Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1810

Geschiedverhalen, Verdichtsels en Anekdoten van A. van Kotzebue. Amsterdam, bij J.S. van Esveldt-Holtrop. 1810. In gr. 8vo. 408 Bl.

Wanneer een Schrijver zich éénmaal eenen naam gemaakt heeft, of de Lieveling des Publieks geworden is, dan zetten hem Eigenliefde en Belang te dikwijls aan, om den verworven roem of gunst roekeloos te wagen, door de onophoudelijke uitgave van Stukken, die hunnen opgang, in stede van aan eigene onmiskenbare waardije, niet zelden alleen verschuldigd zijn aan de toegevendheid of vooringenomenheid des zelfden Publieks. Zonder deze algemeene aanmerking in vollen nadruk toe te passen op den vernuftigen kotzebue, als Maker van het boven aangekondigde Boek, mogen wij echter niet ontveinzen, dat deszelfs doorbladering haar bij ons deed opkomen. Niet, dat ons ginds en elders geene trekken van vernuft of luim ontmoetten, of ook wel eens

[p. 670]

eene goede, nuttige zedeles; maar, gelijk kotzebue zelf getuigt, dat zijn Boek ‘bevat, hetgene hij in vrije uren gedacht, gelezen, verdicht, versmolten, verteld en naverteld heeft,’ zoo vonden wij ook niets, dan hetgene een Man van eenig vernuft van zelve invallen, - van eenigen smaak, natuurlijk lezen, - van eenige vlugheid, gemakkelijk verdichten, versmelten, vertellen en navertellen zal. Intusschen levert dit Boek gene ongevallige lectuur, in oogenblikken van uitspanning of verpoozing van ernstiger bezigheid. Zie hier, ter proeve, eene Gebeurtenis uit de Engelsche Nieuwspapieren van 1749, op dezen luimigen trant alhier door kotzebue naverteld.

‘Vier Gaauwdieven kwamen te Londen, namen eene poos de buurt van een gedeelte der Stad op, en besloten eindelijk hun proesstuk te doen in het huis van eenen ouden Doctor, robert ledleton genaamd. Die man was zeer rijk, weduwenaar, vijf - en - zeventig jaren oud, en bragt de drie laatste zomermaanden op zijn Buiten door, dertig mijlen van Londen. Eene Huishoudster, bijna even oud als hij, hield getrouw de wacht over de stille woning, gedurende zijne afwezigheid, zonder eenig ander gezelschap dan hare kat, zonder eenige andere tijdkorting dan een geestelijk lied.

‘Op zekeren morgen wordt er aan de deur geklopt; zij kijkt met een gewapend oog ten venster uit, en ziet twee Heeren in den rouw, vergezeld van een' Geregts-beambten en een' Klerk. Zij opent de deur; de vreemdelingen groeten haar weemoedig, verkondigen haar den dood van haren ouden Heer, en halen een welgezegeld testament uit den zak. De oude Vrouw schreit, de kat huilt mede, beiden zijn ontroostelijk; de buren komen toeschieten. Wat is er te doen? De oude Doctor is overleden; zijn testament zal geopend worden; dit vindt men zeer natuurlijk. De Geregts - beambte toont zijnen staf, het testament wordt gelezen; de droefheid der oude Vrouw schijnt bedaarder op het hooren dat haar een aanzienlijk legaat is gemaakt. De buren wenschen haar geluk en gaan naar huis, zonder het verlies van den overledenen vrek te beklagen.

‘Nu vragen de erfgenamen den Geregts-beambten, wat zij moeten doen om de erfenis te ontvangen, volgens de wetten des lands? - Met grooten ernst wordt hun geantwoord, dat men in de eerste plaats tot het verzegelen der goederen van den overledenen moest overgaan. Men eischt de sleutels van de oude Vrouw, welke die gewillig overgeeft. Alle kisten en kasfen worden geopend, en men begint een inventaris te maken.

