Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Tafereelen en Mengelingen, voor het verstand en hart, uit het Dagboek van eenen Rampspoedigen. Te Leyden, bij J. van Thoir. In gr. 8vo. 103 Bl. f 1-5-:

‘Dit werkje is alleen geschikt voor ongelukkigen en rampspoedigen;’ dit zegt de titel niet, maar het voorberigt, terwijl het in ons oog meer aan den titel dan aan het voorberigt voldoet. Die voor lijdenden schrijft, schrijft voor een zeer talrijk en eerwaardig publiek; niemand kan dit beter, ja hij kan het alleen, die zelve veel geleden heeft; maar, zal hij het regt goed kunnen doen, hij doe het dan, wanneer zijne wonden, ja wel eenigermate verzacht, echter nog niet volkomen genezen zijn. In dit geval was deze Schrijver, en hij wist bij ondervinding: ‘hetgeen men eenen lijdenden zegt, moet kort zijn.’ De aanleg van het boekje: kort en afgebroken, herinneringen, wenken, - dit verwachtten wij op het waarlijk lief en menschkundig voorberigt. ‘Ik geef u niet veel,’ zegt de Schrijver; ‘verslind: het niet, maar gebruikt het spade,’ (dit zal spaarzaam moeten zijn.) Maar hoe werden wij te leur gesteld! wij vonden een vreemd en zonderling allerlei; ja, daaronder nu en dan ook iets, dat voor eenen ongelukkigen gesteld zal zijn, - nu en dan, zeer enkel echter, een woord, dat treffen kan; - maar over het algemeen en doorgaans losse aanmerkingen en gezegden, die men even doelmatig in ieder ander boek en voor iederen anderen lezer plaatsen kan; zoo dat wij waarlijk gelooven, dat het kind, eerst zonder doel daargesteld, evenwel eenen naam hebben

[p. 575]

moest, en wel eenen naam, die het voorthielp; - of is misschien het voorberigt van eene andere hand, en de steller, zonder het werkje in te zien, door het (ten aanzien van den inhoud echter niets stelligs bepalende): ‘uit het Dagboek van eenen Rampspoedigen,’ misleid? Zoo zeide hij ons dan, hoe het boekje behoorde te zijn; en daarmede zij het raadsel opgelost! Maar er is veel in deze verzameling van woorden en denkbeelden, dat ons niet alleen raadselachtig blijft, hoe het hier behoort, maar ook, wat het moet beteekenen. Ziet hier eene proeve, zoo als het boekje open valt:

‘Indien de mensch alle die invallen, waarvoor hij vatbaar is, altijd op dien stond verkreeg, wanneer hij dezelve noodig had, dan zou hij zich zelden beklagen over onvoorzigtigheid. - En in deze gedachten, vond ik onverwacht en klaar de leere der onmagt tot het goede; op het oogenblik, dat ik dezelve ging betwijfelen.’
‘Om eenen jongeling tot eenen man te vormen, zijn er altijd handen bereid: dan de jongeling ziet dit niet, weet het niet, of hoort het niet, vóór dat hij een man begint te worden.’
‘Onder zoodanige Christenen, die meer aan den uitwendigen Kerkdienst blijven hangen, dan met hun hart God vereeren, schijnt het wel de minste zonde te zijn, om de Namen van Goddelijke Personen te misbruiken tot allerlei stopwoorden: hierin maken noch de deftige, noch gemeene lieden onderscheid: bij beiden is het zeer algemeen.’
‘De woorden, eenvouwig, ordelijk en zinlijk, kan ik niet wel verdragen, en vind ze zeer laf; daar, waar ze eenvoudig van eenvoud, ordentelijk van geschikt en zindelijk, voor rein beteekenen moeten.’

Deze en soortgelijke spreuken, of wat zijn het? bevatten wij waarlijk niet volkomen; vooral niet, hoe dezelve gezegd kunnen worden alleen geschikt te zijn voor ongelukkigen en rampspoedigen. Het spijt ons, maar wij moeten zeggen, dat het boekje, in ons oog, zeer ondoelmatig is.