zinsnijdingsteekens, en aanwijzing van algemeen gebruikelijke verkortingen; cijfers, (Arabische en Latijnsche;) en ten slotte van alles: proeve eener ligte ontwikkeling der eerste en eenvoudigste verstandsbegrippen, aangaande God, de ziel en zedelijkheid, in (waarlijk fraaije) gesprekken tusschen eene moeder en hare zesjarige dochter. Zoodat dit werkje waarlijk lofwaardig en zeer bruikbaar is.

Wat de bewerking voor en in onze taal betreft, op dezelve hebben wij hier en daar iets aan te merken: in de syllaben-tafel worden aa, ee, dat verlengde klanken zijn, en

[p. 712]

ae, ai, ao, die, als wij 't wel hebben, het Hollandsch vreemd zijn, als tweeklanken vertoond. (ea, eo, ia, ua, en ue vallen ons daar ook nog in 't oog; wij willen er echter onze taal niet mede verrijken.) Bl. 31 wordt de y in het kleine a, b, c geplaatst; hoewel bl. 19 zeer te regt gezegd wordt, dat deze letter bij ons volstrekt geene behoefte is. Waarom de ph als fi, en ps als psi, bl. 17 en 18, moet uitgesproken worden, en hoe dit strookt met de keuze aan de [.] bl. 16 gegeven, vatten wij waarlijk niet. Deze kleinigheden moge men (en tevens dan ook de herhaalde afwijking der spelling van siegenbeek) bij eene tweede uitgave verbeteren; zoo dit werkje misschien niet, gelijk wij vreezen, door deszelfs hoogen prijs, en alzoo door deszelfs uiterlijk schoon, zichzelve een vroeger graf delve.