Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1812

Kerkelijk Handboek, ten dienste der Hervormde Kerken in het Fransche Keizerrijk, grootendeels gevolgd naar het Fransche Werk van den Heer Rabaut le Jeune (de jonge); uitgegeven ten dienste der Hervormde Christenen in de laatst met Frankrijk vereenigde Landen. Iste Deel. Te Breda, bij W. van Bergen. 1811. Behalve het Voorberigt en de Aanspraak van den Heer Rabaut aan de Hervormden, 536 Bl. In gr. 8vo. f 3-18-:

Zoo ooit een werk naar de behoeften van den tijd was geschikt, dan was het gewis dat van den Heer rabaut, wanneer hij de inrigtingen der Protestantsche Kerken in het oude Frankrijk, (dat is, van die Hervormden, die aan de Kerkleer van Geneve en Augsburg zijn toegedaan,) volgens de laatste staatswetten en besluiten van Z.M. den Keizer, aan het Publiek mededeelde. Ook de Hollandsche Vertaler heeft hiermede geenen geringen dienst gedaan aan de Protestanten der Departementen, thans met Frankrijk vereenigd. In hoe ver, echter, deze Hollandsche uitgave van het oorspronkelijk werk verschilt, is den Recensent, bij mangel

[p. 562]

van dat Repertoire Ecclésiastique, niet gebleken. Genoeg, de Lezer vindt hier een aantal bijzonderheden, welke zijnen weetlust genoegzaam zullen voldoen. Na een kort Voorberigt van den Hollandschen Verzamelaar volgt, zoo wij ons niet vergissen, de Opdragt, door den Heer rabaut voor zijn Repertoire geplaatst, waaruit blijkt, dat de Hervormde Gemeenten, vóór de herroeping van het Edict van Nantes, verdeeld waren in 16 Kerkelijke Provincien, ieder met eene Synode, en 61 Bedehuizen, beloopende het getal der Gemeenten op 806, door 641 Predikanten bediend; terwijl, volgens de nieuwe organisatie, 127 Consistoriale Kerken en 19 Bedehuizen bestaan voor de Geneefsche, door 600 Leeraars, en 63 voor de Augsburgsche Protestanten, door 521 Leeraars bediend. Bij dit getal valt, natuurlijkerwijze, in het oog het merkelijk grooter aantal van Leeraren bij de laatste, dan bij de eerste. De opheldering daaromtrent is te zoeken in het behoud van Leeraars en Kerkgebouwen, welk in de nieuwe Departementen, bij derzelver vereeniging met het oude Frankrijk, is vergund; terwijl in het laatste eene Consistoriale Kerk dikwerf slechts van hare 6 of 8 Leeraren, welken zij voormaals had, 2 of 3 behouden heeft, waarvan ieder soms 15 of 20 Gemeenten moet bedienen, en daarentegen de Leeraar eener Consistoriale Kerk van de nieuwe Departementen doorgaans 3, of 2, ja somtijds slechts 1 Gemeente bedient. - Deze Opdragt wordt gevolgd door eene Historische opgave van den staatkundigen, burgerlijken en godsdienstigen toestand der Hervormde Christenheid in Frankrijk, sedert het Edict van 1787 tot in 1807, welke om haren korten en echter veel bevattenden inhoud verdient gelezen te worden. - Hierna verschijnt de gansche Lijst der Consistoriale Kerken, departementsgewijze, volgens het alphabeth, voorgedragen, en behelzende eene korte geschiedenis van elke Consistoriale Kerk, van haren eersten oorsprong, voor zoo ver die bekend is, tot op heden, van derzelver onderdeelen, bestuur, en van de vergaderplaatsen der Gemeenten, onder haar behoorende; eerstelijk van de Geneefsche Hervormden, in 240 bladzijden, en daarna van de Belijders der Augsburgsche Confessie, in 40 bladzijden, nadat ook omtrent de laatste een algemeen Berigt is vooraf gezonden. - Op deze voorafgaande bijzonderheden volgen

[p. 563]

nu alle de Staatsstukken, Wetten, Besluiten enz., tot den algemeenen en bepaaldelijk tot den Protesiantschen Eerdienst betrekkelijk, beginnende met het Concordaat tusschen het Fransche Gouvernement en den Paus pius VII, de daarop gebouwde wet van 18 Germinal 10de jaar, met derzelver rapporten, en voorts de bijzondere staatsverordeningen omtrent de Luthersche Hoogeschool te Straatsburg, de traktementen en het kostuum der Leeraren, de begrafenissen, vrijdom van briefporten voor kerkelijke correspondentie, het feest van St. Napoleon, kerkelijke lijkdiensten, kosten van den eerdienst, vrijstelling van voogdijschap, fondsen voor den eerdienst enz., loopende tot 15 September 1807; wordende daarna de besluiten van mindere aangelegenheid, ten aanzien van oud en nieuw Frankrijk, bij summierlijken inhoud van hetzelfde tijdsbestek opgegeven. - Eindelijk volgen nog eenige oorspronkelijke Stukken tot opheldering der voorafgaande historische Berigten, beginnende met het beruchte Edict van Nantes van 1598, met de bijzondere Artikelen daaruit getrokken, deszelfs herroeping in 1685 en nader Edict van 1787, en behelzende de besluiten en wetten van 1790 en 1793, en de advijsen van rabaut de st. etienne, van 23 Augustus 1789, en van den Baron de menou, van 13 April 1790. - Een uittreksel uit deze rijke verzameling gedoogt zoo min de aard der zaken, als de bepaaldheid van ons Tijdschrift. Wij wijzen dus onze Lezers zelven tot dit Handboek, welks echtheid door zijne Excellentie den Minister van Eerdienst voor het Publiek is gewaarborgd.