‘Dat kan vrij lang duren,’ fluistert een der erfgenamen der Huishoudster toe; ‘wij moeten die Heeren toch eenige verversching aanbieden.’ Hij steekt haar eene guinie in de

[p. 671]

hand, om te bezorgen hetgeen in de nabijheid te krijgen zoude zijn. Zij dribbelt ter deure uit. Oogenblikkelijk wordt alles bij elkander gepakt, wat men aan baren gelde en kleinooden vindt. De oude Vrouw dist op, schenkt in, wordt spraakzaam; men drinkt met haar, prijst hare veeljarige trouw, verzegelt in haar bijzijn, en neemt eindelijk afscheid van haar, met de vriendelijke vermaning van, even zoo als voren, wel acht te geven op alles, wat in huis is, tot dat het testament in volle werking gebragt worde. De oude Vrouw begeleidt de Heeren met vele dienaressen tot aan de huisdeur, en sluit die zorgvuldig achter hunnen rug.

‘Er verloopt ééne week, en nog eene tweede; geen erfgenaam komt op. Op eenen schemeravond, tegen het einde van de derde week, komt de oude Heer deftig en wel te vrede de straat oprijden. De buren aan de vensters maken een kruis, en zeggen: “Die vrek heeft geene rust in het graf.” Hij klopt aan zijne deur; de oude roept: “Wie daar?” hij maakt zich bekend, en de oude Vrouw denkt dat het de Duivel is. Haar geweten brengt haar plotseling te binnen, dat zij vóór veertig jaren, toen de Vrouw van den Doctor nog leefde, derzelve wel eens in hare regten had te kort gedaan; nu dacht zij dat de Duivel kwam om haar daar voor te halen, en wilde volstrekt de deur niet openen. Hij scheldt, hij maakt geweld; doch zij verzekert hem dat hij dood is. Een paar moedige buren komen eindelijk ter hulpe, bevoelen en betasten hem, en betuigen dat hij levend is. Doch dezen zelfs zoude de oude Vrouw niet hebben geloofd, indien niet de kat langs de deur heen en weder ware geloopen om er uit te komen en haren meester te verwelkomen. Juffer sybille wist dat dieren eenen zekeren reuk hebben van spoken, dat zij wegschuilen en janken wanneer het spookt. Daar nu de dikke bromster niet de minste vrees betuigde, waagde zij het eindelijk om met sidderende leden de deur te openen. Vóór dat de Doctor nog aan den trap was gekomen, wist hij reeds alles; hij spoedt zich naar zijne kamer, rukt de zegels af, maakt de kasten open, vindt louter ledige vakken, geraakt in woede, vergeet zijne vroegere teedere betrekkingen tot zijne eerwaardige Huishoudster, grijpt haar bij de laatste zes haren, mishandelt haar, en doet haar in hechtenis zetten. Zij beroept zich op de getuigenis van de buren, en eischt voldoening. De Doctor krijgt middelerwijl eene beroerte, en sterft. De oude Huishoudster wordt op vrije voeten gesteld, en haar, tot vergoeding van pijn en smarte, het legaat waarlijk toegezegd, op hetwelk het guitentestament haar hoop had gegeven. Zij deelde het nog eenige jaren in vrome ingetogenheid met hare dikke kat.’

Uit de Anekdoten kiezen wij nog de twee volgende:

‘Elisabeth dorstte naar het bloed van maria stuart. De

[p. 672]

Graaf van leicester bezwoer haar, fatsoenlijk te werk te gaan en hare eigene waardigheid en die van alle gekroonde Hoofden niet te schandvlekken. “Maar hoe zal ik van haar verlost raken?” riep de verbitterde Koningin uit. “Laat haar fatsoenlijk ten dood brengen.” - “Fatsoenlijk? hoe?” - “Zend haar geen' Scherpregter, maar een' Apotheker.” - Elisabeth heeft naderhand dikwerf berouw gehad, dezen duivelschen raad niet te hebben gevolgd.’

‘Men bragt den grijzen voltaire op zekeren dag een Deel van den nieuwen druk zijner Werken. Het boek openslaande, valt zijn oog op zijnen Brief aan den Ridder de***, beginnende:

Croyez qu'un vieillard cacochyme,
Agé de soixante et douze ans -

Woedend verscheurde voltaire dat blad, en zeide tegen zichzelven: ‘Barbaar! zeg toch chargé en niet agé! Geef den Lezer een beeld, maar geene doopcedel!’